(صفحه‌ای تازه حاوی «== علت غیبت امام مهدی در درسنامه و فرهنگ‌نامه == پیش از آنکه به برخی حکمتها و علتهای ظاهری غیبت آن حضرت اشاره شود، لازم به یادآوری است در بررسیهایی که در روایات انجام شده است، نخستین نکتهای که در اینباره به چشم میخورد...» ایجاد کرد)
بیگمان این [[حکمت]]، اساسیترین دلیل بر این رخداد بزرگ است؛ امّا از آنجا که برخی [[شیعیان]]، همواره این [[پرسش]] را مطرح میکردند، در سخنان [[پیشوایان معصوم]]{{عم}} به برخی حکمتهای ظاهری [[غیبت]] آن حضرت نیز اشاره شده است؛ از این رو بدانها نیز اشارهای گذرا میکنیم.
بیگمان این [[حکمت]]، اساسیترین دلیل بر این رخداد بزرگ است؛ امّا از آنجا که برخی [[شیعیان]]، همواره این [[پرسش]] را مطرح میکردند، در سخنان [[پیشوایان معصوم]]{{عم}} به برخی حکمتهای ظاهری [[غیبت]] آن حضرت نیز اشاره شده است؛ از این رو بدانها نیز اشارهای گذرا میکنیم.
# '''برای [[حفظ جان]] آن حضرت:''' در بررسی [[روایات]] مربوط به [[غیبت حضرت مهدی]]{{ع}} مییابیم یکی از حکمتهای ظاهری [[پنهانزیستی]] [[حضرت مهدی]]{{ع}}، [[امان]] ماندن آن حضرت از گزند بدخواهان و [[ستمگران]] است<ref> محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص۳۴۰؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص۳۲۹؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۳۴۲</ref>. [[شیخ طوسی]] در [[کتاب الغیبة]]، ابتدای فصل پنجم، چنین نگاشته است: "هیچ علتی جز [[بیم]] حضرت از کشته شدن خویش، [[مانع ظهور]] وی نیست. اگر اینگونه نباشد، [[نهان]] بودن در پس پرده غیبت برایش روا نخواهد بود. آن [[محبوب]] دلها، دشواریها و [[آزار]] و [[اذیت]] را [[تحمل]] میکند؛ زیرا [[مقام]] و جایگاه والای [[امامان]] و [[پیامبران]]{{عم}} به سبب تحمل [[رنج]] و دشواریهای بزرگ آنان در [[راه خدا]] بوده است. البته این نه بدان معنا است که آن حضرت، از [[شهادت]] و کشته شدن در راه خدا [[هراس]] دارد؛ بلکه آن حضرت، چون [[آخرین ذخیره الهی]] در [[زمین]] است و آن [[حاکمیت]] فراگیر و جهانی که در تمام [[ادیان]] [[وعده]] داده شده است، فقط به دست او تحقق مییابد؛ بنابراین بر [[خداوند سبحانه و تعالی]] است که به هر وسیله ممکن، او را تا [[روز]] [[موعود]] [[حفاظت]] نماید و [[حکمت الهی]] نیز بر [[پنهانزیستی]] او تعلق گرفته است. شبیه این پنهانزیستی با ویژگیهای خاص خود درباره برخی از [[پیامبران]]- هنگامی که بر [[جان]] خویش [[بیم]] داشتند- اتفاق افتاده بود که میتوان به پنهان شدن [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در [[شعب ابی طالب]] و نیز در [[غار حرا]] در برخی زمانها اشاره کرد. میدانیم هیچ دلیلی برای چنین پنهان شدنی نبود، مگر [[ترس]] از ضررهایی که آن حضرت را [[تهدید]] میکرد.
# '''[[آزمایش]] [[انسانها]]:''' یکی دیگر از حکمتهای [[غیبت حضرت مهدی]]{{ع}} آزمایش [[مردم]] است. از آنجا که این نوع آزمایش، به دلیل عدم [[حضور ظاهری امام]]، بسیار مشکل و [[طاقت]] فرسا است، در [[تکامل روحی]] انسانها نقش بسیار مهم و مؤثری دارد. با این آزمایش است که آشکار میشود چه کسی ثابت قدم و [[استوار]]، و چه کسی در [[ایمان]] و [[اعتقاد]] [[سست]] و مردد است. [[جابر جعفی]] گوید: "به [[امام باقر]]{{ع}} عرض کردم [[فرج]] شما چه هنگام خواهد بود؟ حضرت فرمود: هیهات، هیهات، فرج ما فرا نمیرسد، تا زمانی که شما [[غربال]] شوید، تا [[خداوند سبحانه و تعالی]] ناخالصیها را محو و نابود کند و آنچه [[خالص]] و زلال است، باقی[[نهد]]"<ref>{{عربی|" هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ لَا يَكُونُ فَرَجُنَا حَتَّى تُغَرْبَلُوا ثُمَ تُغَرْبَلُوا ثُمَ تُغَرْبَلُوا يَقُولُهَا ثَلَاثاً حَتَّى يَذْهَبَ الْكَدِرُ وَ يَبْقَى الصَّفْوُ "}}؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص۳۳۹</ref>. روشن است در این [[امتحان]] بزرگ کسانی سربلند خواهند بود که دارای جایگاه والایی از ایمان و [[عمل]]شایسته باشند و کسانی که در این امور دچار [[کاستی]] باشند، بیشتر دچار [[لغزش]] و [[سقوط]] خواهند شد. [[امام صادق]]{{ع}} تبلور این [[حقیقت]] را چنین بیان کرده است: "و اینگونه است که [[غیبت قائم]] طولانی خواهد بود، تا اینکه [[حق]] محض آشکار شود و ایمان، از کدورتها و پیرایهها صاف و زلال گردد. این آشکار شدن، با بازگشت افرادی صورت میپذیرد که دارای [[طینت]] [[ناپاکی]] هستند، از [[پیروان]] ظاهری [[اهل بیت]]{{عم}}؛ یعنی همانها که [[ترس]] [[نفاق]] بر آنها میرود<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص۱۷۰، [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص۳۵۵</ref>. از مجموع [[سخنان معصومان]]{{عم}} به دست میآید که مهمترین ویژگی مرتبط با [[امتحان]] و [[آزمایش]] انسانها در این دوران، [[گریز]] آنها از [[دین]] و آموزههای آن و به اوج رسیدن [[دنیا پرستی]] است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۸، ص۳۰۶، ح ۴۷۶؛ ر</ref> ک: شیخ صدوق، [[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال]]، ص۲۵۳</ref> که آن را از دورههای دیگر متمایز کرده است. [[معصومان]]{{عم}} برای این دوران، پس از بیان برخی ویژگیها، هشدارهایی نیز دادهاند که با توجه به آنها، آزمایشهای بزرگ از مهمترین ویژگی این دوران است<ref> میرزا حسین طبرسی نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص۳۷۹، ح ۱۳۳۰۵؛ مسلم بن حجاج، صحیح، ج ۱، ص۱۳۱</ref>. افرادی که با ویژگیهای این دوران، [[ایمان]] خود را به خوبی [[حفظ]] کرده، [[پروای الهی]] داشته باشند، [[ارزش]] والایی دارند. در این باره وقتی [[پیامبر اکرم]]{{صل}} از چهرههای [[پیروز]] این دوران یاد میکند، با [[شگفتی]] به [[حضرت علی]]{{ع}} چنین میفرماید: "ای علی! بدان شگفتآورترین [[مردم]] در [[ایمان]] و بزرگترین آنان در [[یقین]]، کسانی هستند که در پایان دوران- با آنکه [[پیامبر]] خود را [[درک]] نکردهاند و از [[امام]] خود در پردهاند- به نوشتهای سیاه بر صفحه‌ای سپید، ایمان میآورند"<ref> {{عربی|" يَا عَلِيُ أَعْجَبُ النَّاسِ إِيمَاناً وَ أَعْظَمُهُمْ يَقِيناً قَوْمٌ يَكُونُونَ فِي آخِرِ الزَّمَانِ لَمْ يَلْحَقُوا النَّبِيَ وَ حُجِبَ عَنْهُمُ الْحُجَّةُ فَآمَنُوا بِسَوَادٍ عَلَى بَيَاض "}}، شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص۳۶۶؛ همو، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص۲۸۸، باب ۲۵، ح ۸</ref>. [[افسوس]] بر آنان که در این دوران، [[اسیر]] وسوسههای بیپایان [[شیطان]] و [[هواهای نفسانی]] شده، در دام تاریک [[نادانی]] و [[عصیان]] [[زندگی]] میکنند.
# '''[[آزادگی]] از [[بیعت]] دیگران:''' دیدگاه برخی [[روایات]]، این است که آن حضرت، با [[غیبت]] خود، از [[بیعت]] با طاغوتهای [[زمان]] در [[امان]] خواهد بود. [[امام مجتبی]]{{ع}}- آن هنگام که برای [[حفظ]] [[مصالح اسلام]] و [[مسلمین]] به [[سازش]] با معاویه تن داد و [[مردم]]، [[زبان]] به [[سرزنش]] حضرتش گشودند- چنین فرمود: "آیا ندانستید که هیچ یک از ما [[امامان]] نیست، مگر اینکه بیعت با [[ستمگری]] بر گردن او قرار میگیرد؛ جز [[قائم]] که [[عیسی بن مریم]]{{ع}} پشت سرش [[نماز]] میگزارد. به [[درستی]] که [[خداوند سبحانه و تعالی]] ولادتش را پنهان و شخصش را مخفی میسازد، تا آنگاه که [[قیام]] میکند، [[بیعت]] هیچکس بر گردنش نباشد<ref> طبرسی، الاحتجاج، ج ۲، ص۲۸۹</ref>. [[حضرت مهدی]]{{ع}} در توقیعی در پاسخ به برخی پرسشها فرمود: "درباره [[علت غیبت]] پرسیده بودید؛ خداوند سبحانه و تعالی در [[قرآن کریم]] میفرماید: ای [[اهل]] [[ایمان]]! از چیزهایی نپرسید که اگر برای شما روشن شود، ناراحت میشوید. بدانید هرکدام از [[پدران]] من، بیعت یکی از طاغوتهای زمان خویش را بر گردن داشتند؛ ولی من هنگامی که قیام میکنم، بیعت هیچ یک از گردنکشان و طاغوتهای زمان را بر گردن ندارم"<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص۲۹۰، [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص۴۸۳، ح ۴</ref>.
# '''[[تأدیب]] انسانها:'''[[ادب]] کردن [[انسانها]]- به ویژه مسلمانها- یکی دیگر از فلسفههای غیبت است؛ چراکه بیشتر آنها در زمان [[زندگی]] و حضور امامان پیشین، آنگونه که شایسته بود از ایشان استفاده و [[حمایت]] نکردند. افزون بر آن، گاهی با برخوردهای [[ناشایست]] خود، سبب [[محروم]] شدن [[جامعه بشری]] از [[فیض]] آنها شدند. امام [[باقر]]{{ع}} در این باره فرمود: " شما مردمی هستید که با [[دل]]، ما را [[دوست]] میدارید؛ ولی عمل شما با این [[محبت]]، ناسازگار است. به [[خدا]] [[سوگند]]! [[اختلاف اصحاب]] پایان نمییابد و به همین دلیل، [[صاحب شما]] از دست شما گرفته میشود...."<ref>{{عربی|" وَ أَنْتُمْ قَوْمٌ تُحِبُّونَّا بِقُلُوبِكُمْ وَ يُخَالِفُ ذَلِكَ فِعْلُكُمْ وَ اللَّهِ مَا يَسْتَوِي اخْتِلَافُ أَصْحَابِكَ وَ لِهَذَا أُسِرَّ عَلَى صَاحِبِكُم "}}، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۲، ص۱۱۰</ref>.
بدین سان [[غیبت]] آخرین [[حجّت]] [[خداوند سبحانه و تعالی]] نماد [[خشم خداوند]] بر زمینیان است که با چراغهای [[هدایت]] به گونهای [[ناشایست]] برخورد کردند.
بدین سان [[غیبت]] آخرین [[حجّت]] [[خداوند سبحانه و تعالی]] نماد [[خشم خداوند]] بر زمینیان است که با چراغهای [[هدایت]] به گونهای [[ناشایست]] برخورد کردند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۴۷-۵۵؛ [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت ج۲]].</ref>.
افزون بر آنچه یاد شد، به مواردی همچون: [[تربیت]] انسانهای مناسب برای [[قیام]] و [[حکومت جهانی]] و ایجاد [[اشتیاق]] [[جهانی]] برای [[حکومت جهانی حضرت مهدی]]{{ع}} نیز اشاره شده است.
با توجه به آنکه [[روایات]] یاد شده فقط به برخی از حکمتهای [[غیبت حضرت مهدی]]{{ع}} اشاره کرده بود و در روایاتی نیز اساس [[حکمت غیبت]] آن حضرت، رازی از رازهای خداوند سبحانه و تعالی دانسته شده است و با توجه به اینکه عصر [[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} عصر آشکار شدن [[حقایق]] است، از روایات استفاده میشود حکمتهای اساسی غیبت آن حضرت، پس از ظهور حضرت مهدی{{ع}} آشکار خواهد شد.
[[امام صادق]]{{ع}} در این باره فرمود: "... حکمت غیبت او، همان حکمتی است که در غیبت حجتهای [[الهی]] پیش از او بوده است و وجه حکمت غیبت او پس از ظهورش آشکار شود؛ همچنان که وجه [[حکمت]] کارهای [[خضر]] از شکستن کشتی و کشتن پسر و به پا داشتن [[دیوار]] بر [[موسی]]{{ع}} روشن نبود، تا آنکه هنگام جدایی آنها فرا رسید"<ref> [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، باب ۴۴، ح ۱۱</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۴۷-۵۵؛ [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت ج۲]].</ref>
پیش از آنکه به برخی حکمتها و علتهای ظاهری غیبت آن حضرت اشاره شود، لازم به یادآوری است در بررسیهایی که در روایات انجام شده است، نخستین نکتهای که در اینباره به چشم میخورد، این است که پنهانزیستی آخرین ذخیره الهی، به طور قطع از اسرارخداوند سبحانه و تعالی است. حقیقت سرّ بودن این امر را رسول گرامی اسلام(ص) چنین بیان فرموده است: "ای جابر! همانا این امر، امری است از امر خداوند سبحانه و تعالی و سرّی است از سرّ خدا که بر بندگان او پوشیده است؛ پس برحذر باش که دچار تردید نشوی. همانا شک درباره خدا کفر است"[۱].
بیگمان این حکمت، اساسیترین دلیل بر این رخداد بزرگ است؛ امّا از آنجا که برخی شیعیان، همواره این پرسش را مطرح میکردند، در سخنان پیشوایان معصوم(ع) به برخی حکمتهای ظاهری غیبت آن حضرت نیز اشاره شده است؛ از این رو بدانها نیز اشارهای گذرا میکنیم.
