سوره مسد: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

نام این سوره از کلمه آخر آنکه {{متن قرآن|مَّسَدٍ}} می‌باشد اخذ شده است. نام دیگر این سوره {{متن قرآن|تَبَّتْ}} است که از کلمه اول سوره اخذ شده است: {{متن قرآن|تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ }}<ref>«توش و توان ابو لهب تباه و او نابود باد» سوره مسد، آیه ۱.</ref>. نام دیگر این سوره «ابولهب» است؛ زیرا «ابی لهب» (ابولهب) در همین [[آیه]] به کار رفته و سوره در مورد او (یعنی در پاسخ [[دشنام]] او نسبت به [[حضرت رسول]] {{صل}} که وی و عده‌ای از بزرگان [[قریش]] را به [[اسلام]] [[دعوت]] کرد {{متن قرآن|وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}}<ref>«و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.</ref>) نازل شده است.

در تعداد [[آیات]] آن هیچ اختلافی نیست و دارای ۵ آیه، ۲۲ کلمه و ۸۱ حرف است. از نظر حجم از سوره‌های «مفصّلات» و «قصار» (کوتاه) قرآن است که در ردیف سوره‌های جزء عمَّ در اواخر [[حزب]] چهارم جزء سی قرار دارد. این سوره با لعن و [[سرکوب]] ابولهب (که از سران [[کفر]] و [[دشمنان]] همیشگی [[پیامبر]] {{صل}} بود) آغاز می‌شود و با [[توبیخ]] و [[تحقیر]] [[زن]] او که {{متن قرآن|حَمَّالَةَ الْحَطَبِ}}<ref>«هیزم‌کش (دوزخ) است،» سوره مسد، آیه ۴.</ref> (هیزمکش و [[آتش]] بیار معرکه) بود پایان می‌پذیرد و این دو نفر که در [[عناد]] و [[خصومت]] با اسلام و قرآن و پیامبر {{صل}} نقش مشترک داشتند، جایگاه و [[سرنوشت]] نهایی آنان نیز مشترک خواهد بود<ref>دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی، ص۱۲۷۰؛ تفسیر الجلالین، ص۸۲۵ – ۸۲۶.</ref>.

در خبر است از [[مصطفی]] {{صل}} که او گفت هرکه سوره تبت برخواند او را از [[دوزخ]] بی‌زارنامه بدهند<ref>تفسیر سورآبادی، ص۲۸۹۱.</ref>.

[[سوره مسد]] به یکی از واقعیت‌های [[روز رستاخیز]]، یعنی محشور شدن [[انسان‌ها]] به صورتی متناسب با [[رفتار]] و روحیاتشان می‌پردازد و برای نمونه، کیفیت عذاب دو نفر از [[دشمنان]] کینه‌توز [[پیامبر اسلام]] {{صل}}، یعنی [[ابولهب]] و [[عورا]] ملقب به امّ جمیل [[همسر ابولهب]] و [[خواهر]] [[ابوسفیان]]، را بیان می‌کند. [[آیات]] این [[سوره]] بر این نکته تأکید می‌نمایند که نوع عذاب ابولهب و همسرش کاملاً با [[منش]] و گناهانشان سازگار است و در [[قیامت]] به شکلی ظاهر می‌شوند که با رفتار آنها در [[دنیا]] هماهنگ است. از اینرو ابولهب که به اتّکای [[ثروت]] و نفوذش، آتش [[کینه]] و [[دشمنی]] با [[پیامبر]] را درون خود شعلهور کرده بود و دائم در حال [[آزار]] و [[اذیت]] [[رسول خدا]] بود، در [[آخرت]] در آتشی خواهد سوخت که دارای شعله‌های [[سرکش]] و پُرحرارت است و هیچگاه حرارت آن فروکش نمی‌کند. یا امّجمیل همسر ابولهب چون بوته‌های خار را بر دوش می‌کشید و بر سر راه [[پیغمبر اسلام]] می‌ریخت، در روز رستاخیز به صورت هیزم‌کشی که هیزم‌ها با الیافی از خرما به گردن او بسته شده است، [[محشور]] خواهد شد.

# این [[آیه]] عطف به [[ضمیر]] در جمله {{متن قرآن|سَيَصْلَى}}<ref>«زودا که در آتشی زبانه‌دار درآید» سوره مسد، آیه ۳.</ref> و تقدیر آن چنین است که {{عربی|"سَيَصْلَى امْرَأَتُهُ"}}. یعنی [[همسر ابولهب]] نیز همچنین شعله‌های [[دوزخ]] او را فراخواهد گرفت. چون امّ جمیل خار و خاشاک و علف تیغ‌دار را از بیابان جمع می‌کرد و شب‌ها بر سر راه رسول اللّه {{صل}} می‌افکند.

# [[قتاده]] گفته است با این که [[عوراء]] [[مال]] و [[ثروت]] بسیار داشت از [[بخل]] و خساست چوب و هیزم از بیابان جمع می‌کرد، خود به دوش گرفته آن را حمل می‌کرد و به [[شهر]] می‌آورد و از روی عنادی که با [[دین اسلام]] داشت، خار و خاشاک را از بیابان جمع کرده و به دوش می‌کشید و آنها را بر سر راه [[پیغمبر اسلام]] {{صل}} می‌ریخت تا پاهای مبارکش آزرده شود<ref>ترجمه جوامع الجامع، ج۶، ص۷۳.</ref>.

# گفته شده این آیه او را [[توبیخ]] نموده از نظر اینکه او در فتنه‌انگیزی تمام بود و پیوسته [[آتش فتنه]] میان [[مردم]] برمی‌انگیخت بدین نظر او را آیه {{متن قرآن|حَمَّالَةَ الْحَطَبِ}}<ref>«هیزم‌کش (دوزخ) است،» سوره مسد، آیه ۴.</ref> خوانده است<ref>ترجمه جوامع الجامع، ج۶، ص۷۳.</ref>.

# گروهی قائل‌اند که آن را کنایه از شدت [[بخل]] او می‌دانند که با آن همه [[ثروت]] حاضر نبود کمکی به [[نیازمندان]] کند به همین دلیل [[تشبیه]] به هیزم‌کش [[فقیر]] شده است<ref>ترجمه مجمع البیان، ج۲۷، ص۳۵.</ref>.

# بعضی نیز می‌گویند او در [[قیامت]] بار [[گناهان]] گروه زیادی را بر دوش می‌کشد.

# بعضی نیز گفته‌اند علّت این تعبیر آن است که «امّ جمیل»، گردنبند جواهرنشان پُر قیمتی داشت و [[سوگند]] یاد کرده بود که آن را در راه [[دشمنی]] [[پیغمبر اکرم]] {{صل}} [[خرج]] کند؛ لذا به [[کیفر]] این کار [[خداوند]] چنین عذابی را برای او مقرّر داشته است<ref>تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۴۲.</ref>.

مراد از این دو [[آیه]] (در ظاهر)، این است که [[همسر ابولهب]] به زودی در [[آتش دوزخ]] در [[روز قیامت]] به همان هیئتی ممثّل می‌گردد که در [[دنیا]] به خود گرفته بود، در دنیا شاخه‌های خار و خاشاک را با طناب می‌پیچید و حمل می‌کرد و شبانه آنها را بر سر راه [[رسول خدا]] {{صل}} می‌ریخت تا به این وسیله آن جناب را [[آزار]] دهد، در [[آتش]] هم با همین حال، یعنی طناب به گردن و هیزم به پشت ممثّل گشته، [[عذاب]] می‌شود<ref>ترجمه المیزان، ج۲۰، ص۶۶۷.</ref>.

در [[تفسیر قمی]] در ذیل آیه {{متن قرآن|وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ}}<ref>«و (نیز) همسرش در حالی که هیزم‌کش (دوزخ) است،» سوره مسد، آیه ۴.</ref> [[روایت]] کرده که [[امام]] {{ع}} فرمود: امّ جمیل علیه رسول خدا {{صل}} سخن چینی می‌کرد و [[احادیث]] و [[سخنان رسول خدا]] {{صل}} را برای [[کفّار]] می‌برد<ref>تفسیر القمی، ج۲، ص۴۴۸.</ref>.