جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
خط ۷: | خط ۷: | ||
یکی از [[عقاید]] [[امامیه]] نظریه '''امر بین الامرین''' است به معنای اینکه نه [[جبر]] در کار است و نه [[تفویض]]، بلکه امری میان این دو هست. در این زمینه [[آیات]] و [[روایات]] مختلفی وجود داشته و براهین عقلی نیز آن را تأیید میکند. | یکی از [[عقاید]] [[امامیه]] نظریه '''امر بین الامرین''' است به معنای اینکه نه [[جبر]] در کار است و نه [[تفویض]]، بلکه امری میان این دو هست. در این زمینه [[آیات]] و [[روایات]] مختلفی وجود داشته و براهین عقلی نیز آن را تأیید میکند. | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
ظاهراً این واژه اولینبار از سوی [[امام علی]]{{ع}} مطرح شد. آن [[حضرت]] در جواب فردی که [[اصرار]] میکرد معنای قَدَر چیست، فرمودند: نه [[جبر]] در کار است و نه [[تفویض]]، بلکه امری میان دو امر است<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۵، ص۵۷.</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} نیز در جواب شخصی که از معنای [[قضا و قدر]] پرسیده بود، همین جواب را فرمودند<ref>کلینی، اصول کافی، ج۱، باب الجبر و القدر، ح۱۰.</ref>. | ظاهراً این واژه اولینبار از سوی [[امام علی]] {{ع}} مطرح شد. آن [[حضرت]] در جواب فردی که [[اصرار]] میکرد معنای قَدَر چیست، فرمودند: نه [[جبر]] در کار است و نه [[تفویض]]، بلکه امری میان دو امر است<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۵، ص۵۷.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} نیز در جواب شخصی که از معنای [[قضا و قدر]] پرسیده بود، همین جواب را فرمودند<ref>کلینی، اصول کافی، ج۱، باب الجبر و القدر، ح۱۰.</ref>. | ||
مراد از [[جبر]] این است که [[اراده]] [[انسان]] در هیچ امری تأثیر ندارد و منظور از [[تفویض]] این است که [[خداوند]] [[انسانها]] را پس از آفریدن به خودشان واگذار کرده و به او [[اختیار]] تام داده است. و امر بین الامرین یعنی [[برگزیدن]] راهی میان [[جبر و تفویض]]. | مراد از [[جبر]] این است که [[اراده]] [[انسان]] در هیچ امری تأثیر ندارد و منظور از [[تفویض]] این است که [[خداوند]] [[انسانها]] را پس از آفریدن به خودشان واگذار کرده و به او [[اختیار]] تام داده است. و امر بین الامرین یعنی [[برگزیدن]] راهی میان [[جبر و تفویض]]. | ||
خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
[[امامیه]] به امر بین الامرین [[معتقد]] است. دیدگاه "[[ماتریدیه]]" در [[تفسیر]] "نظریه کسب" نیز با رای [[امامیه]] هماهنگ است<ref>جمعی از نویسندگان، دانشنامه کلام اسلامی، مدخل «امر بین الامرین».</ref>؛ زیرا "ابومنصور [[ماتریدی]]" فعل [[انسان]] را معلول [[قدرت خداوند]] که [[آفریدگار]] است و [[قدرت]] [[انسان]] که فاعل فعل میباشد، میداند<ref>مطهری، توحید، ص۲۲۵ و ۲۲۶.</ref>. | [[امامیه]] به امر بین الامرین [[معتقد]] است. دیدگاه "[[ماتریدیه]]" در [[تفسیر]] "نظریه کسب" نیز با رای [[امامیه]] هماهنگ است<ref>جمعی از نویسندگان، دانشنامه کلام اسلامی، مدخل «امر بین الامرین».</ref>؛ زیرا "ابومنصور [[ماتریدی]]" فعل [[انسان]] را معلول [[قدرت خداوند]] که [[آفریدگار]] است و [[قدرت]] [[انسان]] که فاعل فعل میباشد، میداند<ref>مطهری، توحید، ص۲۲۵ و ۲۲۶.</ref>. | ||
هر چند به تعبیر [[ملاصدرا]] [[فهم]] [[نفس]] [[حقیقت]] امر بین الامرین، حتی برای [[حکما]] کاری دشوار بوده است<ref>صدرالمتألهین شیرازی، شرح اصول کافی، ص۴۱۶.</ref>، این با مراجعه به [[آیات قرآن]] و جمع میان آنها به خوبی قابل اثبات است؛ زیرا ظاهر برخی [[آیات]] دال بر [[جبر]] است، مانند [[آیات]] بیانگر تقدم [[اراده خدا]] بر [[اراده]] [[بندگان]]<ref>انسان (۷۶): ۳؛ طور (۵۲): ۲۱؛ مدثر (۷۴): ۳۸؛ کهف (۱۸): ۲۹.</ref> و برخی دیگر بر [[اختیار]] دلالت دارد، مانند آیاتی که [[انسان]] را در گروی [[اعمال]] و [[اراده]] خود میداند<ref>انسان (۷۶): ۳۰؛ اعراف (۷): ۱۸۸.</ref>، که در این صورت جمع میان آنها ممکن نیست جز با قاعده امر بین الامرین به خصوص که در برخی [[آیات]] هر دو جنبه [[جبر و اختیار]] آمده است، مانند [[آیه]] {{متن قرآن|وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى}}<ref>«و چون تیر افکندی تو نیفکندی بلکه خداوند افکند» سوره انفال، آیه ۱۷. </ref>؛ و همچنین [[حدیثی]] از [[امام باقر]]{{ع}} که فرمود: "[[خداوند]] به بندگانش را بر کاری مجبور میکند و نه اینگونه است که چیزی را [[اراده]] کند و انجام نشود"<ref>صدوق، التوحید، ص۳۶۰.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص۳۹ ـ ۴۰.</ref> | هر چند به تعبیر [[ملاصدرا]] [[فهم]] [[نفس]] [[حقیقت]] امر بین الامرین، حتی برای [[حکما]] کاری دشوار بوده است<ref>صدرالمتألهین شیرازی، شرح اصول کافی، ص۴۱۶.</ref>، این با مراجعه به [[آیات قرآن]] و جمع میان آنها به خوبی قابل اثبات است؛ زیرا ظاهر برخی [[آیات]] دال بر [[جبر]] است، مانند [[آیات]] بیانگر تقدم [[اراده خدا]] بر [[اراده]] [[بندگان]]<ref>انسان (۷۶): ۳؛ طور (۵۲): ۲۱؛ مدثر (۷۴): ۳۸؛ کهف (۱۸): ۲۹.</ref> و برخی دیگر بر [[اختیار]] دلالت دارد، مانند آیاتی که [[انسان]] را در گروی [[اعمال]] و [[اراده]] خود میداند<ref>انسان (۷۶): ۳۰؛ اعراف (۷): ۱۸۸.</ref>، که در این صورت جمع میان آنها ممکن نیست جز با قاعده امر بین الامرین به خصوص که در برخی [[آیات]] هر دو جنبه [[جبر و اختیار]] آمده است، مانند [[آیه]] {{متن قرآن|وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى}}<ref>«و چون تیر افکندی تو نیفکندی بلکه خداوند افکند» سوره انفال، آیه ۱۷. </ref>؛ و همچنین [[حدیثی]] از [[امام باقر]] {{ع}} که فرمود: "[[خداوند]] به بندگانش را بر کاری مجبور میکند و نه اینگونه است که چیزی را [[اراده]] کند و انجام نشود"<ref>صدوق، التوحید، ص۳۶۰.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص۳۹ ـ ۴۰.</ref> | ||
== معناشناسی == | == معناشناسی == | ||
امر بین الامرین را از سه جنبه [[فلسفی]]، [[کلامی]] و [[اخلاقی]] میتوان تعریف نمود: | امر بین الامرین را از سه جنبه [[فلسفی]]، [[کلامی]] و [[اخلاقی]] میتوان تعریف نمود: | ||
#'''از جنبه [[فلسفی]]'''، [[افعال]] صادره از [[انسان]]، در عین اینکه از نظری امکان شدن و نشدن دارد، از نظر دیگری، آنچه شدنی است شدنی است و آنچه نشدنی است، نشدنی؛ یعنی نه [[ضرورت]] به طور مطلق حکمفرماست و نه امکان؛ بلکه امری است بین امرین. در [[حقیقت]] بر این [[افعال]]، از نظری [[ضرورت]] و [[وجوب]] حکمفرماست و از نظر دیگر امکان. | # '''از جنبه [[فلسفی]]'''، [[افعال]] صادره از [[انسان]]، در عین اینکه از نظری امکان شدن و نشدن دارد، از نظر دیگری، آنچه شدنی است شدنی است و آنچه نشدنی است، نشدنی؛ یعنی نه [[ضرورت]] به طور مطلق حکمفرماست و نه امکان؛ بلکه امری است بین امرین. در [[حقیقت]] بر این [[افعال]]، از نظری [[ضرورت]] و [[وجوب]] حکمفرماست و از نظر دیگر امکان. | ||
#'''از جنبه [[کلامی]]'''، یعنی [[افعال]] [[انسان]] نه صرفاً به [[اراده]] ذات باری مستند است، به گونهای که [[انسان]] منعزل از تأثیر باشد؛ و نه صرفاً به خود [[انسان]] مستند است که رابطه فعل با ذات باری منقطع باشد، بلکه امری است بین امرین. در واقع، در عین اینکه فعل به خود [[انسان]] مستند است، به [[اراده]] ذات باری نیز مستند است؛ اما این دو ارتباط در طول یکدیگرند، نه در عرض و به طور شرکت. | # '''از جنبه [[کلامی]]'''، یعنی [[افعال]] [[انسان]] نه صرفاً به [[اراده]] ذات باری مستند است، به گونهای که [[انسان]] منعزل از تأثیر باشد؛ و نه صرفاً به خود [[انسان]] مستند است که رابطه فعل با ذات باری منقطع باشد، بلکه امری است بین امرین. در واقع، در عین اینکه فعل به خود [[انسان]] مستند است، به [[اراده]] ذات باری نیز مستند است؛ اما این دو ارتباط در طول یکدیگرند، نه در عرض و به طور شرکت. | ||
#'''از جنبه [[اخلاقی]]'''، یعنی نه سرشتها موروثی، ثابت و غیر قابل تغییرند و نه [[سرشت]]، طینت و [[اخلاق]] موروثی به کلی [[دروغ]] باشد، بلکه امری است بین امرین، یعنی در عین اینکه پارهای از [[اخلاق]] با عوامل [[وراثت]] از نسلی به [[نسل]] دیگر منتقل میشود، با عوامل [[تربیتی]] قابل تغییر، تبدیل، کاهش و افزایش است. در مسئله [[جبر و اختیار]]، نظر [[امامیه]] از هر سه جنبه [[فلسفی]]، [[کلامی]] و [[اخلاقی]] [[نظریه]] امر بین الامرین است<ref>مطهری، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج۳، ص۱۷.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۴۰-۴۱.</ref> | # '''از جنبه [[اخلاقی]]'''، یعنی نه سرشتها موروثی، ثابت و غیر قابل تغییرند و نه [[سرشت]]، طینت و [[اخلاق]] موروثی به کلی [[دروغ]] باشد، بلکه امری است بین امرین، یعنی در عین اینکه پارهای از [[اخلاق]] با عوامل [[وراثت]] از نسلی به [[نسل]] دیگر منتقل میشود، با عوامل [[تربیتی]] قابل تغییر، تبدیل، کاهش و افزایش است. در مسئله [[جبر و اختیار]]، نظر [[امامیه]] از هر سه جنبه [[فلسفی]]، [[کلامی]] و [[اخلاقی]] [[نظریه]] امر بین الامرین است<ref>مطهری، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج۳، ص۱۷.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۴۰-۴۱.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == |