اهل: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۲ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۲۵

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

اهل در قرآن | اهل در حدیث | اهل در فقه سیاسی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اهل (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

اهل: رابطه ایجاد شده میان فرد با مکان، شخص یا وصفی به واسطه خویشاوندی، دین، سکونت و غیر آنها؛ اهل الرجل در اصل کسانی‌اند که با او در یک خانه زندگی می‌کنند و به صورت مجاز به کسانی که او و آنها را یک نسب جمع می‌کند، اهل‌بیت آن مرد گفته‌اند^[۱]. جمع آن أَهْلُون و آهَالٌ و أَهَالٍ و أَهْلات، أَهَلات و اهالی^[۲].
﴿وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفَاقِ لَا تَعْلَمُهُمْ﴾^[۳].
زمانی که واژه اهل به اسامی شهرها و قریه‌ها اضافه شود، معنای تبعیت و شهروندی می‌دهد؛ مانند اهل المدینه، اهل مدین، اهل القری. تابعیت احساس اتحادی است که از رابطه سکونت در منطقه و محلی واحد در افراد به وجود می‌آید و این احساس مولود عواملی نظیر فرهنگ، تاریخ، آداب و رسوم و منافع مشترک است^[۴]^[۵].

مفهوم اهل در لغت

خلیل بن احمد درباره اهل می‌گوید: اهل مرد، زوجش و خاص‌ترین مردم نسبت به او را گویند و تأهل: ازدواج، اهل البیت: ساکنان خانه و اهل الاسلام کسانی را گویند که متدین به این دین‌اند و جمع أهل: أهلون، أهلات و أهالی جمع الجمع است و اینکه می‌گویند: "مرحباً و اهلاً، یعنی دل گشاده‌دار و خود را اهل خانه بدان و انس و الفت بگیر و احساس غریبی و وحشت و نگرانی نکن"^[۶].
جوهری می‌گوید: منزلٌ آهِل: منزلی که اهل آن در آن باشند، کسائی گوید: اهِلت بالرجل یعنی "به شخص انس و الفت گرفتم" واهل و تأهل: یعنی ازدواج کرد^[۷].
ابن منظور در این باره می‌گوید: "اهل شخص، بستگان و خویشاوندان او است، اهل الرجل: اهل مرد، مخصوص‌ترین افراد به او می‌باشد و هرچه از چارپان و غیره که با منازل الفت گرفته باشد به آن أهلی و آهل گفته می‌شود و أهل الرجل و اهلته؛ همسر او؛ و أهل الرجل و تأهل: ازدواج نمود به زنی که ازدواج نموده مَأهُولَة می‌شود؛ و التَأَهُل: ازدواج کردن"^[۸].
راغب اصفهانی گوید: أهل الرجل یعنی کسانی که نسب، دین یا چیزی همانند آنها مثل خانه، شهر و بنایی، آنها را با یکدیگر جمع و مربوط می‌کند و آنها را اهل و خانواده آن شخص گویند، پس أهل الرجل در اصل کسانی هستند که مسکن و خانه‌ای واحد، آنها را در یک جا جمع و فراهم می‌آورد. سپس این معنی توسعه یافته و گفته‌اند - أهل بیت - یعنی کسانی که نسب خانوادگی وسیله جمع آنهاست و بعداً اصطلاح - أهل بیت - به‌طور مطلق به خاندان پیامبر اطلاق شده است و آنها با این اصطلاح شناخته شده‌اند چنانکه در این آیه قرآن آمده است ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ﴾^[۹]^[۱۰].
مرحوم حسن مصطفوی در این باره می‌گوید: معنای حقیقی این ماده (اهل) عبارت از تحقق اُنس الفت به همراه اختصاص و وابستگی و هرچه وابستگی بیشتر شود اختصاص نیز بیشتر خواهد بود و عنوان اهلیت قوی‌تر می‌گردد. این معنی از نظر وسعت و ضیق دارای مراتب است چه بسا مرتبه متأخر مقرب‌تر از متقدم باشد و گاهی در صورتی که اختصاص و وابستگی و توافق از بین برود عنوان اهلیت نیز به طور کامل منتفی می‌گردد ﴿إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ﴾^[۱۱]^[۱۲]^[۱۳].

فرق بین اهل و آل

ابی هلال عسکری در این باره می‌گوید: "اهل یا از جهت نسبت است یا از جهت اختصاص؛ از جهت نسب مثل جایی که می‌گویند "اهل الرجل" برای خویشاوندان نزدیک انسان و از جهت اختصاص مثل اینکه گفته می‌شود أهل البصرة واهل العلم.
ولی آل بر خواص شخص از جهت قرابت و همنشینی اطلاق می‌گردد به همین دلیل بر اهل انسان، اصحاب و أتباع انسان اطلاق می‌شود، مثل "آل الرجل" "آل فرعون"^[۱۴].
اهل به نزدیکان اعم از سببی و نسبی قابل اطلاق است و آن به افراد خاص و ویژه، آن هم از افراد شریف وابسته به انسان را گویند. که از طریق خویشاوندی و دوستی نزدیک شده‌اند^[۱۵].

منابع

نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۹۶.
↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۴، ص۸۹. ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۱، ص۲۸.
↑ «و از اهل مدینه منافقانی هستند که به دورویی خو کرده‌اند؛ تو آنان را نمی‌شناسی» سوره توبه، آیه ۱۰۱.
↑ علی‌ اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۲۷۵.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۳۱.
↑ کتاب العین، ج۴، ص۸۹.
↑ اسماعیل بن حماد جوهری، تاج اللغة و صحاح العربیه، ج۴، ص۱۶۲۷-۱۶۲۸.
↑ لسان العرب، ج۱۱، ص۲۸-۳۰.
↑ «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید» سوره احزاب، آیه ۳۳.
↑ المفردات، ص۹۶.
↑ «او از خاندان تو نیست، بی‌گمان او کرداری ناشایسته است» سوره هود، آیه ۴۶.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق، ج۱، ص۱۶۹.
↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۴۵- ۴۷.
↑ ابوهلال عسکری، معجم الفروق اللغویه، ص۳۵۰.
↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۴۷.

[1] حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۹۶.

[2] خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۴، ص۸۹. ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۱، ص۲۸.

[3] «و از اهل مدینه منافقانی هستند که به دورویی خو کرده‌اند؛ تو آنان را نمی‌شناسی» سوره توبه، آیه ۱۰۱.

[4] علی‌ اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۲۷۵.

[5] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۳۱.

[6] کتاب العین، ج۴، ص۸۹.

[7] اسماعیل بن حماد جوهری، تاج اللغة و صحاح العربیه، ج۴، ص۱۶۲۷-۱۶۲۸.

[8] لسان العرب، ج۱۱، ص۲۸-۳۰.

[9] «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید» سوره احزاب، آیه ۳۳.

[10] المفردات، ص۹۶.

[11] «او از خاندان تو نیست، بی‌گمان او کرداری ناشایسته است» سوره هود، آیه ۴۶.

[12] حسن مصطفوی، التحقیق، ج۱، ص۱۶۹.

[13] شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۴۵- ۴۷.

[14] ابوهلال عسکری، معجم الفروق اللغویه، ص۳۵۰.

[15] شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۴۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

@@ خط ۱۴: / خط ۱۴: @@
 *زمانی که واژه اهل به [[اسامی]] [[شهرها]] و قریه‌ها اضافه شود، معنای [[تبعیت]] و [[شهروندی]] می‌دهد؛ مانند اهل المدینه، [[اهل مدین]]، اهل القری. تابعیت [[احساس]] اتحادی است که از رابطه سکونت در منطقه و محلی [[واحد]] در افراد به وجود می‌آید و این [[احساس]] مولود عواملی نظیر [[فرهنگ]]، [[تاریخ]]، [[آداب و رسوم]] و [[منافع]] مشترک است<ref>علی‌ اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۲۷۵.</ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۱۳۱.</ref>.
-==مفهوم [[اهل]] در لغت==
+==مفهوم اهل در لغت==
-*[[خلیل بن احمد]] درباره [[اهل]] می‌گوید: [[اهل]] مرد، زوجش و خاص‌ترین [[مردم]] نسبت به او را گویند و تأهل: [[ازدواج]]، [[اهل البیت]]: ساکنان [[خانه]] و [[اهل]] الاسلام کسانی را گویند که [[متدین]] به این دین‌اند و جمع أهل: أهلون، أهلات و أهالی جمع الجمع است و اینکه می‌گویند: "مرحباً و اهلاً، یعنی [[دل]] گشاده‌دار و خود را [[اهل]] [[خانه]] بدان و [[انس]] و [[الفت]] بگیر و [[احساس]] غریبی و [[وحشت]] و [[نگرانی]] نکن"<ref>کتاب العین، ج۴، ص۸۹.</ref>.
+*[[خلیل بن احمد]] درباره اهل می‌گوید: اهل مرد، زوجش و خاص‌ترین [[مردم]] نسبت به او را گویند و تأهل: [[ازدواج]]، [[اهل البیت]]: ساکنان [[خانه]] و اهل الاسلام کسانی را گویند که [[متدین]] به این دین‌اند و جمع أهل: أهلون، أهلات و أهالی جمع الجمع است و اینکه می‌گویند: "مرحباً و اهلاً، یعنی [[دل]] گشاده‌دار و خود را اهل [[خانه]] بدان و [[انس]] و [[الفت]] بگیر و [[احساس]] غریبی و [[وحشت]] و [[نگرانی]] نکن"<ref>کتاب العین، ج۴، ص۸۹.</ref>.
-*[[جوهری]] می‌گوید: {{عربی|منزلٌ آهِل}}: منزلی که [[اهل]] آن در آن باشند، کسائی گوید: {{عربی|اهِلت بالرجل}} یعنی "به شخص [[انس]] و [[الفت]] گرفتم" واهل و تأهل: یعنی [[ازدواج]] کرد<ref>اسماعیل بن حماد جوهری، تاج اللغة و صحاح العربیه، ج۴، ص۱۶۲۷-۱۶۲۸.</ref>.
+*[[جوهری]] می‌گوید: {{عربی|منزلٌ آهِل}}: منزلی که اهل آن در آن باشند، کسائی گوید: {{عربی|اهِلت بالرجل}} یعنی "به شخص [[انس]] و [[الفت]] گرفتم" واهل و تأهل: یعنی [[ازدواج]] کرد<ref>اسماعیل بن حماد جوهری، تاج اللغة و صحاح العربیه، ج۴، ص۱۶۲۷-۱۶۲۸.</ref>.
-*[[ابن منظور]] در این باره می‌گوید: "[[اهل]] شخص، بستگان و [[خویشاوندان]] او است، [[اهل]] الرجل: [[اهل]] مرد، مخصوص‌ترین افراد به او می‌باشد و هرچه از چارپان و غیره که با منازل [[الفت]] گرفته باشد به آن أهلی و آهل گفته می‌شود {{عربی|و أهل الرجل و اهلته}}؛ [[همسر]] او؛ {{عربی|و أهل الرجل و تأهل}}: [[ازدواج]] نمود به زنی که [[ازدواج]] نموده مَأهُولَة می‌شود؛ و التَأَهُل: [[ازدواج]] کردن"<ref>لسان العرب، ج۱۱، ص۲۸-۳۰.</ref>.
+*[[ابن منظور]] در این باره می‌گوید: "اهل شخص، بستگان و [[خویشاوندان]] او است، اهل الرجل: اهل مرد، مخصوص‌ترین افراد به او می‌باشد و هرچه از چارپان و غیره که با منازل [[الفت]] گرفته باشد به آن أهلی و آهل گفته می‌شود {{عربی|و أهل الرجل و اهلته}}؛ [[همسر]] او؛ {{عربی|و أهل الرجل و تأهل}}: [[ازدواج]] نمود به زنی که [[ازدواج]] نموده مَأهُولَة می‌شود؛ و التَأَهُل: [[ازدواج]] کردن"<ref>لسان العرب، ج۱۱، ص۲۸-۳۰.</ref>.
-*[[راغب اصفهانی]] گوید: أهل الرجل یعنی کسانی که [[نسب]]، [[دین]] یا چیزی همانند آنها مثل [[خانه]]، [[شهر]] و بنایی، آنها را با یکدیگر جمع و مربوط می‌کند و آنها را [[اهل]] و [[خانواده]] آن شخص گویند، پس أهل الرجل در اصل کسانی هستند که مسکن و خانه‌ای [[واحد]]، آنها را در یک جا جمع و فراهم می‌آورد. سپس این معنی توسعه یافته و گفته‌اند - أهل [[بیت]] - یعنی کسانی که [[نسب]] [[خانوادگی]] [[وسیله]] جمع آنهاست و بعداً اصطلاح - أهل [[بیت]] - به‌طور مطلق به [[خاندان پیامبر]] اطلاق شده است و آنها با این اصطلاح شناخته شده‌اند چنانکه در این [[آیه]] [[قرآن]] آمده است {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref><ref>المفردات، ص۹۶.</ref>.
+*[[راغب اصفهانی]] گوید: أهل الرجل یعنی کسانی که [[نسب]]، [[دین]] یا چیزی همانند آنها مثل [[خانه]]، [[شهر]] و بنایی، آنها را با یکدیگر جمع و مربوط می‌کند و آنها را اهل و [[خانواده]] آن شخص گویند، پس أهل الرجل در اصل کسانی هستند که مسکن و خانه‌ای [[واحد]]، آنها را در یک جا جمع و فراهم می‌آورد. سپس این معنی توسعه یافته و گفته‌اند - أهل [[بیت]] - یعنی کسانی که [[نسب]] [[خانوادگی]] [[وسیله]] جمع آنهاست و بعداً اصطلاح - أهل [[بیت]] - به‌طور مطلق به [[خاندان پیامبر]] اطلاق شده است و آنها با این اصطلاح شناخته شده‌اند چنانکه در این [[آیه]] [[قرآن]] آمده است {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref><ref>المفردات، ص۹۶.</ref>.
-*مرحوم [[حسن مصطفوی]] در این باره می‌گوید: معنای [[حقیقی]] این ماده ([[اهل]]) عبارت از تحقق اُنس [[الفت]] به همراه اختصاص و [[وابستگی]] و هرچه [[وابستگی]] بیشتر شود اختصاص نیز بیشتر خواهد بود و عنوان اهلیت قوی‌تر می‌گردد. این معنی از نظر وسعت و ضیق دارای مراتب است چه بسا مرتبه متأخر مقرب‌تر از متقدم باشد و گاهی در صورتی که اختصاص و [[وابستگی]] و توافق از بین برود عنوان اهلیت نیز به طور کامل منتفی می‌گردد {{متن قرآن|إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ}}<ref>«او از خاندان تو نیست، بی‌گمان او کرداری ناشایسته است» سوره هود، آیه ۴۶.</ref><ref>حسن مصطفوی، التحقیق، ج۱، ص۱۶۹.</ref><ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۴۵- ۴۷.</ref>.
+*مرحوم [[حسن مصطفوی]] در این باره می‌گوید: معنای [[حقیقی]] این ماده (اهل) عبارت از تحقق اُنس [[الفت]] به همراه اختصاص و [[وابستگی]] و هرچه [[وابستگی]] بیشتر شود اختصاص نیز بیشتر خواهد بود و عنوان اهلیت قوی‌تر می‌گردد. این معنی از نظر وسعت و ضیق دارای مراتب است چه بسا مرتبه متأخر مقرب‌تر از متقدم باشد و گاهی در صورتی که اختصاص و [[وابستگی]] و توافق از بین برود عنوان اهلیت نیز به طور کامل منتفی می‌گردد {{متن قرآن|إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ}}<ref>«او از خاندان تو نیست، بی‌گمان او کرداری ناشایسته است» سوره هود، آیه ۴۶.</ref><ref>حسن مصطفوی، التحقیق، ج۱، ص۱۶۹.</ref><ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۴۵- ۴۷.</ref>.
 ==فرق بین [[اهل]] و [[آل]]==