سنت در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۰۳

مقدمه

واژه «سنت» اغلب در کنار واژه «سیره» و به معنای آن به کار می‌رود^[۱]. در منابع لغوی، این واژه را روش و طریقه سلوک و حرکت معنا کرده‌اند^[۲]، اعم از اینکه خوب باشد یا بد: "وَ السُّنَّةُ الطَّرِيقَةُ وَ السُّنَّةُ السِّيرَةُ حَمِيدَةً كَانَتْ أَوْ ذَمِيمَةً و الْجَمْعُ سُنَنٌ‌"^[۳]. جمع آن نیز سنن است و در قرآن کریم نیز به معنای طریقه و روش به کار رفته است^[۴].

در اصطلاح، طریقه سلوک پیامبر(ص) را سنت می‌گویند؛ طریقه‌ای که یا در رفتار آن حضرت نمود داشته، یا در گفتار و یا در تقریر و امضای فعل فرد دیگری.

سنیان، سنت را منحصر به قول یا فعل و یا تقریر پیامبر(ص) می‌دانند، اما به باور ما شیعیان، سنت امامان شیعه(ع) و حضرت صدیقه کبری(ع) ـ به دلیل دارا بودن مقام عصمت ـ همچون سنت پیامبر(ص) حجت و قابل تبعیت است. نکته شایان ذکر آنکه سنت بر پایه معنای اصطلاحی، قول و فعل و تقریر معصوم را در بر می‌گیرد. از این حیث، سنت بر سه گونه است: سنت قولی، فعلی و تقریری. اما سیره منطبق بر سنت فعلی است؛ چراکه سیره نوع حرکت و مشی است، یعنی آن نوع از سلوک معصوم که در فعل و رفتار او نمود دارد. با این تبیین، نسبت بین سیره و سنت، عام و خاص مطلق است. البته در لغت، سنت را همان سیره نیز معنا کرده‌اند، ولی در اصطلاح می‌توان چنین تفاوتی را بین این دو واژه در نظر گرفت^[۵].

منابع

پانویس

↑ "والسنة: السیرة، قال الهذلی: فلا تجزعن سنة أنت سیرتها فاول راض سنة من یسیرها" (الجوهری، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۵، ص۲۱۳۹).
↑ "والسنة فی اللغة الطریقة و السیرة، والجمع السنن کغرفة و غرف و فی الصناعة هی النبی قولا و فعلا و تقریرا أصالة او نیابة"؛ الطریحی، مجمع البحرین، ج۲، ص۴۳۶؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ذیل ماده سنن.
↑ فیومی، المصباح المنیر، ص۲۹۱.
↑ "و قد خلت سنة الاولین، ای طریقهم التی سنها الله فی إهلاکهم حین کذبوا رسله و هو وعید. سنة من قد أرسلنا من رسلنا، یعنی أن کل قوم أخرجوا رسولهم من بینهم فسنة الله أن یهلکهم" (الطریحی، مجمع البحرین، ج۲، ص۴۳۶).
↑ جباری، محمد رضا، سیره اخلاقی پیامبر اعظم، ص ۳۹؛ حسینی‌زاده و داوودی، سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت، ص ۹؛ ضیایی، رحمت‌الله، مقاله «شیعه و سنت نبوی»، موسوعه رد شبهات ج۱۳، ص ۹.

[1] "والسنة: السیرة، قال الهذلی: فلا تجزعن سنة أنت سیرتها فاول راض سنة من یسیرها" (الجوهری، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۵، ص۲۱۳۹).

[2] "والسنة فی اللغة الطریقة و السیرة، والجمع السنن کغرفة و غرف و فی الصناعة هی النبی قولا و فعلا و تقریرا أصالة او نیابة"؛ الطریحی، مجمع البحرین، ج۲، ص۴۳۶؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ذیل ماده سنن.

[3] فیومی، المصباح المنیر، ص۲۹۱.

[4] "و قد خلت سنة الاولین، ای طریقهم التی سنها الله فی إهلاکهم حین کذبوا رسله و هو وعید. سنة من قد أرسلنا من رسلنا، یعنی أن کل قوم أخرجوا رسولهم من بینهم فسنة الله أن یهلکهم" (الطریحی، مجمع البحرین، ج۲، ص۴۳۶).

[5] جباری، محمد رضا، سیره اخلاقی پیامبر اعظم، ص ۳۹؛ حسینی‌زاده و داوودی، سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت، ص ۹؛ ضیایی، رحمت‌الله، مقاله «شیعه و سنت نبوی»، موسوعه رد شبهات ج۱۳، ص ۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = سنت
-| عنوان مدخل  = [[سنت]]
+| عنوان مدخل  = سنت
-| مداخل مرتبط = [[سنت در لغت]] - [[سنت در قرآن]] - [[سنت در حدیث]] - [[سنت در کلام اسلامی]] - [[سنت در نهج البلاغه]] - [[سنت در معارف دعا و زیارات]] - [[سنت در معارف و سیره سجادی]] - [[سنت در معارف و سیره حسینی]]
+| مداخل مرتبط = [[سنت در لغت]] - [[سنت در قرآن]] - [[سنت در فقه سیاسی]] - [[سنت در کلام اسلامی]] - [[سنت در معارف دعا و زیارات]] - [[سنت در معارف و سیره سجادی]] - [[سنت در معارف و سیره حسینی]] - [[سنت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
 | پرسش مرتبط  =
 }}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-[[سنت]]، از نظر لغوی، به معنای راه و روش است؛ اعم از اینکه خوب باشد یا بد. جمع آن نیز [[سنن]] است: {{عربی|وَ السُّنَّةُ الطَّرِيقَةُ وَ السُّنَّةُ السِّيرَةُ حَمِيدَةً كَانَتْ أَوْ ذَمِيمَةً و الْجَمْعُ سُنَنٌ‌}}<ref>فیومی، المصباح المنیر، ص۲۹۱.</ref>. در اصطلاح [[فقهای اهل سنت]] نیز به چیزی گفته می‌شود که از طرف [[پیامبر]]{{صل}} ثابت شده، ولی در حد فرض و [[وجوب]] نرسیده باشد و مترادف [[مستحب]] است: {{عربی|ما ثبت عن النبي{{صل}} و لم يكن من باب الفرض و لا الواجب فهي مرادفة للمندوب}}<ref>محمود، موقف ابن تیمیة من الأشاعرة، ص۲۳.</ref>.
+واژه «سنت» اغلب در کنار واژه «[[سیره]]» و به معنای آن به کار می‌رود<ref>{{عربی|"والسنة: السیرة، قال الهذلی: فلا تجزعن سنة أنت سیرتها فاول راض سنة من یسیرها"}} (الجوهری، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة، ج۵، ص۲۱۳۹).</ref>. در منابع لغوی، این واژه را روش و طریقه [[سلوک]] و حرکت معنا کرده‌اند<ref>{{عربی|"والسنة فی اللغة الطریقة و السیرة، والجمع السنن کغرفة و غرف و فی الصناعة هی النبی قولا و فعلا و تقریرا أصالة او نیابة"}}؛ الطریحی، مجمع البحرین، ج۲، ص۴۳۶؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ذیل ماده سنن.</ref>، اعم از اینکه خوب باشد یا بد: {{عربی|"وَ السُّنَّةُ الطَّرِيقَةُ وَ السُّنَّةُ السِّيرَةُ حَمِيدَةً كَانَتْ أَوْ ذَمِيمَةً و الْجَمْعُ سُنَنٌ‌"}}<ref>فیومی، المصباح المنیر، ص۲۹۱.</ref>. جمع آن نیز [[سنن]] است و در [[قرآن کریم]] نیز به معنای طریقه و روش به کار رفته است<ref>{{عربی|"و قد خلت سنة الاولین، ای طریقهم التی سنها الله فی إهلاکهم حین کذبوا رسله و هو وعید. سنة من قد أرسلنا من رسلنا، یعنی أن کل قوم أخرجوا رسولهم من بینهم فسنة الله أن یهلکهم"}} (الطریحی، مجمع البحرین، ج۲، ص۴۳۶).</ref>.
-سنت، از نگاه [[محدثان]]، عبارت است از: هر چیزی که به [[رسول الله]]{{صل}} استناد داده شود که شامل گفتار، [[رفتار]]، [[تأیید]] و همچنین صفت خَلقی و خُلقی پیامبر{{صل}} می‌گردد<ref>منیاوی، الشرح الکبیر لمختصر الأصول، ص۳۷۶.</ref>. از نگاه [[اصولیین]] نیز عبارت است از: گفتار، [[کردار]]، [[امضا]] و تأیید پیامبر{{صل}}<ref>طوفی، شرح مختصر الروضة، ج۲، ص۶۱.</ref>. این تعریف، با تعریفی که محدثان از سنت ارائه داده‌اند، در دو صفت خَلقی و خُلقی تفاوت دارد. بنا به گفته زرکشی برخی اصولیین دامنه سنت را گسترش داده و بر [[واجب]]، مستحب و [[مباح]] اطلاق کرده‌اند<ref>زرکشی، البحر المحیط، ج۶، ص۵.</ref> و برخی سنت را در مقابل [[بدعت]] گرفته‌اند: {{عربی|و تطلق في مقابلة البدعة}}<ref>زرکشی، البحر المحیط، ج۶، ص۵.</ref>.
+در اصطلاح، طریقه سلوک [[پیامبر]]{{صل}} را سنت می‌گویند؛ طریقه‌ای که یا در رفتار آن حضرت نمود داشته، یا در گفتار و یا در تقریر و امضای فعل فرد دیگری.
-البته سنت، از منظر برخی [[اهل سنت]]، شامل [[سنت پیامبر]]{{صل}} و [[سنت صحابه]] می‌گردد؛ یعنی همان‌گونه که سنت پیامبر{{صل}} [[حجت شرعی]] است، سنت صحابه نیز همان [[حکم]] را دارد. [[شاطبی]] در این باره بحث مفصلی نموده و [[دلایل]] این مسئله را بیان داشته است: {{عربی|سنة الصحابة - رضي الله عنهم - سنة يعمل عليها و يرجع إليها}}<ref>شاطبی، الموافقات، ج۴، ص۲۴۴۶.</ref>.
+سنیان، سنت را منحصر به قول یا فعل و یا تقریر پیامبر{{صل}} می‌دانند، اما به [[باور]] ما [[شیعیان]]، سنت [[امامان شیعه]]{{ع}} و [[حضرت صدیقه کبری]]{{ع}} ـ به دلیل دارا بودن [[مقام عصمت]] ـ همچون [[سنت پیامبر]]{{صل}} [[حجت]] و قابل [[تبعیت]] است. نکته شایان ذکر آنکه سنت بر پایه معنای اصطلاحی، قول و فعل و تقریر معصوم را در بر می‌گیرد. از این حیث، [[سنت]] بر سه گونه است: سنت قولی، فعلی و تقریری. اما [[سیره]] منطبق بر سنت فعلی است؛ چراکه سیره نوع حرکت و مشی است، یعنی آن نوع از [[سلوک]] [[معصوم]] که در فعل و [[رفتار]] او نمود دارد. با این تبیین، نسبت بین سیره و سنت، عام و خاص مطلق است. البته در لغت، سنت را همان سیره نیز معنا کرده‌اند، ولی در اصطلاح می‌توان چنین تفاوتی را بین این دو واژه در نظر گرفت<ref>[[محمد رضا جباری|جباری، محمد رضا]]، [[سیره اخلاقی پیامبر اعظم - جباری (کتاب)|سیره اخلاقی پیامبر اعظم]]، ص ۳۹؛ [[سید علی حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]] و [[محمد داوودی|داوودی]]، [[سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۹؛ [[رحمت‌الله ضیایی|ضیایی، رحمت‌الله]]، [[شیعه و سنت نبوی (مقاله)| مقاله «شیعه و سنت نبوی»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۳ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۱۳]]، ص ۹.</ref>.
-در توضیح سخن شاطبی گفته شده است که مراد از سنت صحابه، [[عمل صحابه]] است، نه [[رأی]] و [[اجتهاد]] آنها؛ مثل اینکه یکی از [[صحابه]] در جای خاصی [[تکبیر]] یا تلبیه بگوید<ref>شاطبی، الموافقات، ج۴، ص۲۴۴۶.</ref>.
-به‌زدوی سنت صحابه را در ردیف سنت پیامبر{{صل}} نمی‌داند و [[سنت پیامبر]]{{صل}} را اقوا از [[سنت صحابه]] می‌داند<ref>بخاری، کشف الأسرار، ج۲، ص۳۰۸.</ref>. از نگاه [[مذهب شافعی]]، [[سنت]] چیزی است که [[رسول خدا]]{{صل}} بر آن مواظبت داشته است و آنچه [[صحابه]] بر آنها مواظبت داشته‌اند، سنت به حساب نمی‌آید<ref>بخاری، کشف الأسرار، ج۲، ص۳۰۸.</ref>.
-امّا از نگاه [[فقهای امامیه]]، با توجه به مستنداتی مانند [[آیه ولایت]]، [[آیه تطهیر]]، [[حدیث ثقلین]] و ده‌ها [[حدیث]] و [[روایات]] دیگر درباره جایگاه [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} اولاً [[سنت پیامبر]]{{صل}} را باید از طریق [[اهل بیت]]{{ع}} دریافت کرد و راه‌های دیگر ما را به سنت [[واقعی]] [[پیامبر]]{{صل}} رهنمون نمی‌شود<ref>آل کاشف الغطاء، اصل الشیعة و أصولها، ص۸۴.</ref>. ثانیاً اصطلاح سنت، شامل قول، فعل و تقریر [[ائمه معصومین]]{{عم}} نیز می‌شود و برای همه [[مسلمانان]]، [[حجت شرعی]] است؛ زیرا سنت این بزرگواران، در [[حقیقت]] [[سنت رسول الله]]{{صل}} است<ref>کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۳.</ref>.<ref>[[رحمت‌الله ضیایی|ضیایی، رحمت‌الله]]، [[شیعه و سنت نبوی (مقاله)| مقاله «شیعه و سنت نبوی»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۳ (کتاب)|موسوعه رد شبهات]]، ج۱۳، ص ۹.</ref>
-== جستارهای وابسته ==
 == منابع ==
 {{منابع}}
-#[[پرونده:IM009874.jpg|22px]] [[رحمت‌الله ضیایی|ضیایی، رحمت‌الله]]، [[شیعه و سنت نبوی (مقاله)| مقاله «شیعه و سنت نبوی»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۳ (کتاب)|'''موسوعه رد شبهات ج۱۳''']]
+# [[پرونده:IM009874.jpg|22px]] [[رحمت‌الله ضیایی|ضیایی، رحمت‌الله]]، [[شیعه و سنت نبوی (مقاله)| مقاله «شیعه و سنت نبوی»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۱۳ (کتاب)|'''موسوعه رد شبهات ج۱۳''']]
+# [[پرونده:10109419.jpg|22px]] [[محمد رضا جباری|جباری، محمد رضا]]، [[سیره اخلاقی پیامبر اعظم - جباری (کتاب)|'''سیره اخلاقی پیامبر اعظم''']]
+# [[پرونده:11227.jpg|22px]] [[سید علی حسینی‌زاده|حسینی‌زاده، سید علی]]، [[سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|'''سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۳۰: / خط ۲۴: @@
 [[رده:سنت]]
-[[رده:مدخل]]