اسماعیل بن عمر در تراجم و رجال: تفاوت میان نسخه‌ها

#شخص دیگری با عنوان اسماعیل بن عمر در [[کتاب‌های رجالی]] ذکر نشده تا بر آن حمل شود، در نتیجه انصراف عنوان اسماعیل بن عمر که در [[اسناد روایات]] ذکر گردیده، به اسماعیل بن عمر بن ابان که در کتاب‌های [[رجال]] ذکر شده و صاحب کتاب حدیثی بوده است، تقویت می‌شود؛ لیکن قرینه مذکور در جایی کاربرد دارد و پذیرفته است که دلیلی بر عدم اتحاد وجود نداشته باشد، حال آنکه در اینجا قرینه بر عدم اتحاد وجود دارد و آن بُعد طبقه است؛ زیرا: اولاً از اسماعیل بن عمر بن ابان، [[احمد بن میثم بن ابی نعیم]] [[روایت]] کرده<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۲۸، ش۵۵.</ref> که در سال ۲۸۱ هجری [[قمری]] [[وفات]] کرده<ref>ر.ک: تاریخ الاسلام، ج۲۱، ص۹۰ - ۹۱.</ref> ولی از اسماعیل بن عمر، [[احمد بن محمد بن ابی نصر]] روایت کرده<ref>ر.ک: الکافی، ج۶، ص۱۶، ح۱. (توضیح آن در بحث جایگاه حدیثی راوی خواهد آمد).</ref> که در سال ۲۲۱ هجری قمری از [[دنیا]] رفته است<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۷۵، ش۱۸۰.</ref>. ثانیاً اسماعیل بن عمر با یک واسطه از [[امام صادق]]{{ع}} روایت کرده؛ ولی اسماعیل بن عمر بن ابان [[واقفی]] است و پدرش از [[راویان]] [[امام صادق]] و [[امام کاظم]]{{عم}}.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 206-207.</ref>

اگر راوی مورد بحث [[متحد]] با اسماعیل بن عمر بن ابان باشد، از راویان واقف شمرده می‌شود؛ زیرا به تصریح [[نجاشی]]، اسماعیل بن عمر بن ابان [[واقفی]] است<ref>{{عربی|إسماعیل بن عمر بن أبان الکلبی واقف}}؛ (رجال النجاشی، ص۲۸، ش۵۵).</ref>؛ لیکن گذشت که [[اتحاد]] این دو عنوان ثابت نیست، بلکه قرینه بر عدم اتحاد وجود دارد، در نتیجه مذهب و [[گرایش]] [[فکری]] راوی دانسته نیست؛ اما از یک روایت وی که در [[تفسیر القمی]] نقل شده است<ref>{{متن حدیث|أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ عُمَرَ عَنْ شُعَيْبٍ الْعَقَرْقُوفِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ إِنَّ يُوسُفَ أَتَاهُ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ لَهُ: يَا يُوسُفُ إِنَّ رَبَّ الْعَالَمِينَ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ- وَ يَقُولُ لَكَ مَنْ جَعَلَكَ فِي أَحْسَنِ خَلْقِهِ قَالَ فَصَاحَ وَ وَضَعَ خَدَّهُ عَلَى الْأَرْضِ- ثُمَّ قَالَ أَنْتَ يَا رَبِّ، ثُمَّ قَالَ لَهُ: وَ يَقُولُ لَكَ مَنْ حَبَّبَكَ إِلَى أَبِيكَ دُونَ إِخْوَتِكَ قَالَ فَصَاحَ وَ وَضَعَ خَدَّهُ عَلَى الْأَرْضِ وَ قَالَ أَنْتَ يَا رَبِّ، قَالَ وَ يَقُولُ لَكَ: مَنْ أَخْرَجَكَ مِنَ الْجُبِّ بَعْدَ أَنْ طُرِحْتَ فِيهَا وَ أَيْقَنْتَ بِالْهَلَكَةِ قَالَ فَصَاحَ وَ وَضَعَ خَدَّهُ عَلَى الْأَرْضِ- ثُمَّ قَالَ أَنْتَ يَا رَبِّ قَالَ: فَإِنَّ رَبَّكَ قَدْ جَعَلَ لَكَ جل عُقُوبَةً فِي اسْتِغَاثَتِكَ بِغَيْرِهِ- فَلَبِثْتَ {{متن قرآن|فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ}}، قَالَ فَلَمَّا انْقَضَتِ الْمُدَّةُ- وَ أَذِنَ اللَّهُ لَهُ فِي دُعَاءِ الْفَرَجِ- فَوَضَعَ خَدَّهُ عَلَى الْأَرْضِ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ إِنْ كَانَتْ ذُنُوبِي قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِي عِنْدَكَ- فَإِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِوَجْهِ آبَائِيَ الصَّالِحِينَ إِبْرَاهِيمَ وَ إِسْمَاعِيلَ وَ إِسْحَاقَ وَ يَعْقُوبَ فَفَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ، قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَ نَدْعُو نَحْنُ بِهَذَا الدُّعَاءِ فَقَالَ ادْعُ بِمِثْلِهِ اللَّهُمَّ إِنْ كَانَتْ ذُنُوبِي قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِي عِنْدَكَ- فَإِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ مُحَمَّدٍ{{صل}} وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ الْأَئِمَّةِ{{عم}}}}؛ (تفسیر القمی، ج۱، ص۳۴۴).</ref> برداشت می‌شود که وی از [[راویان]] امامی است؛ زیرا ذیل [[روایت]] چنین آمده است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنْ كَانَتْ ذُنُوبِي قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِي عِنْدَكَ- فَإِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ مُحَمَّدٍ{{صل}} وَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ الْأَئِمَّةِ{{عم}}}}<ref>تفسیر القمی، ج۱، ص۳۴۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 208-209.</ref>

طبق قاعده، [[اسماعیل بن عمر]] از [[راویان مهمل]] یا از [[راویان مجهول]] شمرده می‌شود؛ لیکن به دو دلیل می‌‌توان [[وثاقت]] یا دست‌کم [[حسن حال]] وی را ثابت کرد:

این برداشت (نکوهش [[راوی]]) درست نیست؛ وگرنه باید [[راوی]] را عامی بدانیم، چنان که جمله {{متن حدیث|فَإِنِّي أَوْهَمْتُ}} آن را [[تأیید]] می‌کند، بلکه از [[روایت]] برداشت می‌شود که [[اسماعیل بن عمر]] از [[راویان شیعه]] و [[مؤمن]] و علاقه‌مند به [[امام]]{{ع}} است، از این رو به انجام [[معامله]] یاد شده [[اقدام]] نکرده، بلکه برای به دست آوردن [[حکم]] درست، فردی را نزد امام{{ع}} می‌فرستد و پس از دریافت پاسخ، به [[اطمینان]] نمی‌رسد و خودش پیش آن حضرت می‌رود؛ لیکن چون ظرفیت بالایی نداشته، امام{{ع}} آنچه حکم رایج در میان [[اهل سنت]] بوده را از روی [[تقیه]] بیان می‌کند و از او هم می‌خواهد که به همین حکم عمل کند.