ربوبیت در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-</div>\n<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> +</div>)) |
جز (جایگزینی متن - 'ه. ق)' به 'ﻫ.ق)') |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ولایت}} | {{ولایت}} | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = ربوبیت | |||
| عنوان مدخل = [[ربوبیت]] | |||
| مداخل مرتبط = [[ربوبیت در لغت]] - [[ربوبیت در قرآن]] - [[ربوبیت در حدیث]] - [[ربوبیت در کلام اسلامی]] - [[ربوبیت در فلسفه اسلامی]] - [[ربوبیت در عرفان اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = ربوبیت (پرسش) | |||
}} | |||
[[پرونده:V0023.webm|بندانگشتی|285px|چپ|]] | [[پرونده:V0023.webm|بندانگشتی|285px|چپ|]] | ||
[[پرونده:V0024.webm|بندانگشتی|285px|چپ|]] | [[پرونده:V0024.webm|بندانگشتی|285px|چپ|]] | ||
== | == بررسی واژه [[رب]] در لغت == | ||
* در کتب لغت برای واژه "[[رب]]" معانی گوناگون [[نقل]] شده است، مانند: [[مصلح]]، مالک، [[صاحب]]، [[سید]]، [[مدبر]]، مربی، [[قیم]]، [[منعم]] و [[خالق]] که به [[نقل]] برخی از آنها میپردازیم: | |||
# معجم مقاییس اللغه: {{عربی|"الراء و الباء يدلُّ على أُصولٍ. فالأول إصلاح الشىءِ والقيامُ عليه. فالرّبُّ: المالكُ، والخالقُ. والصَّاحب. والرّبُّ: المُصْلِح للشّىء. والرّبُّ: المُصْلِح للشّىء. واللَّه جلّ ثناؤُه الرَّبُّ؛ لأنه مصلحُ أحوالِ خَلْقه"}}. | |||
# المعجم الوسیط: {{عربی|" رب القوم: راسهم وساسهم، الرب اسم الله تعالى والمالك والسيد والمربي والقيم والمنعم والمدبر والمصلح"}}<ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref> | |||
# المصباح المنیر: {{عربی|" الرب: يطلق على مالك الشيء... و قد استعمل به معناي السيد"}} | |||
# لسان العرب: {{عربی|" الرب هو الله عزوجل، هو رب كل شيء؛ اي مالكه ولا يقال الرب في غير الله الا بالاضافة. الرب يطلق في اللغة على المالك والسيد والمدبر والمربي والمنعم والقيم"}} | |||
* خلاصه اینکه لفظ [[رب]] در معانی متعددی به کار رفته است که در تمام این معانی، مشترک [[معنوی]] است و جامع آنها کلمه {{عربی|" من بيده امر التدبير و الادارة و التصرف"}} استیاً کلمه {{عربی|" من فوض اليه امر الشيء المربي من حيث الاصلاح والتدبير والتربية"}}. | |||
* بنابراین، [[رب]] یعنی کسی که امر [[تدبیر امور]] و اداره آن و [[تصرف]] در امور، به دست اوست. یکی از محققان در این باره مینویسد: "معنی [[حقیقی]] و اصیل لفظ [[رب]] {{عربی|" من بيده امر التدبير والادارة والتصرف"}} است که یک مفهوم کلی است و معانی دیگر؛ مانند [[تربیت]]، [[اصلاح]]، [[حاکمیت]]، [[مالکیت]] و صاحبیت، همگی مصادیق این مفهوم کلی هستند" <ref>سبحانی، جعفر، الاسماء الثلاثه؛ الاله و الرب و العباده، مؤسسه امام صادق {{ع}}، چاپ اول، قم، ۱۴۱۷، س۱۷.</ref><ref>[[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]]، [[حکومت اسلامی (نشریه)|فصلنامه حکومت اسلامی]]، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.</ref> | |||
== | == ربوبیت در ولایت و امامت از منظر عقل و نقل == | ||
معنای اصلی این واژه، [[اصلاح]] یک چیز و اهتمام به آن است<ref>معجم مقاییس اللغة (ط. مکتب الاعلام الإسلامی، ۱۴۰۴ﻫ.ق)، ج۲، ص۳۸۱.</ref> که به [[تربیت]] و پرورش دادن آن باز می‌گردد؛ یعنی ایجاد کردن حالتی در شیء بعد از حالتی دیگر، تا به حد نهایی و تمام و کمال برسد<ref>مفردات ألفاظ القرآن (ط. دارالقلم - الدار =الشامیة، ۱۴۱۲ ﻫ.ق)، ص۳۳۶.</ref>. «[[ربّ]]» در لغت به [[مالک]]، [[سید]]، [[مدبر]]، مربی، [[قیم]] و [[منعم]] به کسی گفته می‌شود؛ اما در [[قرآن]]، هر گاه که این لغت به صورت غیرمضاف به کار رفته باشد، فقط بر [[پروردگار]] [[صدق]] می‌کند<ref>النهایة فی غریب الحدیث و الأثر (ط. مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۳۶۷ ه. ش.)، ج۲، ص۱۷۹.</ref>. بنابراین، در [[ربوبیت]] تأکید بر سوق دادن چیزی به سوی کمال لایقش و رفع نواقص از آن تا [[رسیدن به کمال]] مطلوب است؛ خواه در ذاتیات باشد و یا صفات خارج ذات باشد<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ط. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ ه. ش.)، ج۴، ص۱۸.</ref>. معنی ربّ از این جهت به معنای تربیت نزدیک می‌شود<ref>مجمع البیان (ط. ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ه. ش.)، ج۴، ص۶۰۵.</ref>، با این تفاوت که در ربّ، معنای [[مالکیت]] و [[سیادت]] نیز در نظر گرفته شده است. با این توضیحات می‌توان گفت هنگامی که این واژه درباره پروردگار به کار می‌رود، یعنی [[خداوند]] مالک و مولایی است که در عین مالکیت، به پرورش و تربیت [[مخلوقات]] خود تا عالی‌ترین مراتب کمال -که اقتضای [[استعداد]] آنهاست- اهتمام دارد و آنان را مرحله به مرحله به سوی کمال لایقشان سوق می‌دهد.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۶ ص ۳۸۵.</ref> | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
#[[پرونده:11424.jpg|22px]] [[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]] | # [[پرونده:11424.jpg|22px]] [[غفار شاهدی|شاهدی، غفار]]، [[توحید و حکومت دینی (مقاله)|توحید و حکومت دینی]] | ||
# [[پرونده:1379153.jpg|22px]] [[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶ (کتاب)|'''ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶''']] | # [[پرونده:1379153.jpg|22px]] [[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶ (کتاب)|'''ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مدخل لغوی]] | [[رده:مدخل لغوی]] | ||
[[رده:ربوبیت]] | [[رده:ربوبیت]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۷ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۲۲
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ربوبیت است. ربوبیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ربوبیت در لغت - ربوبیت در قرآن - ربوبیت در حدیث - ربوبیت در کلام اسلامی - ربوبیت در فلسفه اسلامی - ربوبیت در عرفان اسلامی - پرسش‌های مرتبطبررسی واژه رب در لغت
- در کتب لغت برای واژه "رب" معانی گوناگون نقل شده است، مانند: مصلح، مالک، صاحب، سید، مدبر، مربی، قیم، منعم و خالق که به نقل برخی از آنها میپردازیم:
- معجم مقاییس اللغه: "الراء و الباء يدلُّ على أُصولٍ. فالأول إصلاح الشىءِ والقيامُ عليه. فالرّبُّ: المالكُ، والخالقُ. والصَّاحب. والرّبُّ: المُصْلِح للشّىء. والرّبُّ: المُصْلِح للشّىء. واللَّه جلّ ثناؤُه الرَّبُّ؛ لأنه مصلحُ أحوالِ خَلْقه".
- المعجم الوسیط: " رب القوم: راسهم وساسهم، الرب اسم الله تعالى والمالك والسيد والمربي والقيم والمنعم والمدبر والمصلح"[۱]
- المصباح المنیر: " الرب: يطلق على مالك الشيء... و قد استعمل به معناي السيد"
- لسان العرب: " الرب هو الله عزوجل، هو رب كل شيء؛ اي مالكه ولا يقال الرب في غير الله الا بالاضافة. الرب يطلق في اللغة على المالك والسيد والمدبر والمربي والمنعم والقيم"
- خلاصه اینکه لفظ رب در معانی متعددی به کار رفته است که در تمام این معانی، مشترک معنوی است و جامع آنها کلمه " من بيده امر التدبير و الادارة و التصرف" استیاً کلمه " من فوض اليه امر الشيء المربي من حيث الاصلاح والتدبير والتربية".
- بنابراین، رب یعنی کسی که امر تدبیر امور و اداره آن و تصرف در امور، به دست اوست. یکی از محققان در این باره مینویسد: "معنی حقیقی و اصیل لفظ رب " من بيده امر التدبير والادارة والتصرف" است که یک مفهوم کلی است و معانی دیگر؛ مانند تربیت، اصلاح، حاکمیت، مالکیت و صاحبیت، همگی مصادیق این مفهوم کلی هستند" [۲][۳]
ربوبیت در ولایت و امامت از منظر عقل و نقل
معنای اصلی این واژه، اصلاح یک چیز و اهتمام به آن است[۴] که به تربیت و پرورش دادن آن باز می‌گردد؛ یعنی ایجاد کردن حالتی در شیء بعد از حالتی دیگر، تا به حد نهایی و تمام و کمال برسد[۵]. «ربّ» در لغت به مالک، سید، مدبر، مربی، قیم و منعم به کسی گفته می‌شود؛ اما در قرآن، هر گاه که این لغت به صورت غیرمضاف به کار رفته باشد، فقط بر پروردگار صدق می‌کند[۶]. بنابراین، در ربوبیت تأکید بر سوق دادن چیزی به سوی کمال لایقش و رفع نواقص از آن تا رسیدن به کمال مطلوب است؛ خواه در ذاتیات باشد و یا صفات خارج ذات باشد[۷]. معنی ربّ از این جهت به معنای تربیت نزدیک می‌شود[۸]، با این تفاوت که در ربّ، معنای مالکیت و سیادت نیز در نظر گرفته شده است. با این توضیحات می‌توان گفت هنگامی که این واژه درباره پروردگار به کار می‌رود، یعنی خداوند مالک و مولایی است که در عین مالکیت، به پرورش و تربیت مخلوقات خود تا عالی‌ترین مراتب کمال -که اقتضای استعداد آنهاست- اهتمام دارد و آنان را مرحله به مرحله به سوی کمال لایقشان سوق می‌دهد.[۹]
منابع
پانویس
- ↑ شاهدی، غفار، توحید و حکومت دینی، فصلنامه حکومت اسلامی، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.
- ↑ سبحانی، جعفر، الاسماء الثلاثه؛ الاله و الرب و العباده، مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول، قم، ۱۴۱۷، س۱۷.
- ↑ شاهدی، غفار، توحید و حکومت دینی، فصلنامه حکومت اسلامی، ص۳۲۹ تا ۳۶۹.
- ↑ معجم مقاییس اللغة (ط. مکتب الاعلام الإسلامی، ۱۴۰۴ﻫ.ق)، ج۲، ص۳۸۱.
- ↑ مفردات ألفاظ القرآن (ط. دارالقلم - الدار =الشامیة، ۱۴۱۲ ﻫ.ق)، ص۳۳۶.
- ↑ النهایة فی غریب الحدیث و الأثر (ط. مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۳۶۷ ه. ش.)، ج۲، ص۱۷۹.
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ط. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ ه. ش.)، ج۴، ص۱۸.
- ↑ مجمع البیان (ط. ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ه. ش.)، ج۴، ص۶۰۵.
- ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۶ ص ۳۸۵.