درایه در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">\n: +)) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = درایه | |||
| عنوان مدخل = [[درایه]] | |||
| مداخل مرتبط = [[درایه در قرآن]] - [[درایه در حدیث]] - [[درایه در فقه سیاسی]] | |||
| پرسش مرتبط = درایه (پرسش) | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
==مقدمه== | |||
[[علم]]<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۴.</ref>، معرفة (با نوعی خفا، پنهان‌کاری و [[فریب]])<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۱۲.</ref>. | [[علم]]<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۴.</ref>، معرفة (با نوعی خفا، پنهان‌کاری و [[فریب]])<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۱۲.</ref>. | ||
{{متن قرآن|مَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا}}<ref> | {{متن قرآن|مَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا}}<ref>«هیچ کس نمی‌داند فردا چه به دست خواهد آورد» سوره لقمان، آیه ۳۴.</ref> | ||
در اصطلاح [[درایة]] به [[معرفت]] اطلاق می‌شود که از طریق معمول و تعلیمات رایج و تهیه مقدمات لازم به دست نمی‌آید؛ بلکه از طرق غیر عادی حاصل می‌شود<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۳، ص۲۰۸.</ref>. با این قید، فرق آن با [[معرفت]] و [[علم]] کاملاً روشن می‌شود. | در اصطلاح [[درایة]] به [[معرفت]] اطلاق می‌شود که از طریق معمول و تعلیمات رایج و تهیه مقدمات لازم به دست نمی‌آید؛ بلکه از طرق غیر عادی حاصل می‌شود<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۳، ص۲۰۸.</ref>. با این قید، فرق آن با [[معرفت]] و [[علم]] کاملاً روشن می‌شود. | ||
[[خداوند متعال]] در [[قرآن کریم]] با ذکر موارد بسیاری از محدودیت‌های [[معرفتی]] [[انسان]] و عدم دسترسی او به راه‌ها و طرق [[معرفت یقینی]]، با جملات {{متن قرآن|مَا أَدْرَاكَ}}<ref>«و چه | [[خداوند متعال]] در [[قرآن کریم]] با ذکر موارد بسیاری از محدودیت‌های [[معرفتی]] [[انسان]] و عدم دسترسی او به راه‌ها و طرق [[معرفت یقینی]]، با جملات {{متن قرآن|مَا أَدْرَاكَ}}<ref>«و چه دانی» سوره حاقه، آیه ۳.</ref> و {{متن قرآن|مَا يُدْرِيكَ}}<ref>«چه می‌دانی» سوره احزاب، آیه ۶۳.</ref> عجز او را در رسیدن به [[معرفت یقینی]] در موارد و موضوعاتی مانند، [[قیامت]]، [[جهنم]]، [[پلیدی]]، [[پاکی]] درونی [[انسان‌ها]]، زمان [[مرگ]] و... به او گوشزد می‌کند و [[نیاز انسان]] به [[وحی]] و [[ارتباط]] با [[کلام الهی]] و [[انبیا]] را به [[اثبات]] می‌رساند. | ||
برخی [[مفسران]] به این نکته اشاره کرده‌اند که [[خداوند]] از موضوعاتی که با {{متن قرآن|مَا أَدْرَاكَ}}<ref>«و چه | برخی [[مفسران]] به این نکته اشاره کرده‌اند که [[خداوند]] از موضوعاتی که با {{متن قرآن|مَا أَدْرَاكَ}}<ref>«و چه دانی» سوره حاقه، آیه ۳.</ref> آمده، خبر داده است؛ اما در مورد {{متن قرآن|مَا يُدْرِيكَ}}<ref>«چه می‌دانی» سوره احزاب، آیه ۶۳.</ref> [[علم]] آن نزد [[خداوند]] است<ref>وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۲۹، ص۸۶.</ref>. | ||
مسئله [[عجز]] [[انسان]] از رسیدن به برخی موضوعات که از حیطه [[تفکر]] او خارج‌اند و ابزار و وسایل و مقدمات لازم برای او مهیا نیست، با [[تشویق]] [[انسان]] به نظاره و [[تفکر]] در [[قرآن]] و آفاق و انفس که برای [[انسان]] قابل دستیابی است، منافاتی ندارد: {{متن قرآن|أَفَلا يَنظُرُونَ إِلَى الإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ وَإِلَى السَّمَاء كَيْفَ رُفِعَتْ وَإِلَى الْجِبَالِ كَيْفَ نُصِبَتْ }}<ref>«آیا به شتر نمی‌نگرند که چگونه آن را آفریده‌اند؟ و به آسمان که چگونه آن را برافراشته‌اند؟ و به کوه‌ها که چگونه آنها را برگمارده‌اند؟» سوره غاشیه، آیه ۱۷-۱۹.</ref>. | مسئله [[عجز]] [[انسان]] از رسیدن به برخی موضوعات که از حیطه [[تفکر]] او خارج‌اند و ابزار و وسایل و مقدمات لازم برای او مهیا نیست، با [[تشویق]] [[انسان]] به نظاره و [[تفکر]] در [[قرآن]] و آفاق و انفس که برای [[انسان]] قابل دستیابی است، منافاتی ندارد: {{متن قرآن|أَفَلا يَنظُرُونَ إِلَى الإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ وَإِلَى السَّمَاء كَيْفَ رُفِعَتْ وَإِلَى الْجِبَالِ كَيْفَ نُصِبَتْ }}<ref>«آیا به شتر نمی‌نگرند که چگونه آن را آفریده‌اند؟ و به آسمان که چگونه آن را برافراشته‌اند؟ و به کوه‌ها که چگونه آنها را برگمارده‌اند؟» سوره غاشیه، آیه ۱۷-۱۹.</ref>. | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
واژه آلمانی "Verstehen" به معنای [[درک]]، [[فهم]] یا [[قوه]] [[فهم]] که از اواخر قرن نوزدهم میلادی در [[آلمان]] برای اشاره به [[درک]] درونی (در مقابل [[درک]] بیرونی) و قرار دادن خود در وضعیت دیگران برای [[درک]] [[اعمال]] و نیّات آنها به کار رفته است<ref>علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۴۵۰.</ref>، از نظر مفهومی به واژه [[قرآنی]] [[درایة]] نزدیک است.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۲۷۶.</ref> | واژه آلمانی "Verstehen" به معنای [[درک]]، [[فهم]] یا [[قوه]] [[فهم]] که از اواخر قرن نوزدهم میلادی در [[آلمان]] برای اشاره به [[درک]] درونی (در مقابل [[درک]] بیرونی) و قرار دادن خود در وضعیت دیگران برای [[درک]] [[اعمال]] و نیّات آنها به کار رفته است<ref>علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۴۵۰.</ref>، از نظر مفهومی به واژه [[قرآنی]] [[درایة]] نزدیک است.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۲۷۶.</ref> | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
* [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']] | * [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: مدخل]] | [[رده: مدخل]] | ||
[[رده: درایه]] | [[رده: درایه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۰۴
این مدخل زیرشاخهٔ بحث درایه است. درایه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: درایه در قرآن - درایه در حدیث - درایه در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
علم[۱]، معرفة (با نوعی خفا، پنهان‌کاری و فریب)[۲].
مَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا
[۳]
در اصطلاح درایة به معرفت اطلاق می‌شود که از طریق معمول و تعلیمات رایج و تهیه مقدمات لازم به دست نمی‌آید؛ بلکه از طرق غیر عادی حاصل می‌شود[۴]. با این قید، فرق آن با معرفت و علم کاملاً روشن می‌شود.
خداوند متعال در قرآن کریم با ذکر موارد بسیاری از محدودیت‌های معرفتی انسان و عدم دسترسی او به راه‌ها و طرق معرفت یقینی، با جملات مَا أَدْرَاكَ[۵] و مَا يُدْرِيكَ[۶] عجز او را در رسیدن به معرفت یقینی در موارد و موضوعاتی مانند، قیامت، جهنم، پلیدی، پاکی درونی انسان‌ها، زمان مرگ و... به او گوشزد می‌کند و نیاز انسان به وحی و ارتباط با کلام الهی و انبیا را به اثبات می‌رساند.
برخی مفسران به این نکته اشاره کرده‌اند که خداوند از موضوعاتی که با مَا أَدْرَاكَ[۷] آمده، خبر داده است؛ اما در مورد مَا يُدْرِيكَ[۸] علم آن نزد خداوند است[۹].
مسئله عجز انسان از رسیدن به برخی موضوعات که از حیطه تفکر او خارج‌اند و ابزار و وسایل و مقدمات لازم برای او مهیا نیست، با تشویق انسان به نظاره و تفکر در قرآن و آفاق و انفس که برای انسان قابل دستیابی است، منافاتی ندارد: أَفَلا يَنظُرُونَ إِلَى الإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ وَإِلَى السَّمَاء كَيْفَ رُفِعَتْ وَإِلَى الْجِبَالِ كَيْفَ نُصِبَتْ [۱۰].
واژه آلمانی "Verstehen" به معنای درک، فهم یا قوه فهم که از اواخر قرن نوزدهم میلادی در آلمان برای اشاره به درک درونی (در مقابل درک بیرونی) و قرار دادن خود در وضعیت دیگران برای درک اعمال و نیّات آنها به کار رفته است[۱۱]، از نظر مفهومی به واژه قرآنی درایة نزدیک است.[۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۴.
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۱۲.
- ↑ «هیچ کس نمی‌داند فردا چه به دست خواهد آورد» سوره لقمان، آیه ۳۴.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۳، ص۲۰۸.
- ↑ «و چه دانی» سوره حاقه، آیه ۳.
- ↑ «چه می‌دانی» سوره احزاب، آیه ۶۳.
- ↑ «و چه دانی» سوره حاقه، آیه ۳.
- ↑ «چه می‌دانی» سوره احزاب، آیه ۶۳.
- ↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۲۹، ص۸۶.
- ↑ «آیا به شتر نمی‌نگرند که چگونه آن را آفریده‌اند؟ و به آسمان که چگونه آن را برافراشته‌اند؟ و به کوه‌ها که چگونه آنها را برگمارده‌اند؟» سوره غاشیه، آیه ۱۷-۱۹.
- ↑ علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۴۵۰.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۲۷۶.