ثابت بن رفاعه: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
از [[زندگی]] ثابت بن رفاعه<ref>اسدالغابه، ج ۱، ص ۴۴۲؛ الاصابه، ج ۱، ص ۵۰۴؛ کنزالعمال، ج ۱۵، ص ۱۸۰.</ref> [[انصاری]] اطلاعی در دست نیست، جز اینکه در [[کودکی]] [[یتیم]] شد و عمویش از او نگهداری می‌‌کرد و اموالی را که [[ثابت]] از پدرش به [[ارث]] [[برده]] بود در [[اختیار]] عمویش قرار داشت. بر اساس [[روایت]] [[قتاده]]، روزی عموی ثابت از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} پرسید که چه [[میزان]] از [[اموال]] ثابت بر من [[حلال]] است که [[آیه]] {{متن قرآن|وَابْتَلُوا الْيَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلَا تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَنْ يَكْبَرُوا وَمَنْ كَانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَمَنْ كَانَ فَقِيرًا فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا}}<ref>«و یتیمان را تا زمانی که توانایی زناشویی یافته باشند بیازمایید، پس اگر در آنان کاردانی یافتید، دارایی‌هایشان را به آنان بازگردانید و آن را به گزافکاری و شتاب، از (بیم) اینکه بالغ گردند (و از شما باز گیرند) نخورید و هر کس از شما که توانگر باشد (در برداشت مزد سرپرستی) خویشتنداری کند و هرکس تنگدست باشد برابر عرف (از آن) بخورد؛ و هنگامی که دارایی‌های ایشان را به آنان باز می‌گردانید بر آنها گواه بگیرید و حسابرسی را خداوند، بسنده است» سوره نساء، آیه ۶.</ref> در پاسخ او نازل شد و [[حقوق]] متولیان [[ایتام]] را این گونه طرح کرد که چنانچه متولیان فقیرند به اندازه نیاز از آن اموال استفاده کنند و چنانچه [[فقیر]] نیستند از گرفتن اجرت [[سرپرستی]] خودداری کنند.<ref> جامع البیان، ج ۳، ص ۳۴۴؛ اسباب النزول، ص ۱۲۰؛ تفسیر بغوی، ج ۱، ص ۳۱۲.</ref> زمانی که [[خداوند]] در آیه {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا}}<ref>«آنان که دارایی‌های یتیمان را به ستم می‌خورند جز این نیست که در شکم خود آتش می‌انبارند و زودا که در آتشی برافروخته درآیند» سوره نساء، آیه ۱۰.</ref> [[مسلمانان]] را از بهره‌گیری ظالمانه از اموال [[یتیمان]] منع کرد و این گونه افراد را به [[آتش جهنم]] [[تهدید]] کرد بسیاری از سرپرستان ایتام، زندگی یتیمان تحت سرپرستی خود را از زندگی خود جدا کردند. این امر سبب شد که هم سرپرستان و هم ایتام دچار [[سختی]] شوند، از این رو ثابت بن رفاعه نزد [[پیامبر]] آمد و در این خصوص از آن [[حضرت]] کمک خواست. به [[نقل]] [[مقاتل]]، آیه {{متن قرآن|فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْيَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}}<ref>«در (کار) این جهان و جهان واپسین. و از تو، درباره یتیمان می‌پرسند، بگو سامان‌بخشی به کار آنان نیکوتر است و چون با آنان به سر برید (بدانید که) برادران شمایند و خداوند، تباهکار را از مصلح باز می‌شناسد و اگر خداوند می‌خواست، شما را در تنگنا می‌نهاد، بی‌گمان خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره بقره، آیه ۲۲۰.</ref> در این باره نازل شد <ref> تفسیر مقاتل، ج ۱، ص ۱۱۶؛ زادالمسیر، ج ۱، ص ۲۲۰؛ بحرالمحیط، ج ۲، ص ۱۷۰.</ref>.<ref>[[سید خلیل طاوسی|طاوسی، سید خلیل]]، [[ثابت بن رفاعه (مقاله)| مقاله «ثابت بن رفاعه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹.</ref>. | از [[زندگی]] ثابت بن رفاعه<ref>اسدالغابه، ج ۱، ص ۴۴۲؛ الاصابه، ج ۱، ص ۵۰۴؛ کنزالعمال، ج ۱۵، ص ۱۸۰.</ref> [[انصاری]] اطلاعی در دست نیست، جز اینکه در [[کودکی]] [[یتیم]] شد و عمویش از او نگهداری می‌‌کرد و اموالی را که [[ثابت]] از پدرش به [[ارث]] [[برده]] بود در [[اختیار]] عمویش قرار داشت. بر اساس [[روایت]] [[قتاده]]، روزی عموی ثابت از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} پرسید که چه [[میزان]] از [[اموال]] ثابت بر من [[حلال]] است که [[آیه]] {{متن قرآن|وَابْتَلُوا الْيَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلَا تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَنْ يَكْبَرُوا وَمَنْ كَانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَمَنْ كَانَ فَقِيرًا فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا}}<ref>«و یتیمان را تا زمانی که توانایی زناشویی یافته باشند بیازمایید، پس اگر در آنان کاردانی یافتید، دارایی‌هایشان را به آنان بازگردانید و آن را به گزافکاری و شتاب، از (بیم) اینکه بالغ گردند (و از شما باز گیرند) نخورید و هر کس از شما که توانگر باشد (در برداشت مزد سرپرستی) خویشتنداری کند و هرکس تنگدست باشد برابر عرف (از آن) بخورد؛ و هنگامی که دارایی‌های ایشان را به آنان باز می‌گردانید بر آنها گواه بگیرید و حسابرسی را خداوند، بسنده است» سوره نساء، آیه ۶.</ref> در پاسخ او نازل شد و [[حقوق]] متولیان [[ایتام]] را این گونه طرح کرد که چنانچه متولیان فقیرند به اندازه نیاز از آن اموال استفاده کنند و چنانچه [[فقیر]] نیستند از گرفتن اجرت [[سرپرستی]] خودداری کنند.<ref> جامع البیان، ج ۳، ص ۳۴۴؛ اسباب النزول، ص ۱۲۰؛ تفسیر بغوی، ج ۱، ص ۳۱۲.</ref> زمانی که [[خداوند]] در آیه {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا}}<ref>«آنان که دارایی‌های یتیمان را به ستم می‌خورند جز این نیست که در شکم خود آتش می‌انبارند و زودا که در آتشی برافروخته درآیند» سوره نساء، آیه ۱۰.</ref> [[مسلمانان]] را از بهره‌گیری ظالمانه از اموال [[یتیمان]] منع کرد و این گونه افراد را به [[آتش جهنم]] [[تهدید]] کرد بسیاری از سرپرستان ایتام، زندگی یتیمان تحت سرپرستی خود را از زندگی خود جدا کردند. این امر سبب شد که هم سرپرستان و هم ایتام دچار [[سختی]] شوند، از این رو ثابت بن رفاعه نزد [[پیامبر]] آمد و در این خصوص از آن [[حضرت]] کمک خواست. به [[نقل]] [[مقاتل]]، آیه {{متن قرآن|فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْيَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}}<ref>«در (کار) این جهان و جهان واپسین. و از تو، درباره یتیمان می‌پرسند، بگو سامان‌بخشی به کار آنان نیکوتر است و چون با آنان به سر برید (بدانید که) برادران شمایند و خداوند، تباهکار را از مصلح باز می‌شناسد و اگر خداوند می‌خواست، شما را در تنگنا می‌نهاد، بی‌گمان خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره بقره، آیه ۲۲۰.</ref> در این باره نازل شد <ref> تفسیر مقاتل، ج ۱، ص ۱۱۶؛ زادالمسیر، ج ۱، ص ۲۲۰؛ بحرالمحیط، ج ۲، ص ۱۷۰.</ref>.<ref>[[سید خلیل طاوسی|طاوسی، سید خلیل]]، [[ثابت بن رفاعه (مقاله)| مقاله «ثابت بن رفاعه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹.</ref>. | ||
==ثابت | ==ثابت بن رفاعه در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم== | ||
{{متن قرآن|وَابْتَلُوا الْيَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلَا تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَنْ يَكْبَرُوا وَمَنْ كَانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَمَنْ كَانَ فَقِيرًا فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا}}<ref>«و یتیمان را تا زمانی که توانایی زناشویی یافته باشند بیازمایید، پس اگر در آنان کاردانی یافتید، دارایی‌هایشان را به آنان بازگردانید و آن را به گزافکاری و شتاب، از (بیم) اینکه بالغ گردند (و از شما باز گیرند) نخورید و هر کس از شما که توانگر باشد (در برداش» سوره نساء، آیه ۶.</ref> | {{متن قرآن|وَابْتَلُوا الْيَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلَا تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَنْ يَكْبَرُوا وَمَنْ كَانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَمَنْ كَانَ فَقِيرًا فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا}}<ref>«و یتیمان را تا زمانی که توانایی زناشویی یافته باشند بیازمایید، پس اگر در آنان کاردانی یافتید، دارایی‌هایشان را به آنان بازگردانید و آن را به گزافکاری و شتاب، از (بیم) اینکه بالغ گردند (و از شما باز گیرند) نخورید و هر کس از شما که توانگر باشد (در برداش» سوره نساء، آیه ۶.</ref> | ||
نسخهٔ ۱۸ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۲۵
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
از زندگی ثابت بن رفاعه[۱] انصاری اطلاعی در دست نیست، جز اینکه در کودکی یتیم شد و عمویش از او نگهداری می‌‌کرد و اموالی را که ثابت از پدرش به ارث برده بود در اختیار عمویش قرار داشت. بر اساس روایت قتاده، روزی عموی ثابت از پیامبر اکرم(ص) پرسید که چه میزان از اموال ثابت بر من حلال است که آیه ﴿وَابْتَلُوا الْيَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلَا تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَنْ يَكْبَرُوا وَمَنْ كَانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَمَنْ كَانَ فَقِيرًا فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا﴾[۲] در پاسخ او نازل شد و حقوق متولیان ایتام را این گونه طرح کرد که چنانچه متولیان فقیرند به اندازه نیاز از آن اموال استفاده کنند و چنانچه فقیر نیستند از گرفتن اجرت سرپرستی خودداری کنند.[۳] زمانی که خداوند در آیه ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا﴾[۴] مسلمانان را از بهره‌گیری ظالمانه از اموال یتیمان منع کرد و این گونه افراد را به آتش جهنم تهدید کرد بسیاری از سرپرستان ایتام، زندگی یتیمان تحت سرپرستی خود را از زندگی خود جدا کردند. این امر سبب شد که هم سرپرستان و هم ایتام دچار سختی شوند، از این رو ثابت بن رفاعه نزد پیامبر آمد و در این خصوص از آن حضرت کمک خواست. به نقل مقاتل، آیه ﴿فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْيَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ﴾[۵] در این باره نازل شد [۶].[۷].
ثابت بن رفاعه در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم
﴿وَابْتَلُوا الْيَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلَا تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَنْ يَكْبَرُوا وَمَنْ كَانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَمَنْ كَانَ فَقِيرًا فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا﴾[۸]
نکات: ﴿وَابْتَلُوا الْيَتَامَى﴾[۹]. آیه درباره ثابت بن رفاعه و عموی اوست که رفاعه مرد و ثابت در حالی که صغیر بود، یتیم ماند. عموی او نزد پیغمبر آمد و پرسید برادر زاده‌ام در کفالت من است، آیا تا چه حد در مالش می‌توانم تصرف کنم و کی اموالش را بدو بدهم؟ آیه بالا نازل گردید. [۱۰] البته به این نکته توجه داریم که‌شأن نزول مخصص نیست وآیه شریفه قانون عام درباره ایتام است.[۱۱].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم
طاوسی، سید خلیل، مقاله «ثابت بن رفاعه»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۹
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ اسدالغابه، ج ۱، ص ۴۴۲؛ الاصابه، ج ۱، ص ۵۰۴؛ کنزالعمال، ج ۱۵، ص ۱۸۰.
- ↑ «و یتیمان را تا زمانی که توانایی زناشویی یافته باشند بیازمایید، پس اگر در آنان کاردانی یافتید، دارایی‌هایشان را به آنان بازگردانید و آن را به گزافکاری و شتاب، از (بیم) اینکه بالغ گردند (و از شما باز گیرند) نخورید و هر کس از شما که توانگر باشد (در برداشت مزد سرپرستی) خویشتنداری کند و هرکس تنگدست باشد برابر عرف (از آن) بخورد؛ و هنگامی که دارایی‌های ایشان را به آنان باز می‌گردانید بر آنها گواه بگیرید و حسابرسی را خداوند، بسنده است» سوره نساء، آیه ۶.
- ↑ جامع البیان، ج ۳، ص ۳۴۴؛ اسباب النزول، ص ۱۲۰؛ تفسیر بغوی، ج ۱، ص ۳۱۲.
- ↑ «آنان که دارایی‌های یتیمان را به ستم می‌خورند جز این نیست که در شکم خود آتش می‌انبارند و زودا که در آتشی برافروخته درآیند» سوره نساء، آیه ۱۰.
- ↑ «در (کار) این جهان و جهان واپسین. و از تو، درباره یتیمان می‌پرسند، بگو سامان‌بخشی به کار آنان نیکوتر است و چون با آنان به سر برید (بدانید که) برادران شمایند و خداوند، تباهکار را از مصلح باز می‌شناسد و اگر خداوند می‌خواست، شما را در تنگنا می‌نهاد، بی‌گمان خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره بقره، آیه ۲۲۰.
- ↑ تفسیر مقاتل، ج ۱، ص ۱۱۶؛ زادالمسیر، ج ۱، ص ۲۲۰؛ بحرالمحیط، ج ۲، ص ۱۷۰.
- ↑ طاوسی، سید خلیل، مقاله «ثابت بن رفاعه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۹.
- ↑ «و یتیمان را تا زمانی که توانایی زناشویی یافته باشند بیازمایید، پس اگر در آنان کاردانی یافتید، دارایی‌هایشان را به آنان بازگردانید و آن را به گزافکاری و شتاب، از (بیم) اینکه بالغ گردند (و از شما باز گیرند) نخورید و هر کس از شما که توانگر باشد (در برداش» سوره نساء، آیه ۶.
- ↑ «و یتیمان را تا زمانی که توانایی زناشویی یافته باشند بیازمایید، پس اگر در آنان کاردانی یافتید، دارایی‌هایشان را به آنان بازگردانید و آن را به گزافکاری و شتاب، از (بیم) اینکه بالغ گردند (و از شما باز گیرند) نخورید و هر کس از شما که توانگر باشد (در برداش» سوره نساء، آیه ۶.
- ↑ واحدی، اسباب النزول، ج ۱ ص ۷۸ ترجمه ذکاوتی.
- ↑ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۱، ص ۳۷۴.