|
|
| (۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{امامت}} | | {{مدخل مرتبط |
| <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| | | موضوع مرتبط = صحابه |
| <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[ابوذؤیب هذلی در تراجم و رجال]] - [[ابوذؤیب هذلی در تاریخ اسلامی]]</div> | | | عنوان مدخل = ابوذؤیب هذلی |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | | | مداخل مرتبط = [[ابوذؤیب هذلی در معارف و سیره نبوی]] |
| | }} |
| | {{جعبه اطلاعات اصحاب |
| | | نام = ابوذؤیب هذلی |
| | | مشهور به = |
| | | نام تصویر = تصویر قدیمی مدینه.jpg |
| | | عرض تصویر = |
| | | توضیح تصویر = تصویر کهنی از مدینه |
| | | نام کامل = ابوذؤیب خویلد بن خالد بن محرث بن زبید بن اسد بن مخزوم هذلی مخضرمی |
| | | نام‌های دیگر = |
| | | جنسیت = مرد |
| | | کنیه = ابوذؤیب |
| | | لقب = |
| | | اهل = |
| | | از قبیله = [[بنی‌هذیل]] |
| | | از تیره = [[بنی‌مخزوم]] |
| | | پدر = [[خالد بن محرث هذلی مخضرمی]] |
| | | مادر = |
| | | همسر = |
| | | پسر = {{فهرست جعبه| [[مازن بن خویلد هذلی مخضرمی]] | [[ذؤیب بن خویلد هذلی مخضرمی]] }} |
| | | دختر = |
| | | خواهر = |
| | | برادر = |
| | | خویشاوندان = [[مالک بن شویمر]] (پسرعمو) |
| | | وابستگان = |
| | | تاریخ تولد = |
| | | محل تولد = |
| | | محل زندگی = [[مدینه]] |
| | | تاریخ درگذشت = [[۲۷ هجری]] |
| | | محل درگذشت = |
| | | تاریخ شهادت = |
| | | محل شهادت = |
| | | طول عمر = |
| | | محل دفن = |
| | | دین = |
| | | مذهب = |
| | | از اصحاب = [[پیامبر خاتم]] |
| | | از طبقه = |
| | | در جنگ = {{فهرست جعبه افقی| [[فتح آفریقا]] | [[فتح مصر]] }} |
| | | نقش‌ها = |
| | | فعالیت‌ها = |
| | | علت شهرت = |
| | | علت درگذشت = |
| | | علت شهادت = |
| | | راوی از = |
| | | روایات مشهور = |
| | | مشایخ او = |
| | | راویان از او = |
| | | آخرین راوی از او = |
| | }} |
| | == آشنایی اجمالی == |
| | [[ابوذؤیب خویلد بن خالد بن محرث بن زبید بن اسد بن مخزوم هذلی مخضرمی]] در [[مدینه]] می‌‌زیست.<ref>معجم المؤلفین، ج4، ص ۱۳۱.</ref> [[شاعری]] [[فصیح]] از [[قوم]] [[بنی هذیل]] بود <ref>الاعلام، ج2، ص ۳۲۵.</ref> و [[زمان جاهلیت]] و [[اسلام]] را [[درک]] کرد.<ref>الاغانی، ج6، ص ۲۶۴؛ الشعر و الشعراء، ص ۴۴۰.</ref> وی که در [[زمان]] [[وفات پیامبر اسلام]] {{صل}} به مدینه آمده بود، در [[سقیفه بنی ساعده]] شرکت جست و پس از اینکه اسلام [[اختیار]] کرد، با [[ابوبکر]] [[بیعت]] نمود.<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج17، ص ۵۳.</ref> او میگوید که در [[مراسم]] [[نماز]] بر [[پیامبر اسلام]] {{صل}} و [[دفن]] آن بزرگوار شرکت داشتم.<ref>اسد الغابه، ج5، ص ۱۸۸.</ref> |
|
| |
|
| ==مقدمه==
| | ابوذؤیب تا [[زمان عثمان]] در قید [[حیات]] بود و در سال ۲۶هـ با [[لشکر]] [[عبدالله بن سعد]] به [[آفریقا]] رفت و در فتح آفریقا شرکت جست.<ref>الاغانی، ج6، ص ۲۶۶؛ اسد الغابه، ج5، ص ۱۸۸.</ref> برخی گویند که او در [[جنگ]] [[روم]] نیز شرکت کرد و در روم درگذشت.<ref>الاصابه، ج7، ص ۶۳.</ref> برخی گویند که او وقتی از آفریقا به [[مصر]] برمی گشت در راه مصر<ref>الکامل فی التاریخ، ج3، ص ۹۴.</ref> و در سال ۲۶ <ref>الاغانی، ج6، ص ۲۶۶.</ref> یا حدود ۲۷ه <ref>معجم المؤلفین، ج4، ص ۱۳۱.</ref> درگذشت و [[ابن زبیر]] او را به [[خاک]] سپرد.<ref> اسد الغابه، ج5، ص ۱۸۸.</ref> او [[دیوان]] شعری دارد.<ref> تاریخ مدینة دمشق، ج17، ص ۵۳؛ معجم المؤلفین، ج4، ص ۱۳۱.</ref> از جمله اشعارش، قصیده عینیه او در سوگ پنج پسرش که بر اثر [[طاعون]] در یک سال درگذشتند، می‌‌باشد <ref>الاصابه، ج7، ص ۶۳.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص۳۱۸ - ۳۱۹.</ref> |
| نام او [[خویلد بن خالد بن محرث]]<ref>یعقوبی، ج۱، ص۲۶۹؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۱۳؛ ابن عساکر، ج۷، ص۵۶؛ ابن اثیر، ج۲، ص۱۹۳ و ۹۸۶: ابن حجر، ج۲، ص۳۰۵ و ج۷، ص۱۱۰.</ref> از تیره مخزوم، [[قبیله]] [[هذیل]]<ref>ابن سلام، ص۲۳۰؛ سمعانی، ج۱، ص۳۵۵.</ref> است و نسبش به نزار<ref>ابو الفرج، ج۶، ص۲۷۹.</ref> می‌رسد. برخی نام او و پدرش را به عکس آورده‌اند<ref>ابن حجر، ج۲، ص۲۹۶.</ref>. کسانی او را [[صحابی]] دانسته‌اند، از جمله [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۸۸۵.</ref>، [[روایت]] او را درباره [[غدیر خم]] از [[پیامبر]] نقل کرده‌اند که می‌تواند [[بهترین]] دلیل بر صحابی بودنش باشد. برخی شرح حال او را در نام<ref>ابن اثیر، ج۲، ص۱۹۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۲۹۶.</ref> و برخی در [[کنیه]]<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۸۸۵؛ ابن اثیر، ج۶، ص۹۸.</ref> آورده‌اند.
| |
|
| |
|
| ابوذؤیب [[شاعری]] توانا<ref>یعقوبی، ج۱، ص۲۶۹؛ ابوالفرج، ج۶، ص۲۷۹؛ یاقوت، معجم الأدبا، ج۱۱، ص۸۴.</ref>، [[فصیح]]، [[بدیع]]<ref>ابن حجر، ج۷، ص۱۱۱.</ref> و [[برترین]] [[شاعران]] در میان [[قبایل]] بود<ref>ابن عبد البر، ج۴، ص۲۱۵؛ ابن عساکر، ج۱۷، ص۵۳؛ ابن حجر، ج۷، ص۱۱۰.</ref>. او از شاعران [[عهد]] [[جاهلی]]<ref>ابن هشام، ج۱، ص۱۷۰ و ۲۴۰؛ ابن عساکر، ج۱۷، ص۵۶.</ref> و [[اسلامی]] بود<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۱۳؛ ابن اثیر، ج۶، ص۹۸؛ یاقوت، معجم الأدباء ج۱۱، ص۸۴.</ref> و بعدها دیوانی به نام "[[دیوان]] ابی ذؤیب" شناخته شد<ref>حاجی خلیفه، ج۱، ص۷۷۱؛ کحاله، ج۴، ص۱۳۱.</ref>. وی اشعاری در رثای [[رسول خدا]]{{صل}} و بزرگان دیگر از [[صحابه]] سروده است <ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۱۵؛ ابن حجر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>. مشهورترین آنها، اشعاری است که در رثای [[پنج تن]] از فرزندانش سرود که به سبب [[طاعون]] در یک سال از [[دنیا]] رفته‌اند<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۱۵؛ ابن حجر، ج۲، ص۳۸۵.</ref> و نیز قصیده عینیه او که هفتاد [[بیت]] است<ref>یاقوت، معجم الأدباء، ج۱۱، ص۸۸.</ref> و درباره سوگ فرزندانش سروده و او را بر همه شاعران [[عرب]] از نظر سبک و نیکویی<ref>یاقوت، معجم الأدبا، ج۱۱، ص۸۹.</ref> پیش انداخته است<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۱۵؛ ابوالفرج، ج۶، ص۲۸۰ و ۲۸۶.</ref>.
| | == منابع == |
| | |
| وی فرزندانی به نام [[مازن]] - مکنی به ابو شهاب که شاعر بود –<ref>ابن قتیبه، الشعر، ص۳۹۹.</ref> و ذؤیب - که شاعر بود و به سبب [[طاعون]] درگذشت -<ref>ابن حجر، ج۲، ص۳۵۸.</ref> داشت. ابوذؤیب برای دو نفر که یکی در رسیدن به معشوقه‌اش کشته شد و دیگری موفق شد، شعری سرود<ref>ابن قیه، معارف، ص۶۱۷.</ref>.
| |
| | |
| وی [[عاشق]] زنی از قبیله‌اش بود و پسر عمویش [[مالک بن شویمر]] را برای [[خواستگاری]] فرستاد، ولی مالک، [[زن]] را برای خودش خواستگاری کرد و ابو ذؤیب [[شعر]] طولانی در این باره سرود<ref>ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ص۳۹۸.</ref>. گفتنی است شخص دیگری با کنیه ابوذؤیب ([[عبد الله بن حارث]]) هست که فردی به جز ابوذؤیب شاعر است<ref> طبرانی، ج۲۴، ص۲۱۲.</ref> و برخی به [[اشتباه]]، حلیمه دختر أبی ذؤیب را دختر او دانسته‌اند<ref>راوندی، پاورقی، ج۱، ص۲۱.</ref>.
| |
| | |
| [[مفسران]]<ref>عیاشی، ج۲، ص۸۰؛ طوسی، ج۱، ص۸۸.</ref>، لغویان<ref>فراهیدی، ج۱، ص۶۸ و ۷۲؛ مبارک بن اثیر، ج۳، ص۱۶۵؛ جوهری، ج۱، ص۴۱ و ۱۳۳.</ref>، شارحان<ref>ابن ابی الحدید، ج۳، ص۱۹۷، ج۵، ص۱۴۴ و ج۵، ص۲۲۰؛ ابن حجر، فتح، ج۱، ص۲۹۳ و ج۶، ص۳۲۶.</ref> جغرافی نویسان<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۸۹ و ۱۰۲؛ بکری، ج۲/۱، ص۲۲۵.</ref> و [[دانشمندان]] رشته‌های دیگر، برای [[تبین]] و [[فهم]] آسان کلمات مشکل، اماکن جغرافیایی، [[آیات قرآنی]] و [[روایات]]، به اشعار ابوذؤیب [[تمسک]] کرده‌اند. همچنین [[نافع بن ازرق]] خارجی در مباحث [[تفسیری]] با [[ابن عباس]]، در [[تفسیر]] برخی [[آیات قرآن]] از جمله {{متن قرآن|أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ}}<ref> «ما انسان را از نطفه‌ای برآمیخته آفریدیم، او را می‌آزماییم از این رو شنوا و بینایش گردانیده‌ایم» سوره انسان، آیه ۲.</ref>، {{متن قرآن|وَالْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِ}}<ref> «و ساق در ساق، پیچد،» سوره قیامه، آیه ۲۹.</ref>. و {{متن قرآن|فُومِهَا}}<ref>» سوره بقره، آیه ۶۱.</ref>. به اشعار ابوذؤیب استناد کرده است<ref>طبرانی، ج۱۰، ص۲۴۹ و ۲۵۳.</ref>.
| |
| | |
| در [[زمان]] [[اسلام آوردن]] او [[اختلاف]] است. برخی می‌گویند در عصر [[رسول خدا]]{{صل}} [[اسلام]] آورد، ولی آن [[حضرت]] را ندید و برخی دیگر می‌گویند [[مسلمان]] شد و نزد رسول خدا{{صل}} آمد<ref>ابن حجر، ج۲، ص۲۹۷.</ref>. همچنین او گزارش کرده است که رسول خدا{{صل}} را در [[روز غدیر خم]] دید که آن حضرت، [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} را به [[ولایت]] برگزید، در حالی که فرمود: {{متن حدیث | فَمَنْ كُنْتُ مَوْلاَهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلاَهُ اَللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاَهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ اُنْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اُخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ }}<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۸۸۵.</ref>.
| |
| | |
| ابو ذؤیب میگوید: زمانی که از [[بیماری]] رسول خدا{{صل}} اطلاع یافتم، [[غمگین]] شدم و آن شب را تا [[سحر]] بیدار ماندم. هنگام سحر [[خواب]] بر من [[غلبه]] کرد و هاتفی ندا داد حادثه [[ناگواری]] بر پیکره اسلام وارد شده و رسول خدا [[محمد]]{{صل}} [[رحلت]] کرده است. [[اشک]] از چشمانم جاری شد<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۱۳؛ ابن عساکر، ج۱۷، ص۵۴؛ ابن اثیر، ج۶، ص۹۹؛ یاقوت، معجم الأدیا، ج۱۱، ص۸۵؛ امینی، ج۲، ص۱۵.</ref>. ناگهان از خواب پریدم و در [[آسمان]] ([[ستاره]]) سعد ذابح را دیدم. آن را به فال بد گرفتم و فهمیدم رسول خدا{{صل}} به سبب بیماری‌اش رحلت کرده است. پس سوار بر [[ناقه]] شدم و به سوی [[مدینه]] حرکت کردم. صبح هنگام به جوجه تیغی‌ای که ماری را گرفت و خورد برخوردم و آن را به فال بد گرفتم و [[هلاکت]] مار را، رویگرداندن [[مردم]] از [[حق]] پس از رسول خدا{{صل}} [[تأویل]] کردم. در ادامه مسیر، صدای کلاغ را شنیدم که همان خواب (رحلت آن حضرت) را بیان می‌کرد. زمانی که به [[مدینه]] وارد شدم، صدای فریاد و ناله در [[شهر]] - مانند صدای بلند تلبیه گفتن [[حجاج]] در حال [[احرام]] - می‌پیچید که [[رسول خدا]]{{صل}} [[رحلت]] کرده است. [[مسجد پیامبر]] را خالی یافتم. با [[امیدواری]] در [[خانه]] آن [[حضرت]] را کوبیدم، گفته شد او درگذشته است. پرسیدم: پس [[مردم]] کجا هستند؟ گفتند: در [[سقیفه بنی ساعده]]. آنجا [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[ابوعبیده جراح]]، سالم و گروهی از [[قریش]]، و [[انصار]] از جمله [[سعد بن عباده]] و شاعرانی مانند [[کعب بن مالک]] و [[حسان بن ثابت]] را میان قریش دیدم و با انصار صحبت کردم. ابوبکر آغاز سخن کرد و پس از او، عمر سخن گفت. پس عمر با [[أبوبکر]] [[بیعت]] کرد و مردم هم [[بیعت]] کردند. ابوذؤیب گفته است برای [[نماز]] بر پیکر [[پاک]] رسول خدا{{صل}} و [[دفن]] آن حضرت حاضر بودم و در حالی که بر حضرت [[گریه]] می‌کردم، شعری سرودم. ابوذؤیب سپس از مدینه خارج شد و به [[بادیه]] بازگشت و همان‌جا ماند<ref>ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۱۳؛ ابن عساکر، ج۱۷، ص۵۴؛ ابن اثیر، ج۶، ص۹۹.</ref>.
| |
| | |
| ابوذؤیب در [[فتوحات]] حضور داشت. او به همراه فرزند و برادرزاده‌اش ابوعبید نزد [[خلیفه دوم]] آمد و از او پرسید: کدام عمل [[افضل]] است؟ عمر گفت: [[ایمان به خدا]] و رسولش. گفت: من به آن [[اعتقاد]] دارم. بار دیگر همان سؤال را تکرار کرد و [[خلیفه]] این بار گفت: [[جهاد در راه خدا]]. وی همراه [[مسلمانان]] برای [[جنگ]] با [[رومیان]] عازم شد، ولی در راه، مرگش فرا رسید و [[فرمانده سپاه]] فقط اجازه ماندن یک نفر از فرزند یا برادرزاده‌اش را داد. ابوذؤیب به آن دو گفت قرعه بیندازید و قرعه به نام برادرزاده‌اش ابوعبید درآمد و فرزند أبوذؤیب با [[سپاه]] حرکت کرد<ref>ابوالفرج، ج۱، ص۲۹۲؛ ابن عساکر، ج۱۷، ص۵۳ و ۶۰.</ref>. نقل شده به سبب [[محبوبیت]] او نزد قومی، خلیفه دوم او را از مدینه [[اخراج]] کرد<ref>ابن حجر، فتح، ج۱۲، ص۱۴۲.</ref>.
| |
| | |
| وی در [[فتح]] افریقا به سال ۲۶، همراه [[ابن زبیر]] شرکت داشت و [[شجاعت]] ابن زبیر را دید و او را ستود<ref> ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۱۴؛ ابوالفرج، ج۶، ص۲۸۱؛ ابن عساکر، ج۱۷، ص۵۶.</ref>. ابوذؤیب پس از [[پیروزی]] به همراه جماعتی، حامل [[بشارت]] [[فتح]] افریقیه به [[خلیفه سوم]] [[عثمان]] بود<ref>ابوالفرج، ج۶، ص۲۸۱؛ زرکلی، ج۲، ص۳۲۵.</ref>. وی گروهی از قومش را که از برابر مردی جنگجوی فرار کرده بودند، [[سرزنش]] کرد<ref>شافعی، ج۴، ص۲۲۷.</ref>.
| |
| | |
| بنا بر آنچه گذشت، در [[زمان]] [[مرگ]] او در زمان [[عمر]] یا عثمان در حدود [[سال]] ۲۷<ref>بلاذری، فتوح، ج۱، ص۲۶۷.</ref>[[اختلاف]] است<ref>ابن عساکر، ج۱۷، ص۶۱؛ ابن اثیر، ج۶، ص۱۰۰.</ref>. همانگونه که گذشت، برخی گفته‌اند او در [[نبرد]] [[رومیان]] در زمان [[خلیفه دوم]] در میانه راه<ref>ابن عساکر، ج۱۷، ص۶۰.</ref> و بنا به نظر برخی دیگر در راه [[مکه]] یا به هنگام بازگشت از [[جنگ]] افریقا در [[مصر]]، در زمان [[خلافت عثمان]] درگذشت <ref>ابن عساکر، ج۱۷، ص۶۰.</ref>. احتمال دارد او در بازگشت از [[فتح مصر]] به طرف [[شام]]، که [[نبرد با رومیان]] بوده، رفته و در آنجا درگذشته باشد. برادرزاده‌اش ابوعبید<ref>ابن عساکر، ج۱۷، ص۶۰.</ref> یا فرزندش <ref>ابن اثیر، ج۶، ص۱۰۰.</ref> یا ابن زبیر<ref>بلاذری، فتوح، ج۱، ص۳۶۷.</ref> پس از [[غسل]] و [[کفن]]، او را [[دفن]] کرد. جالب آنکه نوشته‌اند [[قبر]] او در مناطق دوردست [[روم]]، نزد [[مسلمانان]] شناخته بوده است <ref>ابو الفرج، ج۶، ص۲۹۳.</ref>.<ref>[[حسین مرادی نسب|مرادی نسب، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوذؤیب هذلی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۲۸۶-۲۸۷.</ref>
| |
| | |
| ==جستارهای وابسته==
| |
| | |
| ==منابع== | |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده:2.jpg|22px]] [[حسین مرادی نسب|مرادی نسب، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|'''مقاله «ابوذؤیب هذلی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱''']] | | # [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| ==پانویس== | | == پانویس == |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
| {{صحابه}}
| |
|
| |
|
| [[رده:ابوذؤیب هذلی]]
| |
| [[رده:مدخل]]
| |
| [[رده:اعلام]] | | [[رده:اعلام]] |
| [[رده:صحابه]] | | [[رده:اصحاب پیامبر]] |
| | [[رده:بنی‌هذیل]] |
| | [[رده:بنی‌مخزوم]] |
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوذؤیب هذلی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوذؤیب هذلی در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط ندارد
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱