کعب بن عمرو انصاری در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
ابوالیسر کعب بن عمرو انصاری از تیره [[بنی‌سَلمه]] بود <ref>الاستیعاب، ج۴، ص۳۴۰.</ref> و چون [[بنی‌سلمه]] تیره‌ای از بنی‌عَدیّ است، واقدی او را از بنی‌عدیّ می‌داند.<ref>المغازی، ج۱، ص۱۷۰.</ref> او از [[انصار]] است و در دومین [[بیعت عقبه]] با [[پیامبر]]{{صل}} [[بیعت]] کرد و در ۲۰ سالگی در [[غزوه بدر]] حضور یافت و با اینکه چندان نیرومند نبود، [[عباس بن عبدالمطّلب]] را به [[اسارت]] گرفت. بر اساس روایتی وقتی پیامبر درباره اسارت عباس بن عبدالمطلّب از او پرسید، گفت: ای [[رسول خدا]]! مردی مرا کمک کرد که پیش از این، او را ندیده بودم و قیافه او چنین و چنان بود. [[حضرت]] فرمود: فرشته‌ای [[کریم]] تو را [[یاری]] داده است.<ref> الطبقات، ج۴، ص۸.</ref> ابوالیسر در همین [[غزوه]]، [[پرچم]] [[مشرکان]] را از [[ابی عَزیز بن عُمَیر]] ستاند.<ref> الاستیعاب، ج۴، ص۳۴۰.</ref> وی در غزوه [[اُحُد]]، [[خندق]] و دیگر [[جنگ‌ها]] حضور داشت <ref>الطبقات، ج۳، ص۴۳۶.</ref> و در [[جنگ خیبر]] به [[دستور پیامبر]]{{صل}} دو گوسفند به [[غنیمت]] گرفت تا [[سپاهیان]] از آن [[تغذیه]] کنند.<ref> السیرة النبویه، ج۳، ص۳۳۵؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۵۷.</ref> از آن پس تا [[جنگ صفین]] که در کنار [[علی]]{{ع}} قرار داشت، اطلاعی از وی در دست نیست.<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۳۴۰.</ref> نام وی در میان [[شهود]] [[پیمان]] [[نامه]] [[حکمیت]] از [[اصحاب]] امام‌علی{{ع}} آمده است.<ref> وقعة صفین، ص۵۰۶.</ref> او واپسین فرد از بازماندگان [[جنگ بدر]] بود و در [[مدینه]] به سال ۵۵ هجری درگذشت<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۵۳۷.</ref>.<ref>[[سید محمد فاطمی ابهری|فاطمی ابهری، سید محمد]]، [[ابوالیسر سلمی (مقاله)|مقاله «ابوالیسر سلمی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref> | ابوالیسر کعب بن عمرو انصاری از تیره [[بنی‌سَلمه]] بود <ref>الاستیعاب، ج۴، ص۳۴۰.</ref> و چون [[بنی‌سلمه]] تیره‌ای از بنی‌عَدیّ است، واقدی او را از بنی‌عدیّ می‌داند.<ref>المغازی، ج۱، ص۱۷۰.</ref> او از [[انصار]] است و در دومین [[بیعت عقبه]] با [[پیامبر]] {{صل}} [[بیعت]] کرد و در ۲۰ سالگی در [[غزوه بدر]] حضور یافت و با اینکه چندان نیرومند نبود، [[عباس بن عبدالمطّلب]] را به [[اسارت]] گرفت. بر اساس روایتی وقتی پیامبر درباره اسارت عباس بن عبدالمطلّب از او پرسید، گفت: ای [[رسول خدا]]! مردی مرا کمک کرد که پیش از این، او را ندیده بودم و قیافه او چنین و چنان بود. [[حضرت]] فرمود: فرشته‌ای [[کریم]] تو را [[یاری]] داده است.<ref> الطبقات، ج۴، ص۸.</ref> ابوالیسر در همین [[غزوه]]، [[پرچم]] [[مشرکان]] را از [[ابی عَزیز بن عُمَیر]] ستاند.<ref> الاستیعاب، ج۴، ص۳۴۰.</ref> وی در غزوه [[اُحُد]]، [[خندق]] و دیگر [[جنگ‌ها]] حضور داشت <ref>الطبقات، ج۳، ص۴۳۶.</ref> و در [[جنگ خیبر]] به [[دستور پیامبر]] {{صل}} دو گوسفند به [[غنیمت]] گرفت تا [[سپاهیان]] از آن [[تغذیه]] کنند.<ref> السیرة النبویه، ج۳، ص۳۳۵؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۵۷.</ref> از آن پس تا [[جنگ صفین]] که در کنار [[علی]] {{ع}} قرار داشت، اطلاعی از وی در دست نیست.<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۳۴۰.</ref> نام وی در میان [[شهود]] [[پیمان]] [[نامه]] [[حکمیت]] از [[اصحاب]] امام‌علی {{ع}} آمده است.<ref> وقعة صفین، ص۵۰۶.</ref> او واپسین فرد از بازماندگان [[جنگ بدر]] بود و در [[مدینه]] به سال ۵۵ هجری درگذشت<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۵۳۷.</ref>.<ref>[[سید محمد فاطمی ابهری|فاطمی ابهری، سید محمد]]، [[ابوالیسر سلمی (مقاله)|مقاله «ابوالیسر سلمی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref> | ||
==ابوالیسر در [[شأن نزول]]== | == ابوالیسر در [[شأن نزول]] == | ||
گفته‌اند: ابوالیَسَر در سال [[صلح حدیبیه]]، مُحرِم به [[احرام]] [[عمره]] بود و گورخری را با نیزه شکار کرد. به او [[تذکّر]] دادند و [[حکم]] آن را از رسول خدا{{صل}} پرسید که [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْتُلُوا الصَّيْدَ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ وَمَنْ قَتَلَهُ مِنْكُمْ مُتَعَمِّدًا فَجَزَاءٌ مِثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ يَحْكُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ هَدْيًا بَالِغَ الْكَعْبَةِ أَوْ كَفَّارَةٌ طَعَامُ مَسَاكِينَ أَوْ عَدْلُ ذَلِكَ صِيَامًا لِيَذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِ عَفَا اللَّهُ عَمَّا سَلَفَ وَمَنْ عَادَ فَيَنْتَقِمُ اللَّهُ مِنْهُ وَاللَّهُ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ}}<ref>«ای مؤمنان! شکار را در حالی که در احرام هستید نکشید و هر کسی به عمد آن را بکشد، کیفرش چهارپایی است همگون آنچه کشته است، چنانکه دو (گواه) دادگر از خودتان بر (همگونی) آن (با شکار) حکم کنند، قربانی‌یی که به (قربانگاه) کعبه برسد؛ یا کفّاره‌ای است برابر با اطعام مستمندان یا همچند آن (شصت روز) روزه تا کیفر کار خود را بچشد؛ خداوند از گذشته در گذشت ولی هر که (به شکار کردن) برگردد خداوند از وی انتقام خواهد گرفت و خداوند پیروزمندی دادستاننده است» سوره مائده، آیه ۹۵.</ref> نازل شد و شکار در حال احرام را [[ممنوع]] کرد<ref>روح المعانی، مج۵، ج۷، ص۳۴.</ref> | گفته‌اند: ابوالیَسَر در سال [[صلح حدیبیه]]، مُحرِم به [[احرام]] [[عمره]] بود و گورخری را با نیزه شکار کرد. به او [[تذکّر]] دادند و [[حکم]] آن را از رسول خدا {{صل}} پرسید که [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْتُلُوا الصَّيْدَ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ وَمَنْ قَتَلَهُ مِنْكُمْ مُتَعَمِّدًا فَجَزَاءٌ مِثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ يَحْكُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ هَدْيًا بَالِغَ الْكَعْبَةِ أَوْ كَفَّارَةٌ طَعَامُ مَسَاكِينَ أَوْ عَدْلُ ذَلِكَ صِيَامًا لِيَذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِ عَفَا اللَّهُ عَمَّا سَلَفَ وَمَنْ عَادَ فَيَنْتَقِمُ اللَّهُ مِنْهُ وَاللَّهُ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ}}<ref>«ای مؤمنان! شکار را در حالی که در احرام هستید نکشید و هر کسی به عمد آن را بکشد، کیفرش چهارپایی است همگون آنچه کشته است، چنانکه دو (گواه) دادگر از خودتان بر (همگونی) آن (با شکار) حکم کنند، قربانی‌یی که به (قربانگاه) کعبه برسد؛ یا کفّاره‌ای است برابر با اطعام مستمندان یا همچند آن (شصت روز) روزه تا کیفر کار خود را بچشد؛ خداوند از گذشته در گذشت ولی هر که (به شکار کردن) برگردد خداوند از وی انتقام خواهد گرفت و خداوند پیروزمندی دادستاننده است» سوره مائده، آیه ۹۵.</ref> نازل شد و شکار در حال احرام را [[ممنوع]] کرد<ref>روح المعانی، مج۵، ج۷، ص۳۴.</ref> | ||
در روایتی از [[ابن‌عباس]] آمده است که ابوالیَسَر هنگام فروش خرما، با [[زن]] غریبه‌ای مواجه و مرتکب گناهی شد؛ سپس پشیمان شده، با دو تن از [[صحابه]] در میان گذاشت. آنان وی را به [[استغفار]] و [[کتمان]] توصیه کردند؛ امّا نپذیرفت و قضیه را به [[آگاهی پیامبر]] رساند. پیامبر وی را [[توبیخ]] کرد و این [[آیه]] نازل شد: {{متن قرآن|وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِرِينَ}}<ref>«و نماز را در دو سوی روز و ساعتی از آغاز شب بپا دار؛ بی‌گمان نیکی‌ها بدی‌ها را می‌زدایند؛ این یادکردی برای یادآوران است» سوره هود، آیه ۱۱۴.</ref>.<ref>مسند احمد، ج۱، ص۴۰۶؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج۲، ص۴۸۰.</ref>. در [[نقل]] دیگری که [[طبری]] از خود وی [[روایت]] کرده، آمده است که [[رسول خدا]] پس از شنیدن سخن وی، لحظه‌ای خاموش ماند تا [[جبرئیل]] نازل شد. آن‌گاه پیامبر{{صل}} آیه پیشین را بر او خواند. شخصی پرسید: آیا این آیه ویژه او است یا برای همه [[مردم]]؟ پیامبر فرمود: برای همه مردم است.<ref>جامع‌البیان، مج۷، ج۱۲، ص۱۷۸؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج۲، ص۴۸۰.</ref> [[میبدی]] ذیل روایت را به‌گونه دیگری نقل کرده و آورده است که رسول خدا پس از آگاهی از امر وی برای [[نماز عصر]] حاضر شد و پس از نماز، [[جبرئیل]] این آیه را نازل کرد. پیامبر از [[ابوالیسر]] پرسید: آیا در این نماز با ما بودی؟ پاسخ داد: آری. فرمود: این نماز، کفّاره آن گناهت بود<ref> کشف‌الاسرار، ج۴، ص۴۵۴.</ref>.<ref>[[سید محمد فاطمی ابهری|فاطمی ابهری، سید محمد]]، [[ابوالیسر سلمی (مقاله)|مقاله «ابوالیسر سلمی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref> | در روایتی از [[ابن‌عباس]] آمده است که ابوالیَسَر هنگام فروش خرما، با [[زن]] غریبه‌ای مواجه و مرتکب گناهی شد؛ سپس پشیمان شده، با دو تن از [[صحابه]] در میان گذاشت. آنان وی را به [[استغفار]] و [[کتمان]] توصیه کردند؛ امّا نپذیرفت و قضیه را به [[آگاهی پیامبر]] رساند. پیامبر وی را [[توبیخ]] کرد و این [[آیه]] نازل شد: {{متن قرآن|وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِرِينَ}}<ref>«و نماز را در دو سوی روز و ساعتی از آغاز شب بپا دار؛ بی‌گمان نیکی‌ها بدی‌ها را می‌زدایند؛ این یادکردی برای یادآوران است» سوره هود، آیه ۱۱۴.</ref>.<ref>مسند احمد، ج۱، ص۴۰۶؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج۲، ص۴۸۰.</ref>. در [[نقل]] دیگری که [[طبری]] از خود وی [[روایت]] کرده، آمده است که [[رسول خدا]] پس از شنیدن سخن وی، لحظه‌ای خاموش ماند تا [[جبرئیل]] نازل شد. آن‌گاه پیامبر {{صل}} آیه پیشین را بر او خواند. شخصی پرسید: آیا این آیه ویژه او است یا برای همه [[مردم]]؟ پیامبر فرمود: برای همه مردم است.<ref>جامع‌البیان، مج۷، ج۱۲، ص۱۷۸؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج۲، ص۴۸۰.</ref> [[میبدی]] ذیل روایت را به‌گونه دیگری نقل کرده و آورده است که رسول خدا پس از آگاهی از امر وی برای [[نماز عصر]] حاضر شد و پس از نماز، [[جبرئیل]] این آیه را نازل کرد. پیامبر از [[ابوالیسر]] پرسید: آیا در این نماز با ما بودی؟ پاسخ داد: آری. فرمود: این نماز، کفّاره آن گناهت بود<ref> کشف‌الاسرار، ج۴، ص۴۵۴.</ref>.<ref>[[سید محمد فاطمی ابهری|فاطمی ابهری، سید محمد]]، [[ابوالیسر سلمی (مقاله)|مقاله «ابوالیسر سلمی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۰۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث کعب بن عمرو انصاری است. کعب بن عمرو انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: کعب بن عمرو انصاری در قرآن -کعب بن عمرو انصاری در تاریخ اسلامی - کعب بن عمرو انصاری در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابوالیسر کعب بن عمرو انصاری از تیره بنی‌سَلمه بود [۱] و چون بنی‌سلمه تیره‌ای از بنی‌عَدیّ است، واقدی او را از بنی‌عدیّ می‌داند.[۲] او از انصار است و در دومین بیعت عقبه با پیامبر (ص) بیعت کرد و در ۲۰ سالگی در غزوه بدر حضور یافت و با اینکه چندان نیرومند نبود، عباس بن عبدالمطّلب را به اسارت گرفت. بر اساس روایتی وقتی پیامبر درباره اسارت عباس بن عبدالمطلّب از او پرسید، گفت: ای رسول خدا! مردی مرا کمک کرد که پیش از این، او را ندیده بودم و قیافه او چنین و چنان بود. حضرت فرمود: فرشته‌ای کریم تو را یاری داده است.[۳] ابوالیسر در همین غزوه، پرچم مشرکان را از ابی عَزیز بن عُمَیر ستاند.[۴] وی در غزوه اُحُد، خندق و دیگر جنگ‌ها حضور داشت [۵] و در جنگ خیبر به دستور پیامبر (ص) دو گوسفند به غنیمت گرفت تا سپاهیان از آن تغذیه کنند.[۶] از آن پس تا جنگ صفین که در کنار علی (ع) قرار داشت، اطلاعی از وی در دست نیست.[۷] نام وی در میان شهود پیمان نامه حکمیت از اصحاب امام‌علی (ع) آمده است.[۸] او واپسین فرد از بازماندگان جنگ بدر بود و در مدینه به سال ۵۵ هجری درگذشت[۹].[۱۰]
ابوالیسر در شأن نزول
گفته‌اند: ابوالیَسَر در سال صلح حدیبیه، مُحرِم به احرام عمره بود و گورخری را با نیزه شکار کرد. به او تذکّر دادند و حکم آن را از رسول خدا (ص) پرسید که آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْتُلُوا الصَّيْدَ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ وَمَنْ قَتَلَهُ مِنْكُمْ مُتَعَمِّدًا فَجَزَاءٌ مِثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ يَحْكُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ هَدْيًا بَالِغَ الْكَعْبَةِ أَوْ كَفَّارَةٌ طَعَامُ مَسَاكِينَ أَوْ عَدْلُ ذَلِكَ صِيَامًا لِيَذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِ عَفَا اللَّهُ عَمَّا سَلَفَ وَمَنْ عَادَ فَيَنْتَقِمُ اللَّهُ مِنْهُ وَاللَّهُ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ﴾[۱۱] نازل شد و شکار در حال احرام را ممنوع کرد[۱۲]
در روایتی از ابن‌عباس آمده است که ابوالیَسَر هنگام فروش خرما، با زن غریبه‌ای مواجه و مرتکب گناهی شد؛ سپس پشیمان شده، با دو تن از صحابه در میان گذاشت. آنان وی را به استغفار و کتمان توصیه کردند؛ امّا نپذیرفت و قضیه را به آگاهی پیامبر رساند. پیامبر وی را توبیخ کرد و این آیه نازل شد: ﴿وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِرِينَ﴾[۱۳].[۱۴]. در نقل دیگری که طبری از خود وی روایت کرده، آمده است که رسول خدا پس از شنیدن سخن وی، لحظه‌ای خاموش ماند تا جبرئیل نازل شد. آن‌گاه پیامبر (ص) آیه پیشین را بر او خواند. شخصی پرسید: آیا این آیه ویژه او است یا برای همه مردم؟ پیامبر فرمود: برای همه مردم است.[۱۵] میبدی ذیل روایت را به‌گونه دیگری نقل کرده و آورده است که رسول خدا پس از آگاهی از امر وی برای نماز عصر حاضر شد و پس از نماز، جبرئیل این آیه را نازل کرد. پیامبر از ابوالیسر پرسید: آیا در این نماز با ما بودی؟ پاسخ داد: آری. فرمود: این نماز، کفّاره آن گناهت بود[۱۶].[۱۷]
منابع
پانویس
- ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۳۴۰.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۱۷۰.
- ↑ الطبقات، ج۴، ص۸.
- ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۳۴۰.
- ↑ الطبقات، ج۳، ص۴۳۶.
- ↑ السیرة النبویه، ج۳، ص۳۳۵؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۵۷.
- ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۳۴۰.
- ↑ وقعة صفین، ص۵۰۶.
- ↑ سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۵۳۷.
- ↑ فاطمی ابهری، سید محمد، مقاله «ابوالیسر سلمی»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲.
- ↑ «ای مؤمنان! شکار را در حالی که در احرام هستید نکشید و هر کسی به عمد آن را بکشد، کیفرش چهارپایی است همگون آنچه کشته است، چنانکه دو (گواه) دادگر از خودتان بر (همگونی) آن (با شکار) حکم کنند، قربانی‌یی که به (قربانگاه) کعبه برسد؛ یا کفّاره‌ای است برابر با اطعام مستمندان یا همچند آن (شصت روز) روزه تا کیفر کار خود را بچشد؛ خداوند از گذشته در گذشت ولی هر که (به شکار کردن) برگردد خداوند از وی انتقام خواهد گرفت و خداوند پیروزمندی دادستاننده است» سوره مائده، آیه ۹۵.
- ↑ روح المعانی، مج۵، ج۷، ص۳۴.
- ↑ «و نماز را در دو سوی روز و ساعتی از آغاز شب بپا دار؛ بی‌گمان نیکی‌ها بدی‌ها را می‌زدایند؛ این یادکردی برای یادآوران است» سوره هود، آیه ۱۱۴.
- ↑ مسند احمد، ج۱، ص۴۰۶؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج۲، ص۴۸۰.
- ↑ جامع‌البیان، مج۷، ج۱۲، ص۱۷۸؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج۲، ص۴۸۰.
- ↑ کشف‌الاسرار، ج۴، ص۴۵۴.
- ↑ فاطمی ابهری، سید محمد، مقاله «ابوالیسر سلمی»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲.