معارف و عقاید ۳ (کتاب)

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

معارف و عقاید ۳
زبان	فارسی
نویسندگان	محمد تقی سبحانی؛ رضا برنجکار
مذهب	[[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]]
ناشر	[[:رده:انتشارات انتشارات مرکز مدیریت حوزه علیمه قم|انتشارات انتشارات مرکز مدیریت حوزه علیمه قم]][[رده:انتشارات انتشارات مرکز مدیریت حوزه علیمه قم]]
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۹۶ ش
شابک	۹۷۸-۶۰۰-۷۵۵۰-۳۱-۱
شماره ملی	۵۰۰۰۹۰۲

معارف و عقاید ۳، جلد سوم از مجموعه پنج جلدی معارف و عقاید با زبان فارسی به بررسی عقاید کلام شیعه امامیه، شیعه، عقاید، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، اصول دین و... می‌پردازد. این مجموعه اثر محمد تقی سبحانی و رضا برنجکار می‌باشد و انتشارات مرکز مدیریت حوزه علیمه قم انتشار آن را به عهده داشته است

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «کتاب حاضر، سومین مجلد از مجموعه معارف و عقاید است. این کتاب به مرحله دوم از آموزش علم کلام اختصاص دارد و تلاش شده یک دوره نسبتاً جامع از مباحث توحید و عدل در این اثر گنجانده شود. مباحث این مجلد در چهل و نه درس تنظیم شده است. تعریف و موضوع علم کلام، ضرورت و اهداف علم کلام، روش علم کلام، نسبت علم کلام با سایر علوم، تاریخچه علم کلام، مذاهب مهم کلامی، معرفت و اقسام آن، اصول عام علم کلام، اهمیت و فواید خداشناسی، امکان و حدود شناخت خداوند، راه‌های شناخت خداوند، برهان نظم، برهان حرکت، برهان امکان، صفات الهی، دلایل عدل خدا، اختیار انسان و سرنوشت از جمله مباحث مطرح شده در این اثر است.

فهرست کتاب

درس یکم: تعریف و موضوع علم کلام

• تعریف علم کلام
• موضوع علم کلام
• اصول و فروع

درس دوم: ضرورت و اهداف علم کلام

• اهداف علم کلام
• ضرورت علم کلام

درس سوم: روش علم کلام

• معنا و مفهوم روش
• روش علم کلام
• روش عقلی
• روش نقلی

درس چهارم: نسبت علم کلام با سایر علوم

• نسبت علم کلام با علم فقه
• نسبت کلام با فلسفه
• نسبت کلام با فلسفه دین
• نسبت کلام با کلام جدید

درس پنجم: تاریخچه علم کلام

• نخستین مسئله کلامی
• نخستین حوزه‌های کلامی

درس ششم: مذاهب مهم کلامی

• امامیه
• معتزله
• اشاعره

درس هفتم: معرفت و اقسام آن

• اهمیت شناخت
• تعریف شناخت
• انواع شناخت
• شناخت حسی و وجدانی
• شناخت عقلی
• معرفت وحیانی

درس هشتم: ضرورت و امکان معرفت

• ضرورت و اهمیت شناخت
• امکان شناخت

درس نهم: اصول عام علم کلام (۱)

• انواع اصول عقلی
• معنای اصول عام عقلی
• اصل تناقض
• اصل عليت
• تعریف علیت
• تبیین اصل علیت

درس دهم: مبادی عام علم کلام (۲)

• قاعده بطلان دور
• تعریف دور
• اقسام دور
• دليل بطلان دور
• قاعده بطلان تسلسل
• تعریف تسلسل
• دلیل بطلان تسلسل

درس یازدهم: اهمیت و فواید خداشناسی

• خاستگاه خداشناسی
• قلمرو خداشناسی
• جایگاه و اهمیت خداشناسی
• كمال معرفت (شناخت والاترین حقیقت هستی)
• خداشناسی، نقطه آغازین دین
• آثار و فواید خداشناسی
• نگرش مثبت به هستی و زندگی
• تأمین پشتوانه نظری برای شناخت‌ها و گرایش‌های متعالی
• تقویت اخلاق و تهذیب نفس
• پایبندی به دستورات الهی

درس دوازدهم: ضرورت شناخت خداوند

• گرایش به شناخت خدا در فطرت بشر
• ضرورت شناخت خدا از نظر عقل
• وجوب شکر منعم
• وجوب دفع ضرر محتمل

درس سیزدهم: امکان و حدود شناخت خداوند

• محدودیت ذاتی بشر در شناخت خداوند
• امکان‌ناپذیری شناخت حقیقت خداوند
• امکان شناخت خداوند

درس چهاردهم: راه‌های شناخت خداوند

راه‌های درست و نادرست

• عقل
• قلب یا فطرت
• وحی

درس پانزدهم: دلیل فطرت (۱)

• فطرت در قرآن
• آرای مختلف در باب فطرت
• فطرت در رویات اهل بیت(ع)
• فطرت و میثاق

درس شانزدهم: دلیل فطرت (۲)

• همگانی و دائمی بودن
• قلبی بودن
• شخصی و مستقیم
• غیراکتسابی و خدادادی بودن
• نیازمندی به تذکر و یادآوری

درس هفدهم: برهان نظم (۱)

• معرفی اجمالی برهان نظم
• برهان نظم در کتاب و سنت
• جایگاه و اهمیت برهان نظم
• تعريف نظم

درس هجدهم: برهان نظم (۲)

• اثبات نظم در جهان
• قانونمندی در پدیده‌ها
• هماهنگی در سراسر جهان
• هدفمندی در منظومه جهانی
• اثبات نظام بخش جهان
• نقش عقل در برهان نظم
• دلالت عقلی نشانه‌ها
• قانون حساب احتمالات
• برهان نظم و شبهات منکران

درس نوزدهم: برهان حرکت

• معنای حرکت
• حرکت مطلق و حرکت نسبی
• حرکت در عَرَض و حرکت در جوهر
• جهان متحرک
• نیازمندی متحرک به محرّک
• محرک نامتحرک
• استحاله تسلسل و دور
• نتیجه برهان حرکت
• دلیل حرکت در سنت انبیا و اولیا

درس بیستم: برهان حدوث

• مفهوم حدوث
• اثبات حدوث جهان
• حدوث جهان از دیدگاه عقل
• حدوث جهان از دیدگاه علم
• اثبات محدث قدیم و ازلی
• فرق برهان حدوث و برهان حرکت
• دستاورد برهان حدوث
• برهان حدوث در سنت انبیا و اولیای الهی

درس بیست و یکم: برهان امکان

• معنای وجوب و امکان
• تبیین نخست برای برهان امکان
• تبیین دیگری از برهان امکان
• دستاوردهای برهان امکان
• برهان وجوب و امکان در منابع وحیانی

درس بیست و دوم: صفات الهی (مقدمات)

• اهمیت و جایگاه صفات الهی
• صفات الهی در منابع وحیانی
• امکان شناخت صفات
• راه‌های شناخت صفات خدا
• راه حسی
• راه عقلی
• راه وحی
• راه فطرت

درس بیست و سوم: تعریف و اقسام صفات

• تعریف اسم و صفت
• اقسام صفات الهی
• صفات ثبوتی و سلبی
• صفات ذاتی و صفات فعلی
• صفات خبری

درس بیست و چهارم: اثبات صفات الهی

• دلیل‌های عام بر اثبات صفات
• اثبات از طریق عليت
• اثبات از طریق وجوب
• نسبت صفات با ذات الهی
• نسبت صفات با ذات در قرآن و روایات

درس بیست و پنجم: شیوه شناخت صفات

• نه تشبیه و نه تعطیل
• نظریه تشبيه
• نظریه تعطیل
• معرفت بین حدين
• شناخت صفات از طریق معانی عام
• شناخت صفات از طریق مفاهیم سلبی
• توقیفی بودن صفات الهی

درس بیست و ششم: جایگاه و اهمیت توحید

• اصل توحید در دانش کلام
• اهمیت و نقش والای توحید
• توحید سرلوحه آموزه انبيا
• توحید پایه و اساس دینداری
• شرک، لغزشگاه بزرگ بشر
• توحید سامان بخش زندگی

درس بیست و هفتم: ریشه‌ها و پیامدهای شرک

• ریشه‌های شرک‌گرایی
• نادانی و کوته‌بینی
• میل به معبود محسوس
• تقلید کورکورانه
• شخصیت پرستی
• جباران و قدرتمندان
• پیامدها و آثار شرک‌ورزی
• محروم شدن از حقایق و معارف هستی
• تفرقه و جنگ
• ناکامی و فرجام شوم
• اهمیت آموزش توحید و شرک

درس بیست و هشتم: تعریف توحید و حقیقت آن

• معنای توحید در لغت
• معنای توحید در کتاب و سنت
• معنا و حقیقت توحید در کتاب و سنت
• معنای الله
• مفهوم توحید در نزد متکلمان

درس بیست و نهم: توحید ذاتی و صفاتی

• توحید نظری
• توحید ذاتی
• توحید صفاتی

درس سی‌ام: توحید افعالی

• توحید افعالی

درس سی و یکم: توحید عملی

• تعریف توحید عملی
• اهمیت توحید عملی
• جلوه‌های توحید عملی
• توحید عبادی
• ادله توحید عملی

درس سی و دوم: علم الهی (۱)

• معنای علم خداوند
• دلایل علم خداوند
• دلیل فطری
• اتقان و استواری آفریدگان
• استناد همه اشیا به خداوند

درس سی و سوم: علم الهی (۲)

• نامحدود بودن
• علم بدون اكتساب
• علم بدون تغییر
• علم بدون ابزار
• حضوری بودن

درس سی و چهارم: گستره و مراتب علم الهی

• علم خداوند به ذات خویش
• علم پیشینی خداوند
• علم پسینی خداوند

درس سی و پنجم: قدرت الهی

• تعریف قدرت
• اثبات قدرت الهی
• ویژگی‌های قدرت الهی
• نامحدود بودن
• قدرت بدون اکتساب و ابتدا
• قدرت بدون ابزار

درس سی و ششم: حیات الهی

• معنای لغوی حیات
• معنا و مفهوم حیات الهی
• ویژگی‌های حیات الهی
• ذاتی بودن حیات
• نامحدود بودن
• اثبات حیات الهی

درس سی و هفتم: صفات سلبی

• اهمیت صفات سلبی
• تعداد صفات سلبی
• تبیین صفات سلبی
• جسم و جسمانی نبودن
• مرئی نبودن
• مرکب نبودن
• عدم اتحاد و حلول

درس سی و هشتم: اراده الهی

• اهمیت صفات فعلی و اراده
• معنای اراده
• اثبات اراده الهی
• اراده تکوینی و اراده تشریعی

درس سی و نهم: جایگاه و اهمیت صفات فعلی و عدل الهی

• ارتباط افعال خدا و عدل الهی
• اهمیت عدل در قرآن کریم
• اهمیت عدل از منظر روایات
• اهمیت عدل در علم کلام
• دلیل اهمیت عدل الهی

درس چهلم: تعریف عدل الهی

• معنای عدل در لغت
• مفهوم عدل در قرآن و روایات
• معانی عدل در اصطلاح

درس چهل و یکم: ادامه تعاریف اصطلاحی عدل و حسن و قبح عقلی

• تعریف اصطلاحی وضع كل شیء فی موضعه
• تعریف اصطلاحی تنزيه الباری عن فعل القبيح
• حسن و قبح عقلی

درس چهل و دوم: دلایل عدل خدا

• دلیل کمال الهی
• دلیل نفی مبدأ ظلم
• دلیل حکمت
• دلیل نبوت
• دلیل معاد

درس چهل و سوم: تعریف و دلایل حکمت خدا

• معنای حکمت
• حکمت در قرآن و احادیث
• دلایل حکمت خدا
• دلیل نظم جهان
• دلیل كمال الهی
• دلیل نفی مبدأ فعل غیر حکیمانه
• دلیل نبوت
• دلیل معاد

درس چهل و چهارم: ارتباط عدل الهی با اختیار انسان

• مفهوم قدرت و اختیار

درس چهل و پنجم: حقیقت اختیار انسان

درس چهل و ششم: اختیار انسان و سرنوشت

• نقش خداوند در کارهای انسان

درس چهل و هفتم: مسئله شر

• ارتباط شر با عدل الهی
• معنای خیر و شر
• معیار شناخت خیر و شر
• عوامل و موانع شرور

درس چهل و هشتم: حکمت شرور

• شرور کیفری
• شرور غیرکیفری

درس چهل و نهم: تفاوت‌ها و تبعیض‌ها

• حکمت بقای انسان و دیگر موجودات
• حکمت شناخت خدا و صفات او
• حکمت شناخت یکدیگر
• حکمت شکل‌گیری زندگی اجتماعی
• کتابنامه

کتاب‌های وابسته

• اصل مجموعه؛
• معارف و عقاید ۱ (کتاب)؛
• معارف و عقاید ۲ (کتاب)؛
• معارف و عقاید ۴ (کتاب)؛
• معارف و عقاید ۵ (کتاب)؛

دربارهٔ پدیدآورندگان

• 

  رضا برنجکار (پدیدآورنده)

• 

  محمد تقی سبحانی (پدیدآورنده)

• حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد تقی سبحانی (متولد ۱۳۴۲ ش، شیراز)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: جواد تبریزی، حسین وحید خراسانی، عبدالله جوادی آملی و محمد تقی مصباح یزدی پیگیری کرد. مدیر مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الإسلامی (لبنان)، مدیر عامل بنیاد فرهنگی امامت و رییس پژوهشکده کلام اهل‌ بیت(ع) دار الحدیث قم از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «معناشناسی روح در قرآن کریم»، «نظریه امامت امامیه»، «میراث اندیشه سیاسی مسلمانان»، «اجتهاد بر بنیان مصلحت‌اندیشی» و «مسئله‌ای به نام قرائت رسمی» برخی از این آثار است..
• حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا برنجکار (متولد ۱۳۴۲ ش، آستارا)، در کنار تحصیلات متداول حوزوی، تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری فلسفه دانشگاه تهران به اتمام رساند. عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، پژوهشگر مؤسسه دارالحدیث و دفتر تبلیغات اسلامی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس در حوزه‏‌های علمیه و دانشگاه‌های کشور، به تألیف مقالات و کتب علمی و دینی پرداخته است. «معرفت فطری خدا»، «آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی»، «حکمت و اندیشه دینی»، «حقیقت تحدیث و رابطه آن با نبوت»، «صحیفه جامعه و علم امام»، «تبیین معنای ولی در پرتو آیات ولایت»، «وحدت یا تعدد کتاب پیشین الهی در قرآن»، « حقیقت مصحف فاطمه و پاسخ به شبهاتی پیرامون آن»، «امامت و خاتمیت از دیدگاه قرآن و روایات» و «نقش امام غایب در هدایت و مبانی آن»برخی از این آثار است..

پانویس

دریافت متن کتاب

• دریافت متن کتاب از پایگاه مطالعاتی کلام امامیه
• دریافت متن PDF مجموعه در مرکز تدوین متون درسی حوزه‌های علمیه
• دریافت متن PDF کتاب در وبگاه کتابخانه مجازی الف

پیوند به بیرون

• شبکه جامع کتاب گیسوم
• وبگاه حوزه
• سازمان اسناد و کتابخانه ملی