شیعه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[شیعه]] به معنای [[هوادار]] و پیرو است<ref>فراهیدی، العین، ۲/۱۹۱؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ۸/۱۸۸.</ref> و در [[قرآن کریم]] به [[پیروان]] [[حضرت نوح]]{{ع}} {{متن قرآن|وَإِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ}}<ref>«و از پیروان وی ابراهیم بود» سوره صافات، آیه ۸۳.</ref> و [[موسی]]{{ع}} {{متن قرآن|وَدَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلَى حِينِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلَانِ هَذَا مِنْ شِيعَتِهِ وَهَذَا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ فَوَكَزَهُ مُوسَى فَقَضَى عَلَيْهِ قَالَ هَذَا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِينٌ}}<ref>«و هنگام بی‌خبری مردم وارد شهر شد و در آن دو مرد را یافت یکی از گروه خویش و دیگری از دشمنانش  که با هم کارزار می‌کردند؛ آنکه از گروه (خود) او بود در برابر آنکه از دشمنانش  بود از وی یاری خواست، پس موسی مشتی بر او زد که او را کشت، (موسی) گفت: این از کار شیطان است که او دشمن گمراه‌کننده آشکاری است» سوره قصص، آیه ۱۵.</ref> شیعه گفته شده‌ است.<ref>مفید، اوائل المقالات، ۳۴–۳۵.</ref> شیعه در اصطلاح [[علم کلام]] به مسلمانانی گفته می‌شود که [[علی‌ بن‌ ابی‌ طالب]]{{ع}} را [[جانشین]] و [[خلیفه بلافصل]] [[پیامبر خدا]]{{صل}} می‌دانند.<ref>مفید، اوائل المقالات، ۳۵؛ شهرستانی، الملل و النحل، ۱/۱۶۹.</ref> این تعریف شامل فرقه‌های مختلف شیعه می‌شود، اما در اصطلاح رایج، مقصود [[شیعیان]] [[امامیه]] یا دوازده‌ امامی است<ref>زبیدی، تاج العروس، ۱۱/۲۵۷؛ مظفر، تاریخ شیعه، ۳۳؛ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۶۹.</ref>؛ چنان‌که به آنان پیروان [[مذهب اهل بیت]]{{ع}} و [[جعفری]] نیز گفته می‌شود.

[[ابان‌ بن‌ تغلب]] از [[متکلمان]] و [[فقیهان]] و [[راویان]] سده دوم، کسانی را که در هنگام [[اختلاف]] دربارهٔ «[[سنت]]» [[پیامبر اسلام]]{{صل}} به سراغ علی‌ بن‌ ابی‌ طالب{{ع}} و در هنگام اختلاف دربارهٔ «[[سیره]]» [[علی]]{{ع}} به سراغ [[جعفر بن‌ محمد]]{{ع}} رفتند، شیعه نامیده‌است.<ref> نجاشی، رجال، ۱۲.</ref>

[[مذهب شیعه]] چنان‌که [[امام‌ خمینی]] نیز تأکید کرده‌ است، هم‌زمان با پیدایش [[اسلام]] به وجود آمده‌ است<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۱/۱۲۵.</ref> و این واژه را نخستین بار [[پیامبر]]{{صل}} برای [[دوستان]] و [[پیروان]] [[علی‌ بن‌ ابی‌ طالب]]{{ع}} به کار گرفته<ref>کاشف‌الغطاء، اصل الشیعة و اصولها، ۴۵.</ref> و از [[شیعیان علی]]{{ع}} به [[نیکی]] یاد کرده‌است.<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ۱/۴۰۸ و ۵۰۰؛ اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ۱/۱۵۳.</ref>

در نگاه [[امام‌ خمینی]] اساس مذهب شیعه را [[پیامبر اسلام]]{{صل}} پایه‌گذاری کرد.<ref>امام‌ خمینی، ولایت فقیه، ۱۳۶.</ref> آن حضرت پس از [[نزول آیه]] {{متن قرآن|وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}}<ref>«و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.</ref> پس از گردآوردن [[بنی‌هاشم]] و اعلام [[رسالت]] خود به آنان، نخستین گرونده به خود را [[وزیر]]، [[برادر]]،<ref>طبری، جامع البیان، ۱۹/۷۴–۷۵؛ سیوطی، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، ۵/۹۷.</ref> [[خلیفه]] و وصیِ<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۲/۶۳.</ref> خود خواند. در آن مجلس به جز [[علی‌ بن‌ ابی‌ طالب]]{{ع}} کسی [[مسلمان]] نشد و [[پیامبر]]{{صل}} سفارش کرد سخن علی{{ع}} را گوش کنند و از وی [[فرمان]] برند.<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۲/۶۳؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳/۲۱۰ و ۲۴۴.</ref> [[امام‌ خمینی]] خاطرنشان کرده‌ است که در آن مجلس کسی به [[ابوطالب]] از سر [[استهزا]] گفت که از این پس باید از فرزندش [[پیروی]] کند<ref>امام‌ خمینی، ولایت فقیه، ۱۳۶.</ref>.

شکل‌گیری اصل شیعه بر پایه [[اعتقاد]] به [[جانشینی]] و [[امامت]] علی‌ بن‌ ابی‌ طالب{{ع}} از سوی [[خداوند تعالی]] پس از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و با معرفی ایشان و [[استمرار امامت]] در یازده نفر از [[فرزندان علی]]{{ع}} و [[فاطمه]]{{س}} است که عبارت‌اند از: [[حسن‌ بن‌ علی]]{{ع}}، [[حسین‌ بن‌ علی]]{{ع}}، [[علی‌ بن‌ الحسین]]{{ع}}، [[محمد بن‌ علی]]{{ع}}، [[جعفر بن محمد]]{{ع}}، [[موسی‌ بن‌ جعفر]]{{ع}}، [[علی بن موسی]]{{ع}}، [[محمد بن‌ علی]]{{ع}}، [[علی‌ بن‌ محمد]]{{ع}}، [[حسن‌ بن‌ علی]]{{ع}} و [[محمد بن‌ حسن]]{{ع}}. [[شیعیان]] در اصولِ بنیادینِ [[اسلام]] چون اصل [[توحید]]، [[نبوت]]، [[معاد]] و ضرورتِ [[وجود امام]] و [[حاکم]] برای [[جامعه اسلامی]] با دیگر [[مسلمانان]] مشترک‌اند.<ref>حلی، الباب الحادی‌عشر، ۱–۱۱؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ۵/۸۸؛ لاهیجی، گوهر مراد، ۴۶۱–۴۶۴.</ref> ازجمله عقاید شیعه، [[عدل الهی]] است که [[طایفه]] [[معتزله]] از [[اهل سنت]] نیز به سبب همین [[اعتقاد]]، به همراه [[شیعه]] به «[[عدلیه]]» [[شهرت]] یافتند و [[عدل]] به صورت اصلی از [[اصول دین]] شیعه معرفی شد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱/۵۸، ۷۵ و ۴/۸۱۶.</ref>

[[امام‌ خمینی]] نیز با توجه به این روایات عمل به دستورهای [[قرآن]] و [[پیامبر]]{{صل}} و امام‌ علی‌ بن‌ ابی‌ طالب {{ع}} را از [[ویژگی‌های شیعه]] شمرده‌ است.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۳۲–۵۳۳؛ امام‌ خمینی، چهل حدیث، ۴۸۰ و ۵۷۶.</ref> ایشان به نقل از [[امام‌ باقر]]{{ع}}<ref>کلینی، الکافی، ۲/۷۳.</ref> ادعای شیعه بودن را برای [[رستگاری]] کافی نمی‌داند و [[سوگند]] یاد کرده‌ است که شیعه کسی است که از خدا بترسد و از او [[اطاعت]] کند و تنها شرط [[محبوبیت]] نزد [[پروردگار]] [[تقوا]] و عمل است<ref> امام‌ خمینی، چهل حدیث، ۵۷۱.</ref>؛ چنان‌که از [[امام‌ صادق]]{{ع}} نقل شده‌است در [[شهر]] صدهزار نفری یا بیشتر اگر تنها یک شیعه [[زندگی]] کند، باید در تقوا و [[ورع]] از همه [[برتر]] باشد وگرنه نمی‌تواند خود را شیعه بخواند<ref>کلینی، الکافی، ۲/۷۸.</ref> و در جای دیگر انجام نمازهای [[واجب]] و [[نافله]] و ۵۱ رکعت [[نماز]] در شبانه‌روز را از ویژگی‌های شیعه دانسته‌است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۴/۵۷.</ref>