ولایت خدا: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۰ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۱۳:۳۵

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث ولایت است. "ولایت خدا" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ولایت خدا (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

ولایت خدای متعال به دو گونه تکوینی و تشریعی قابل تصور است:

ولایت تکوینی: یعنی تصرف در همه اشیا و تدبیر امر خَلق به هر صورتی که اراده کند؛ و به آن ولایت حقیقی نیز می‌گویند.

مانند آیات شریفه: ﴿أَنْتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ﴾^[۱] و ﴿أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِيُّ وَهُوَ يُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾^[۲]؛ ﴿اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ﴾^[۳] و نیز آیه‌ای به معنای ولایت تکوینی بدون لفظ‍ "ولیّ‌": ﴿وَاعْلَمُوا أَنَّ الله يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ﴾^[۴].

ولایت تشریعی: عبارت از هدایت، توفیق، تشریع و جعل قوانین دینی است^[۵]، اگر چه هدایت، ارشاد دینی بر همه افراد عرضه می‌شود، تنها گروهی از آنان، این ولایت تشریعی را می‌پذیرند و زیر پرچم ولایت الهی قرار می‌گیرند. بر این اساس خداوند متعال ولیّ مؤمنین و متقین است و دیگران از چنین ولایتی بهره ندارند؛ و به آن ولایت اعتباری نیز می‌گویند.

مانند آیات شریفه: ﴿وَالله وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ﴾^[۶]؛ ﴿وَالله وَلِيُّ الْمُتَّقِينَ﴾^[۷].
علت نامگذاری آن به ولایت تشریعی، این است که ناشی از دین و دین‌مداری است، وگرنَه ولایت خداوند متعال بر مؤمنین و متقین به معنای واقعی کلمه "مطلقه" است و همه شؤون آنان را شامل می‌شود و اعم از ولایت تکوینی و تشریعی است.
آیه به معنای ولایت تشریعی بدون لفظ‍ ولیّ‌: ﴿وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى الله وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ﴾^[۸].^[۹]

منابع

حق‌جو، عبدالله، ولایت در قرآن

جستارهای وابسته

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ «تو سرور من در این جهان و در جهان واپسینی» سوره یوسف، آیه ۱۰۱
↑ «آیا به جای او سرورانی (را به پرستش) گرفتند؟ اما خداوند است که سرور (راستین) است و او مردگان را زنده می‌گرداند و او بر هر کاری تواناست» سوره شوری، آیه ۹.
↑ «خداوند همان است که آسمان‌ها و زمین و آنچه را که میان آنهاست در شش روز آفرید سپس بر اورنگ (فرمانفرمایی جهان) استیلا یافت؛ شما را هیچ دوست و میانجی‌یی جز او نیست؛ آیا پند نمی‌گیرید؟» سوره سجده، آیه ۴.
↑ «و بدانید که خداوند میان آدمی و دل او میانجی می‌شود و (بدانید که) به نزد وی گرد آورده می‌شوید» سوره انفال، آیه ۲۴.
↑ درباره ولایت تشریعی صاحب تفسیر المیزان می‌نویسد: و ذكر تعالى أيضاً لنفسه الولاية على المؤمنين فيما يرجع إلى أمر دينهم من تشريع الشريعة و الهداية و الإرشاد و التوفيق و نحو ذلك كقوله تعالى: ﴿الله وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ﴾ («خداوند سرور مؤمنان است که آنان را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون می‌برد» سوره بقره، آیه ۲۵۷)؛ المیزان، ج۶، ص۱۳.
↑ «و خداوند ولیّ و سرپرست مؤمنان است» سوره آل عمران، آیه ۶۸.
↑ «و خداوند ولیّ و سرپرست پرهیزگاران است» سوره جاثیه، آیه ۱۹.
↑ «و چون خداوند و فرستاده او به کاری فرمان دهند سزیده هیچ مرد و زن مؤمنی نیست که آنان را در کارشان گزینش (دیگری) باشد» سوره احزاب، آیه ۳۶.
↑ حق‌جو، عبدالله، ولایت در قرآن، ص:۳۸-۳۹.

[1] «تو سرور من در این جهان و در جهان واپسینی» سوره یوسف، آیه ۱۰۱

[2] «آیا به جای او سرورانی (را به پرستش) گرفتند؟ اما خداوند است که سرور (راستین) است و او مردگان را زنده می‌گرداند و او بر هر کاری تواناست» سوره شوری، آیه ۹.

[3] «خداوند همان است که آسمان‌ها و زمین و آنچه را که میان آنهاست در شش روز آفرید سپس بر اورنگ (فرمانفرمایی جهان) استیلا یافت؛ شما را هیچ دوست و میانجی‌یی جز او نیست؛ آیا پند نمی‌گیرید؟» سوره سجده، آیه ۴.

[4] «و بدانید که خداوند میان آدمی و دل او میانجی می‌شود و (بدانید که) به نزد وی گرد آورده می‌شوید» سوره انفال، آیه ۲۴.

[5] درباره ولایت تشریعی صاحب تفسیر المیزان می‌نویسد: و ذكر تعالى أيضاً لنفسه الولاية على المؤمنين فيما يرجع إلى أمر دينهم من تشريع الشريعة و الهداية و الإرشاد و التوفيق و نحو ذلك كقوله تعالى: ﴿الله وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ﴾ («خداوند سرور مؤمنان است که آنان را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون می‌برد» سوره بقره، آیه ۲۵۷)؛ المیزان، ج۶، ص۱۳.

[6] «و خداوند ولیّ و سرپرست مؤمنان است» سوره آل عمران، آیه ۶۸.

[7] «و خداوند ولیّ و سرپرست پرهیزگاران است» سوره جاثیه، آیه ۱۹.

[8] «و چون خداوند و فرستاده او به کاری فرمان دهند سزیده هیچ مرد و زن مؤمنی نیست که آنان را در کارشان گزینش (دیگری) باشد» سوره احزاب، آیه ۳۶.

[9] حق‌جو، عبدالله، ولایت در قرآن، ص:۳۸-۳۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 ==مقدمه==
-*[[ولایت]] [[خداى متعال]] به دو گونه تکوینى و تشریعى قابل [[تصور]] است:
+*[[ولایت]] [[خدای متعال]] به دو گونه [[تکوینی]] و [[تشریعی]] قابل [[تصور]] است:
-# '''[[ولایت تکوینى]]:''' یعنى [[تصرف]] در همه اشیا و [[تدبیر امر]] خَلق به هر صورتى که [[اراده]] کند؛ و به آن [[ولایت]] حقیقى نیز مى‌گویند.
+# '''[[ولایت تکوینی]]:''' یعنی [[تصرف]] در همه اشیا و [[تدبیر امر]] خَلق به هر صورتی که [[اراده]] کند؛ و به آن [[ولایت]] [[حقیقی]] نیز می‌گویند.
-*مانند [[آیات]] شریفه: {{متن قرآن|أَنْتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ}}<ref>«تو سرور من در این جهان و در جهان واپسینی» سوره یوسف، آیه ۱۰۱</ref> و {{متن قرآن|أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِيُّ وَهُوَ يُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«آیا به جای او سرورانی (را به پرستش) گرفتند؟ اما خداوند است که سرور (راستین) است و او مردگان را زنده می‌گرداند و او بر هر کاری تواناست» سوره شوری، آیه ۹.</ref>؛ {{متن قرآن|اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ}}<ref>«خداوند همان است که آسمان‌ها و زمین و آنچه را که میان آنهاست در شش روز آفرید سپس بر اورنگ (فرمانفرمایی جهان) استیلا یافت؛ شما را هیچ دوست  و میانجی‌یی جز او نیست؛ آیا پند نمی‌گیرید؟» سوره سجده، آیه ۴.</ref> و نیز آیه‌اى به معناى [[ولایت]] تکوینى بدون لفظ‍ "ولىّ‌": {{متن قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّ الله يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ}}<ref>«و بدانید که خداوند میان آدمی و دل او میانجی  می‌شود و (بدانید که) به نزد وی گرد آورده می‌شوید» سوره انفال، آیه ۲۴.</ref>.
+*مانند [[آیات شریفه]]: {{متن قرآن|أَنْتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ}}<ref>«تو سرور من در این جهان و در جهان واپسینی» سوره یوسف، آیه ۱۰۱</ref> و {{متن قرآن|أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِيُّ وَهُوَ يُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«آیا به جای او سرورانی (را به پرستش) گرفتند؟ اما خداوند است که سرور (راستین) است و او مردگان را زنده می‌گرداند و او بر هر کاری تواناست» سوره شوری، آیه ۹.</ref>؛ {{متن قرآن|اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ}}<ref>«خداوند همان است که آسمان‌ها و زمین و آنچه را که میان آنهاست در شش روز آفرید سپس بر اورنگ (فرمانفرمایی جهان) استیلا یافت؛ شما را هیچ دوست  و میانجی‌یی جز او نیست؛ آیا پند نمی‌گیرید؟» سوره سجده، آیه ۴.</ref> و نیز آیه‌ای به معنای [[ولایت تکوینی]] بدون لفظ‍ "ولیّ‌": {{متن قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّ الله يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ}}<ref>«و بدانید که خداوند میان آدمی و دل او میانجی  می‌شود و (بدانید که) به نزد وی گرد آورده می‌شوید» سوره انفال، آیه ۲۴.</ref>.
-# '''[[ولایت تشریعى]]:''' عبارت از [[هدایت]]، [[توفیق]]، [[تشریع]] و [[جعل قوانین]] دینى است<ref>درباره ولایت تشریعى صاحب تفسیر المیزان مى‌نویسد: {{عربی|و ذكر تعالى أيضاً لنفسه الولاية على المؤمنين فيما يرجع إلى أمر دينهم من تشريع الشريعة و الهداية و الإرشاد و التوفيق و نحو ذلك كقوله تعالى:}} {{متن قرآن|الله وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ}} («خداوند سرور مؤمنان است که آنان را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون می‌برد» سوره بقره، آیه ۲۵۷)؛ المیزان، ج۶، ص۱۳.</ref>، اگر چه [[هدایت]]، [[ارشاد]] دینى بر همه افراد عرضه مى‌شود، تنها گروهى از آنان، این [[ولایت]] تشریعى را مى‌پذیرند و زیر [[پرچم]] [[ولایت]] الهى قرار مى‌گیرند. بر این اساس [[خداوند متعال]] ولىّ [[مؤمنین]] و [[متقین]] است و دیگران از چنین ولایتى بهره ندارند؛ و به آن [[ولایت]] اعتبارى نیز مى‌گویند.
+# '''[[ولایت تشریعی]]:''' عبارت از [[هدایت]]، [[توفیق]]، [[تشریع]] و [[جعل قوانین]] [[دینی]] است<ref>درباره ولایت تشریعی صاحب تفسیر المیزان می‌نویسد: {{عربی|و ذكر تعالى أيضاً لنفسه الولاية على المؤمنين فيما يرجع إلى أمر دينهم من تشريع الشريعة و الهداية و الإرشاد و التوفيق و نحو ذلك كقوله تعالى:}} {{متن قرآن|الله وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ}} («خداوند سرور مؤمنان است که آنان را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون می‌برد» سوره بقره، آیه ۲۵۷)؛ المیزان، ج۶، ص۱۳.</ref>، اگر چه [[هدایت]]، [[ارشاد]] [[دینی]] بر همه افراد عرضه می‌شود، تنها گروهی از آنان، این [[ولایت تشریعی]] را می‌پذیرند و زیر [[پرچم]] [[ولایت الهی]] قرار می‌گیرند. بر این اساس [[خداوند متعال]] [[ولیّ]] [[مؤمنین]] و [[متقین]] است و دیگران از چنین [[ولایتی]] بهره ندارند؛ و به آن [[ولایت]] اعتباری نیز می‌گویند.
-*مانند [[آیات]] شریفه: {{متن قرآن|وَالله وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و خداوند ولیّ و سرپرست مؤمنان است» سوره آل عمران، آیه ۶۸.</ref>؛ {{متن قرآن|وَالله وَلِيُّ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«و خداوند ولیّ و سرپرست پرهیزگاران است» سوره جاثیه، آیه ۱۹.</ref>.
+*مانند [[آیات شریفه]]: {{متن قرآن|وَالله وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و خداوند ولیّ و سرپرست مؤمنان است» سوره آل عمران، آیه ۶۸.</ref>؛ {{متن قرآن|وَالله وَلِيُّ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«و خداوند ولیّ و سرپرست پرهیزگاران است» سوره جاثیه، آیه ۱۹.</ref>.
-*علت نامگذارى آن به [[ولایت]] تشریعى، این است که ناشى از [[دین]] و دین‌مدارى است، وگرنَه [[ولایت خداوند]] [[متعال]] بر [[مؤمنین]] و [[متقین]] به معناى واقعى کلمه "مطلقه" است و همه [[شؤون]] آنان را شامل مى‌شود و اعم از [[ولایت]] تکوینى و تشریعى است.
+*علت نامگذاری آن به [[ولایت تشریعی]]، این است که ناشی از [[دین]] و [[دین‌مداری]] است، وگرنَه [[ولایت خداوند]] [[متعال]] بر [[مؤمنین]] و [[متقین]] به معنای واقعی کلمه "مطلقه" است و همه [[شؤون]] آنان را شامل می‌شود و اعم از [[ولایت تکوینی]] و [[تشریعی]] است.
-*[[آیه]] به معناى [[ولایت]] تشریعى بدون لفظ‍ ولىّ‌: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى الله وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ}}<ref>«و چون خداوند و فرستاده او به کاری فرمان دهند سزیده هیچ مرد و زن مؤمنی نیست که آنان را در کارشان گزینش (دیگری) باشد» سوره احزاب، آیه ۳۶.</ref>.<ref>[[عبدالله حق‌جو|حق‌جو، عبدالله]]، [[ولایت در قرآن (کتاب)|ولایت در قرآن]]، ص:۳۸-۳۹.</ref>
+*[[آیه]] به معنای [[ولایت تشریعی]] بدون لفظ‍ ولیّ‌: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى الله وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ}}<ref>«و چون خداوند و فرستاده او به کاری فرمان دهند سزیده هیچ مرد و زن مؤمنی نیست که آنان را در کارشان گزینش (دیگری) باشد» سوره احزاب، آیه ۳۶.</ref>.<ref>[[عبدالله حق‌جو|حق‌جو، عبدالله]]، [[ولایت در قرآن (کتاب)|ولایت در قرآن]]، ص:۳۸-۳۹.</ref>
 ==منابع==