بشیر دهان: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
==[[مذهب]] [[راوی]]== | ==[[مذهب]] [[راوی]]== | ||
[[علامه مامقانی]] به قرینه ذکر نام راوی در [[الرجال الطوسی]] در [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} او را از [[راویان]] امامی دانسته است<ref>{{عربی|و فی عده إیاه من دون تعرض لمذهبه شهادة بکونه إمامیا}}. (تنقیح المقال، ج۱۲، ص۳۳۱، ش۳۱۱۵).</ref>؛ لیکن این دلیل مخدوش است؛ زیرا موضوع کتاب یادشده، اعم از راویان امامی و غیر امامی است. | [[علامه مامقانی]] به قرینه ذکر نام راوی در [[الرجال الطوسی]] در [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} او را از [[راویان]] امامی دانسته است<ref>{{عربی|و فی عده إیاه من دون تعرض لمذهبه شهادة بکونه إمامیا}}. (تنقیح المقال، ج۱۲، ص۳۳۱، ش۳۱۱۵).</ref>؛ لیکن این دلیل مخدوش است؛ زیرا موضوع کتاب یادشده، اعم از راویان امامی و غیر امامی است. | ||
مهم‌ترین دلیل بر امامی بودن [[بشیر الدهان]] بررسی مضامین [[روایات]] وی است که افزون بر دلالت بر امامی بودن ایشان، | مهم‌ترین دلیل بر امامی بودن [[بشیر الدهان]] بررسی مضامین [[روایات]] وی است که افزون بر دلالت بر امامی بودن ایشان، میرسانند که او از [[مقام]] [[معرفتی]] بالایی به [[ائمه]]{{عم}} برخوردار بوده است؛ نمونه‌ها: | ||
#{{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلطَّاطَرِيُّ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ اَلنُّعْمَانِ عَنْ سُوَيْدٍ اَلْقَلاَنِسِيِّ عَنْ بَشِيرٍ اَلدَّهَّانِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنِّي رَأَيْتُ فِي اَلْمَنَامِ أَنِّي قُلْتُ لَكَ إِنَّ اَلْقِتَالَ مَعَ غَيْرِ اَلْإِمَامِ اَلْمَفْرُوضِ طَاعَتُهُ حَرَامٌ مِثْلَ اَلْمَيْتَةِ وَ اَلدَّمِ وَ لَحْمِ اَلْخِنْزِيرِ فَقُلْتَ لِي هُوَ كَذَلِكَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ هُوَ كَذَلِكَ هُوَ كَذَلِكَ}}<ref>الکافی، ج۵، ص۲۳، ح۳.</ref>. | #{{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلطَّاطَرِيُّ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ اَلنُّعْمَانِ عَنْ سُوَيْدٍ اَلْقَلاَنِسِيِّ عَنْ بَشِيرٍ اَلدَّهَّانِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنِّي رَأَيْتُ فِي اَلْمَنَامِ أَنِّي قُلْتُ لَكَ إِنَّ اَلْقِتَالَ مَعَ غَيْرِ اَلْإِمَامِ اَلْمَفْرُوضِ طَاعَتُهُ حَرَامٌ مِثْلَ اَلْمَيْتَةِ وَ اَلدَّمِ وَ لَحْمِ اَلْخِنْزِيرِ فَقُلْتَ لِي هُوَ كَذَلِكَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ هُوَ كَذَلِكَ هُوَ كَذَلِكَ}}<ref>الکافی، ج۵، ص۲۳، ح۳.</ref>. | ||
#{{متن حدیث|وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ رَحِمَهُ اَللَّهُ عَنِ اَلنَّضْرِ عَنِ اَلْحَلَبِيِّ عَنْ بَشِيرٍ فِي حَدِيثِ سُلَيْمَانَ مَوْلَى طِرْبَالٍ قَالَ: ذَكَرْتُ هَذِهِ اَلْأَهْوَاءَ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ لاَ وَ اَللَّهِ مَا هُمْ عَلَى شَيْءٍ مِمَّا جَاءَ بِهِ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ إِلاَّ اِسْتِقْبَالَ اَلْكَعْبَةِ فَقَطْ}}<ref>المحاسن (برقی)، ج۱، ص۱۵۶، ح۸۹.</ref>. | #{{متن حدیث|وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ رَحِمَهُ اَللَّهُ عَنِ اَلنَّضْرِ عَنِ اَلْحَلَبِيِّ عَنْ بَشِيرٍ فِي حَدِيثِ سُلَيْمَانَ مَوْلَى طِرْبَالٍ قَالَ: ذَكَرْتُ هَذِهِ اَلْأَهْوَاءَ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ لاَ وَ اَللَّهِ مَا هُمْ عَلَى شَيْءٍ مِمَّا جَاءَ بِهِ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ إِلاَّ اِسْتِقْبَالَ اَلْكَعْبَةِ فَقَطْ}}<ref>المحاسن (برقی)، ج۱، ص۱۵۶، ح۸۹.</ref>. | ||
نسخهٔ ۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۵۱
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
آشنایی اجمالی
بشیر الدهان[۱]، در هشت سند روایت تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از الکافی، تفسیر العیاشی و تأویل الآیات الظاهرة واقع شده است؛ برای نمونه:
«عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ غَالِبِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ بَشِيرٍ اَلدَّهَّانِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: إِنَّ لِلْقَبْرِ كَلاَماً فِي كُلِّ يَوْمٍ يَقُولُ أَنَا بَيْتُ اَلْغُرْبَةِ أَنَا بَيْتُ اَلْوَحْشَةِ أَنَا بَيْتُ اَلدُّودِ أَنَا اَلْقَبْرُ أَنَا رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ اَلْجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ اَلنَّارِ »[۲].[۳]
شرح حال راوی
از رجالیان قدما، تنها برقی و شیخ طوسی از بشیر الدهان[۴] نام بردند. وی از راویان کوفی[۵] و شغلش روغن فروشی بوده، از این رو ملقّب به «الدهان» گردیده[۶] و دوران سه امام معصوم(ع) را ادراک کرده است.
از مضامین روایات برداشت می‌شود که وی از مقام معرفتی بالایی برخوردار، و به همین جهت، مورد عنایت اهل بیت(ع) بوده است.[۷]
طبقه راوی
از تاریخ ولادت و وفات بشیر الدهان گزارشی نرسیده است؛ لیکن برقی و شیخ طوسی او را در اصحاب امام صادق[۸] و امام کاظم(ع)[۹] نام برده‌اند و در اسناد روایات، از امام باقر[۱۰]، امام صادق و امام کاظم[۱۱](ع) روایت کرده است؛ ولی بیشترین روایاتش از امام صادق(ع) است، پس وی در اوایل جوانی‌اش امام باقر(ع) و در اواخر عمرش امام کاظم(ع) را ادراک کرده و از محضر امام صادق(ع) بیشتر بهره برده است.
آیت‌الله بروجردی، بشیر الدهان را در طبقه پنجم راویان یاد کرده است[۱۲].[۱۳]
استادان و شاگردان راوی
در اسناد روایات، کسانی نظیر غالب بن عثمان، یحیی الحلبی، ثعلبة بن میمون، منصور بن یونس بزرج، سالم بن مکرم ابو خدیجه، یونس بن عبد الرحمن، یحیی بن معمر العطار، صفوان بن یحیی، ابو اسحاق الکندی، الحسن بن علی الوشاء، صالح بن عقبه، سوید القلانسی، محمد بن سنان، ابراهیم بن محمد الطحان، علی بن اسماعیل المیثمی، فرزندش محمد بن بشیر، علی بن النعمان، فضیل بن عثمان و محمد بن جمهور[۱۴] از بشیر الدهان روایت کرده‌اند که از شاگردان حدیثی وی شمرده می‌شوند و ایشان نیز از افرادی همچون کامل التمار، حمران بن أعین، رفاعة بن موسی النحاس و السکونی[۱۵] روایت کرده است که از استادان حدیثی وی به شمار می‌روند.[۱۶]
مذهب راوی
علامه مامقانی به قرینه ذکر نام راوی در الرجال الطوسی در اصحاب امام صادق(ع) او را از راویان امامی دانسته است[۱۷]؛ لیکن این دلیل مخدوش است؛ زیرا موضوع کتاب یادشده، اعم از راویان امامی و غیر امامی است. مهم‌ترین دلیل بر امامی بودن بشیر الدهان بررسی مضامین روایات وی است که افزون بر دلالت بر امامی بودن ایشان، میرسانند که او از مقام معرفتی بالایی به ائمه(ع) برخوردار بوده است؛ نمونه‌ها:
- «مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلطَّاطَرِيُّ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ اَلنُّعْمَانِ عَنْ سُوَيْدٍ اَلْقَلاَنِسِيِّ عَنْ بَشِيرٍ اَلدَّهَّانِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنِّي رَأَيْتُ فِي اَلْمَنَامِ أَنِّي قُلْتُ لَكَ إِنَّ اَلْقِتَالَ مَعَ غَيْرِ اَلْإِمَامِ اَلْمَفْرُوضِ طَاعَتُهُ حَرَامٌ مِثْلَ اَلْمَيْتَةِ وَ اَلدَّمِ وَ لَحْمِ اَلْخِنْزِيرِ فَقُلْتَ لِي هُوَ كَذَلِكَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ هُوَ كَذَلِكَ هُوَ كَذَلِكَ»[۱۸].
- «وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ رَحِمَهُ اَللَّهُ عَنِ اَلنَّضْرِ عَنِ اَلْحَلَبِيِّ عَنْ بَشِيرٍ فِي حَدِيثِ سُلَيْمَانَ مَوْلَى طِرْبَالٍ قَالَ: ذَكَرْتُ هَذِهِ اَلْأَهْوَاءَ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ لاَ وَ اَللَّهِ مَا هُمْ عَلَى شَيْءٍ مِمَّا جَاءَ بِهِ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ إِلاَّ اِسْتِقْبَالَ اَلْكَعْبَةِ فَقَطْ»[۱۹].
- «عَنْهُ عَنِ اِبْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَيْمُونٍ عَنْ بَشِيرٍ اَلدَّهَّانِ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِنَّ هَذِهِ اَلْمُرْجِئَةَ وَ هَذِهِ اَلْقَدَرِيَّةَ وَ هَذِهِ اَلْخَوَارِجَ لَيْسَ مِنْهُمْ أَحَدٌ إِلاَّ وَ هُوَ يَرَى أَنَّهُ عَلَى اَلْحَقِّ وَ إِنَّكُمْ إِنَّمَا أَجَبْتُمُونَا فِي اَللَّهِ ثُمَّ تَلاَ ﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾[۲۰]، ﴿وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا﴾[۲۱]، ﴿مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ﴾[۲۲] ، ﴿إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ﴾[۲۳] ثُمَّ قَالَ وَ اَللَّهِ لَقَدْ نَسَبَ اَللَّهُ عِيسَى اِبْنَ مَرْيَمَ فِي اَلْقُرْآنِ إِلَى إِبْرَاهِيمَ مِنْ قِبَلِ اَلنِّسَاءِ ثُمَّ قَالَ ﴿وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ﴾[۲۴] إِلَى قَوْلِهِ ﴿وَيَحْيَى وَعِيسَى﴾[۲۵]»[۲۶].[۲۷]
جایگاه حدیثی راوی
در کتاب‌های رجالی قدما به توثیق یا تضعیف بشیر الدهان اشاره‌ای نشده است، بلکه برقی و شیخ طوسی به ذکر نام وی در اصحاب امام صادق و امام کاظم(ع) بسنده کرده‌اند.
از رجالیان متأخر، علامه حلی از ایشان یاد نکرده است؛ ولی ابن داود او را در جزء اول کتابش ذکر کرده که به ممدوحان و مهملان اختصاص دارد و بشیر الدهان را از راویان مهمل به شمار آورده است[۲۸].
برای توثیق یا حسن حال ایشان می‌‌توان به اموری استدلال کرد:
۱. روایت الکافی و کامل الزیارات:
- «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ بَشِيرٍ اَلدَّهَّانِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ رُبَّمَا فَاتَنِي اَلْحَجُّ فَأُعَرِّفُ[۲۹] عِنْدَ قَبْرِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فَقَالَ أَحْسَنْتَ يَا بَشِيرُ أَيُّمَا مُؤْمِنٍ أَتَى قَبْرَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ عَارِفاً بِحَقِّهِ فِي غَيْرِ يَوْمِ عِيدٍ كَتَبَ اَللَّهُ لَهُ عِشْرِينَ حَجَّةً وَ عِشْرِينَ عُمْرَةً مَبْرُورَاتٍ مَقْبُولاَتٍ وَ عِشْرِينَ حَجَّةً وَ عُمْرَةً مَعَ نَبِيٍّ مُرْسَلٍ أَوْ إِمَامٍ عَدْلٍ وَ مَنْ أَتَاهُ فِي يَوْمِ عِيدٍ كَتَبَ اَللَّهُ لَهُ مِائَةَ حَجَّةٍ وَ مِائَةَ عُمْرَةٍ وَ مِائَةَ غَزْوَةٍ مَعَ نَبِيٍّ مُرْسَلٍ أَوْ إِمَامٍ عَدْلٍ قَالَ قُلْتُ لَهُ كَيْفَ لِي بِمِثْلِ اَلْمَوْقِفِ قَالَ فَنَظَرَ إِلَيَّ شِبْهَ اَلْمُغْضَبِ ثُمَّ قَالَ لِي يَا بَشِيرُ إِنَّ اَلْمُؤْمِنَ إِذَا أَتَى قَبْرَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ يَوْمَ عَرَفَةَ وَ اِغْتَسَلَ مِنَ اَلْفُرَاتِ ثُمَّ تَوَجَّهَ إِلَيْهِ كَتَبَ اَللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً بِمَنَاسِكِهَا وَ لاَ أَعْلَمُهُ إِلاَّ قَالَ وَ غَزْوَةً»[۳۰].
- «حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنِ جَعْفَرٍ اَلْقُرَشِيُّ اَلرَّزَّازُ اَلْكُوفِيُّ عَنْ خَالِهِ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي اَلْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ بَشِيرٍ اَلدَّهَّانِ قَالَ : قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ رُبَّمَا فَاتَنِي اَلْحَجُّ فَأُعَرِّفُ عِنْدَ قَبْرِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فَقَالَ أَحْسَنْتَ يَا بَشِيرُ أَيُّمَا مُؤْمِنٍ أَتَى قَبْرَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ عَارِفاً بِحَقِّهِ فِي غَيْرِ يَوْمِ عِيدٍ كَتَبَ اَللَّهُ لَهُ عِشْرِينَ حِجَّةً - وَ عِشْرِينَ عُمْرَةً مَبْرُورَاتٍ مُتَقَبَّلاَتٍ وَ عِشْرِينَ غَزْوَةً مَعَ نَبِيٍّ مُرْسَلٍ أَوْ إِمَامٍ عَدْلٍ - وَ مَنْ أَتَاهُ فِي يَوْمِ عِيدٍ كَتَبَ اَللَّهُ لَهُ مِائَةَ حِجَّةٍ وَ مِائَةَ عُمْرَةٍ وَ مِائَةَ غَزْوَةٍ مَعَ نَبِيٍّ مُرْسَلٍ أَوْ إِمَامٍ عَدْلٍ - وَ مَنْ أَتَاهُ يَوْمَ عَرَفَةَ عَارِفاً بِحَقِّهِ كَتَبَ اَللَّهُ لَهُ أَلْفَ حِجَّةٍ وَ أَلْفَ عُمْرَةٍ مُتَقَبَّلاَتٍ - وَ أَلْفَ غَزْوَةٍ مَعَ نَبِيٍّ مُرْسَلٍ أَوْ إِمَامٍ عَدْلٍ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ وَ كَيْفَ لِي بِمِثْلِ اَلْمَوْقِفِ قَالَ فَنَظَرَ إِلَيَّ شِبْهَ اَلْمُغْضَبِ ثُمَّ قَالَ يَا بَشِيرُ إِنَّ اَلْمُؤْمِنَ إِذَا أَتَى قَبْرَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ يَوْمَ عَرَفَةَ وَ اِغْتَسَلَ فِي اَلْفُرَاتِ ثُمَّ تَوَجَّهَ إِلَيْهِ كَتَبَ اَللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حِجَّةً بِمَنَاسِكِهَا وَ لاَ أَعْلَمُهُ إِلاَّ قَالَ وَ غَزْوَةً »[۳۱].
تحقیق: سند هر دو روایت معتبر است؛ ولی از آنجا که راوی حدیث، خود بشیر الدهان است[۳۲] و مدح راوی درباره خود، مسموع نیست؛ لذا دلالت بر حسن حال وی نمی‌کند.
۲. روایت عیاشی:
«عَنْ بَشِيرٍ اَلدَّهَّانِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ: أَنْتُمْ وَ اَللَّهِ عَلَى دِينِ اَللَّهِ ثُمَّ تَلاَ ﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾[۳۳] ثُمَّ قَالَ: عَلِيٌّ إِمَامُنَا وَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ إِمَامُنَا كَمْ مِنْ إِمَامٍ يَجِيءُ يَوْمَ اَلْقِيمَةِ يَلْعَنُ أَصْحَابَهُ وَ يَلْعَنُونَهُ وَ نَحْنُ ذُرِّيَّةُ مُحَمَّدٍ وَ أُمُّنَا فَاطِمَةُ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِمْ »[۳۴].
تحقیق: اولاً از جهت سند مرسل است و ثانیاً عبارت «أَنْتُمْ وَ اَللَّهِ عَلَى دِينِ اَللَّهِ » بر عقیده صحیح بشیر الدهان دلالت دارد، چنان که ادامه حدیث و استدلال امام به آیه ﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾[۳۵] آن را تأیید می‌کند؛ ولی بر وثاقت بشیر الدهان دلالتی ندارد.
۳. روایت یونس بن عبدالرحمن[۳۶] و صفوان بن یحیی[۳۷] از بشیر الدهان که هر دوی آنها از اصحاب اجماع هستند[۳۸].
۴. قرار گرفتن نام راوی در سند روایت کامل الزیارات[۳۹].
از مجموع قرائن یاد شده، وثاقت یا حداقل حُسن حال بشیر الدهان استظهار می‌شود و از راویان امامی ثقه یا ممدوح شمرده می‌گردد.[۴۰]
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: رجال البرقی، ص۴۶، ص۴۸؛ رجال الطوسی، ص۱۶۹، ش۱۹۶۵ و ص۳۳۳، ش۴۹۵۶؛ الرجال (ابن داود)، ص۷۰، ش۲۴۴؛ نقد الرجال، ج۱، ص۲۸۵، ش۷۴۸؛ مجمع الرجال، ج۱، ص۲۶۹؛ منهج المقال فی تحقیق أحوال الرجال، ج۳، ص۶۰، ش۸۱۹؛ جامع الرواة، ج۱، ص۱۲۳؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۹۸؛ طرائف المقال، ج۱، ص۴۱۶، ش۳۳۹۴؛ تنقیح المقال، ج۱۲، ص۳۳۱، ش۳۱۱۵؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۳۹، ش۲۱۶۱؛ أعیان الشیعة، ج۳، ص۵۸۲؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۳۴۳، ش۱۱۴۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۲۳۸، ش۱۸۱۴؛ طبقات رجال الکافی، ص۷۹.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۹، ص۲۱۸ به گزارش از الکافی، ج۳، ص۲۴۲، ح۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 541.
- ↑ بالباء و الشین المعجمة. (تعلیقة علی منهج المقال، ص۹۸)؛ {{عربی|و قیل: یسیر بالیاء و السین غیر المعجمة. (رجال الطوسی، ص۳۳۳، ش۴۹۵۶).
- ↑ ر.ک: رجال الطوسی، ص۱۶۹، ش۱۹۶۵.
- ↑ الدهان بائع الدهن. (أعیان الشیعه، ج۳، ص۵۸۲).
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 542.
- ↑ ر.ک: رجال البرقی، ص۴۶؛ رجال الطوسی، ص۱۶۹، ش۱۹۶۵.
- ↑ ر.ک: رجال البرقی، ص۴۸؛ رجال الطوسی، ص۳۳۳، ش۴۹۵۶.
- ↑ «عن علی بن النعمان، عن بشیر الدهان، قال: قلت لأبی جعفر(ع): جعلت فداک، أی الفصوص أفضل أرکبه علی خاتمی؟ فقال: یا بشیر! أین أنت عن العقیق الأحمر و العقیق الأصفر و العقیق الأبیض، فإنها ثلاثة جبال فی الجنة: فأما الأحمر فمطل علی دار رسول الله(ص)، و أما الأصفر فمطل علی دار فاطمة(س)، و أنا الأبیض فمطل علی دار أمیر المؤمنین(ع)» (الأمالی (طوسی)، ص۳۸، ح۴۱).
- ↑ «محمد بن یحیی، عن أحمد بن محمد، عن ابن فضّال، عمن ذکره، عن بشیر الدهان، قال: سمعت أبا الحسن موسی(ع) یقول: إن الله عزوجل یبغض العبد النوام الفارغ». (الکافی، ج۵، ص۸۴).
- ↑ ر.ک: طبقات رجال الکافی، ص۷۹.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 542-543.
- ↑ ر.ک: المحاسن (برقی)، ج۱، ص۳۹، (ح ۴۴)، ص۱۵۳، (ح۷۸)، ص۱۶۲، (ح ۱۰۹) و ص۲۷۱، (ح ۳۶۶)؛ ج۲، ص۴۵۷، (ح ۳۸۹)؛ بصائر الدرجات، ج۱، ص۱۱۰، (ح ۸)، ص۳۰۴، (ح ۸)، ص۳۰۵، (ح۱۳)؛ الکافی، ج۱، ص۳۳، (ح۶)؛ ج۳، ص۲۳۳، (ح ۲)؛ ج۴، ص۵۸۰، (ح۱)؛ ج۵، ص۲۳، (ح۳)؛ کامل الزیارات، ص۱۴۹، (ح ۱۱)؛ ص۱۸۷، (ح۹)؛ ثواب الأعمال، ص۲۲۱؛ الخصال، ج۲، ص۶۴۷، (ح۳۸)؛ الأمالی (طوسی)، ص۳۸، (ح ۴۱) و ص۶۷۷، (ح۱۴۳۵)؛ السرائر (ابن ادریس)، ج۳، ص۵۷۱.
- ↑ ر.ک: المحاسن (برقی)، ج۱، ص۲۷۱، (ح ۳۶۶)؛ بصائر الدرجات، ج۱، ص۴۵۱، (ح ۲)؛ کامل الزیارات، ص۱۸۷، (ح ۹)؛ السرائر (ابن ادریس)، ج۳، ص۵۷۱.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 543-544.
- ↑ و فی عده إیاه من دون تعرض لمذهبه شهادة بکونه إمامیا. (تنقیح المقال، ج۱۲، ص۳۳۱، ش۳۱۱۵).
- ↑ الکافی، ج۵، ص۲۳، ح۳.
- ↑ المحاسن (برقی)، ج۱، ص۱۵۶، ح۸۹.
- ↑ «از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
- ↑ «آنچه پیامبر به شما می‌دهد بگیرید و از آنچه شما را از آن باز می‌دارد دست بکشید» سوره حشر، آیه ۷.
- ↑ «هر که از پیامبر فرمانبرداری کند بی‌گمان از خداوند فرمان برده است» سوره نساء، آیه ۸۰.
- ↑ «بگو اگر خداوند را دوست می‌دارید از من پیروی کنید تا خداوند شما را دوست بدارد و گناهانتان را بیامرزد و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره آل عمران، آیه ۳۱.
- ↑ سوره انعام، آیه ۸۴.
- ↑ سوره انعام، آیه ۸۵.
- ↑ المحاسن (برقی)، ج۱، ص۱۵۶، ح۸۸.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 544-545.
- ↑ مهمل. (الرجال (ابن داود)، ص۷۰، ش۲۴۴).
- ↑ التعریف علی ما ذکره الجوهری: الوقوف بعرفات و لعله استعمل هنا فی الاشتغال بالدعاء و العبادة فی عشیة یوم عرفة فی أی موضع کان. (الکافی، ج۴، پانوشت ص۵۸۰).
- ↑ الکافی، ج۴، ص۵۸۰، ح۱.
- ↑ کامل الزیارات، ص۱۶۹، (ح ۱)؛ ص۱۸۴، (ح ۶).
- ↑ ر.ک: معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۹، باب بماذا تثبت الوثاقة أو الحسن.
- ↑ «روزی که هر دسته‌ای را با پیشوایشان فرا می‌خوانیم » سوره اسراء، آیه ۷۱.
- ↑ تفسیر العیاشی، ج۲، ص۳۰۳، ح۱۲۰.
- ↑ «روزی که هر دسته‌ای را با پیشوایشان فرا می‌خوانیم » سوره اسراء، آیه ۷۱.
- ↑ ر.ک: بصائر الدرجات، ج۱، ص۱۱۰، ح۸.
- ↑ ر.ک: بصائر الدرجات، ج۱، ص۳۰۵، ح۱۳.
- ↑ ر.ک: رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۵۵۶، ش۱۰۵۰.
- ↑ ر.ک: کامل الزیارات، ص۲۵۳، (ح۳۷۹)، ص۲۸۱، (ح ۴۴۷)، ص۲۸۷، (ح ۴۶۳) و ص۳۱۶، (ح۵۳۶).
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 545-547.