علی بن مهزیار اهوازی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۳۰ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۴۴

آشنایی اجمالی

ابوالحسن علی بن مهزیار اهوازی دورقی اصالتاً از دورق خوزستان،^[۱] اهل هند، روستایی در فارس و ساکن اهواز بود.^[۲] امام کاظم،^[۳] امام رضا، امام جواد و امام هادی (ع)^[۴] را درک کرد و صحابی ایشان بود. از امام هشتم و نهم^[۵] و همچنین از فضالة بن ایوب و محمد بن اسماعیل بن بزیع روایت کرده است.^[۶] راویانی چون عباس بن معروف، محمد بن عبدالجبار، حسین بن اسحاق، محمد بن عیسی یقطینی و سهل بن زیاد از او نقل حدیث نموده‌اند.^[۷]

علی بن مهزیار از یاران خاص امام جواد و امام هادی (ع) بود و از سوی آنان وکیل برخی مناطق بود، از این‌رو توقیعاتی درباره او برای شیعیان نوشته شد که وی را مدح نمود. او در نقل روایت، ثقه و در عقیده، غیر قابل طعن است. پدرش نصرانی بود که به اسلام گروید و گفته‌اند که خود علی نیز در کودکی اسلام آورد و تشیع را اختیار کرد.^[۸] از او به عنوان فقیه و مفسر تعبیر کرده‌اند.^[۹]

تاریخ وفات وی روشن نیست، اما نجاشی ذیل ترجمه حریز می‌‌گوید: محمد بن علی انصاری از علی بن مهزیار به سال ۲۲۹ه‍ حدیث شنیده است.^[۱۰] شیخ طوسی پس از آنکه وی را جلیل‌القدر و واسع‌الروایه توصیف کرده، می‌‌گوید: او دارای ۳۳ کتاب مانند کتب حسین بن سعید اهوازی است و علاوه بر آنها کتاب‌های حروف القرآن و الانبیاء و البشارات را داراست. احمد برقی گفته است که علی بن مهزیار مصنفات حسین بن سعید را گرفته و اضافاتی در آنها ایجاد کرده است.^[۱۱] مجموع تألیفات وی عبارت‌اند از: التفسیر الفضائل المثالب الدعاء التجمل و المروّه المزار الرد علی الغلاة فضائل المؤمنین و برّهم الملاحم التقیه الزهد الحروف القائم البشارات الانبیاء النوادر رسائل علی بن اسباط و کتب فقهی در موضوع صلاة زکات صوم حج طلاق حدود دیات عتق و تدبیر تجارات و اجارات مکاسب وصایا مواریث خمس شهادات صید و ذبائح شربه نذور و ایمان و کفارات^[۱۲] و کتاب‌هایی در حوزه‌های دیگر مثل وفاة ابی ذر حدیث بدر اسلام سلمان فارسی^[۱۳] و به قولی فضائل امیر المؤمنین النقض علی علی بن اسباط الفطحی^[۱۴] الخصال و حدیث الاشعریه^[۱۵].^[۱۶]

جستارهای وابسته

تفسیر علی بن مهزیار
ابراهیم بن مهزیار اهوازی (برادر)
محمد بن ابراهیم بن مهزیار اهوازی (برادرزاده)

منابع

جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه

پانویس

↑ رجال النجاشی ۲/۷۴.
↑ اختیار معرفة الرجال ۵۴۸.
↑ مناقب آل ابی طالب ۴/۳۵۰.
↑ رجال الطوسی ۳۸۱، ۴۰۳ و ۴۱۷.
↑ رجال النجاشی ۲/۷۴.
↑ اختیار معرفة الرجال ۱۰۷ و ۲۴۵.
↑ جامع الرواة ۱/۶۰۴.
↑ رجال النجاشی ۲/۷۵.
↑ معجم المؤلفین ۷/۲۴۷.
↑ رجال النجاشی ۱/۳۴۲.
↑ الفهرست (طوسی) ۸۸.
↑ رجال النجاشی ۲/۷۵ و ۷۶.
↑ الفهرست (طوسی) ۸۸.
↑ الذریعه ۱۶/۲۵۶ و ۲۴/۲۸۹.
↑ معالم العلماء ۶۳.
↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص ۵۳۰-۵۳۱.

[1] رجال النجاشی ۲/۷۴.

[2] اختیار معرفة الرجال ۵۴۸.

[3] مناقب آل ابی طالب ۴/۳۵۰.

[4] رجال الطوسی ۳۸۱، ۴۰۳ و ۴۱۷.

[5] رجال النجاشی ۲/۷۴.

[6] اختیار معرفة الرجال ۱۰۷ و ۲۴۵.

[7] جامع الرواة ۱/۶۰۴.

[8] رجال النجاشی ۲/۷۵.

[9] معجم المؤلفین ۷/۲۴۷.

[10] رجال النجاشی ۱/۳۴۲.

[11] الفهرست (طوسی) ۸۸.

[12] رجال النجاشی ۲/۷۵ و ۷۶.

[13] الفهرست (طوسی) ۸۸.

[14] الذریعه ۱۶/۲۵۶ و ۲۴/۲۸۹.

[15] معالم العلماء ۶۳.

[16] جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص ۵۳۰-۵۳۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 [[تاریخ]] [[وفات]] وی روشن نیست، اما [[نجاشی]] ذیل ترجمه حریز می‌‌گوید: [[محمد بن علی انصاری]] از علی بن مهزیار به سال ۲۲۹ه‍ [[حدیث]] شنیده است.<ref>رجال النجاشی ۱/۳۴۲.</ref> [[شیخ طوسی]] پس از آنکه وی را جلیل‌القدر و واسع‌الروایه توصیف کرده، می‌‌گوید: او دارای ۳۳ کتاب مانند کتب [[حسین بن سعید اهوازی]] است و علاوه بر آنها کتاب‌های حروف القرآن و الانبیاء و البشارات را داراست. [[احمد برقی]] گفته است که علی بن مهزیار مصنفات [[حسین بن سعید]] را گرفته و اضافاتی در آنها ایجاد کرده است.<ref> الفهرست (طوسی) ۸۸.</ref> مجموع تألیفات وی عبارت‌اند از: التفسیر الفضائل المثالب الدعاء التجمل و المروّه المزار الرد علی الغلاة فضائل المؤمنین و برّهم الملاحم التقیه الزهد الحروف القائم البشارات الانبیاء النوادر رسائل علی بن اسباط و کتب فقهی در موضوع صلاة زکات صوم حج طلاق حدود دیات عتق و تدبیر تجارات و اجارات مکاسب وصایا مواریث خمس شهادات صید و ذبائح شربه نذور و ایمان و کفارات<ref>رجال النجاشی ۲/۷۵ و ۷۶.</ref> و کتاب‌هایی در حوزه‌های دیگر مثل وفاة ابی ذر حدیث بدر اسلام سلمان فارسی<ref> الفهرست (طوسی) ۸۸.</ref> و به قولی فضائل امیر المؤمنین النقض علی علی بن اسباط الفطحی<ref>الذریعه ۱۶/۲۵۶ و ۲۴/۲۸۹.</ref> الخصال و حدیث الاشعریه<ref>معالم العلماء ۶۳.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص ۵۳۰-۵۳۱.</ref>
-==علی بن مهزیار==
-علی بن ابراهیم مهزیار می‌گوید: بیست بار [[حج]] به جا آوردم، به قصد آنکه شاید [[حضرت صاحب الامر]] را [[ملاقات]] نمایم، برایم میسر نشد! شبی خوابیده بودم، صدائی شنیدم که کسی گفت: ای فرزند مهزیار، امسال بیا به حج که [[حضور امام زمان]] خود مشرف خواهی شد. پس شادمان [[بیدار]] شده مشغول [[عبادت]] شدم تا صبح طالع گشت. [[نماز صبح]] گذارده به جستجوی [[رفیق]] راه از [[خانه]] خارج و چند رفیق یافته، متوجه راه شدم، به [[کوفه]] که رسیدم (چون در آن ناحیه، بسیاری به حضورش رسیده‌اند) از پی دیدارش بسیار دویدم به آرزوی خود دست نیافته، عازم [[مکه معظمه]] شدم، و در کنار [[خانه خدا]] شب و [[روز]] [[خواب]] و [[استراحت]] نداشتم، و از [[بخشنده]] بی‌زوال با [[تضرع]] و [[ابتهال]]، پیوسته سوال می‌کردم که مرا به [[کعبه]] مقصود برساند – تا آنکه شبی، [[مسجدالحرام]] نسبتاً [[خلوت]] بود و من مشغول [[طواف]] بودم، ناگاه [[جوان]] خوشروئی را دیدم که با دو بُرد [[یمنی]] [[احرام]] بسته و مشغول طواف است، پس به جانب من التفات نمود و پرسید از کدام شهری؟ گفتم از [[اهواز]]، فرمودن: ابن الخصیب را می‌شناسی؟ گفتم او به [[رحمت خدا]] [[واصل]] شد. گفت: [[خدا]] او را [[رحمت]] کند، او روزها، [[روزه]] می‌داشت و شب‌ها به عبادت می‌ایستاد و [[تلاوت قرآن]] بسیار می‌نمود.
-گفت: علی بن ابراهیم مهزیار را می‌شناسی؟ گفتم من علی بن مهزیارم، گفت خوش آمدی ای [[ابوالحسن]]! گفت: چه کردی آن نشانه‌ای که در میان تو و [[امام عسکری]]{{ع}} بود؟ گفتم با من است، گفت بیرون آور. [[انگشتر]] نیکوئی را که بر آن نقش (یا [[الله]]، یا محمد، [[یا علی]]) بود بیرون آوردم، چون نظرش بر آن افتاد آن قدر گریست که [[جامه]] احرامش،‌تر شد، گفت: خدا رحمت کند تو را ای [[ابا محمد]] که تو [[امام عادل]] و فرزند [[امامان]] و پدر [[امام]] بودی. آن گاه گفت: بعد از حج چه مطلب داری؟ گفتم: [[فرزند امام حسن]] [[عسکری]] را [[طلب]] می‌نمایم. گفت: به مقصود خود رسیدی، و او مرا به سوی تو فرستاده است، اکنون به [[منزل]] خود بازگرد و مهیای [[سفر]] باش و مطلب را مخفی دار. چون ثلث شب بگذرد، بیا به (شعب بنی عامر) تا به آرزوی خود برسی! ابن مهزیار می‌گوید: وقتی ثلث شب گذشت، سوار شدم و چون به شعب رسیدم، آن [[جوان]] مرا دید و گفت خوش آمدی و خوشا به [[حال]] تو که [[رخصت]] ملازمتت دادند. همراه او روانه شدم تا از [[منی]] و [[عرفات]] گذشت و به پایین [[عقبه]] [[طائف]] رسیدیم، گفت: ای [[ابوالحسن]] پیاده شو و آماده [[نماز]] باش. با او [[نافله شب]] را به جا آوردیم و صبح طلوع کرد. [[نماز صبح]] را خواندیم و سوار شدیم تا بالای عقبه رسیدیم، گفت: نظر کن چه می‌بینی؟ چون نظر کردم، بقعه سبز و خرمی را دیدم که [[گیاه]] بسیار داشت؟ گفت: نظر کن بالای [[تل]] ریگ چیزی می‌بینی؟ چون نظر نمودم خیمه‌ای از (مو) دیدم که از [[نور]] آن، آن [[وادی]] روشن شده بود. گفت: منتهای [[آرزوها]] در این جا است. دیده‌ات روشن باد، چون از عقبه بیرون رفتیم گفت: از مرکب پیاده شو و شتر را رها کن. پس در [[خدمت]] او روان شدم تا به نزدیک رسیدم. گفت: این جا باش تا برای تو رخصت بگیرم، بعد از [[زمان]] اندکی آمد و گفت: زهی [[سعادت]] تو، تو را رخصت دادند، چون داخل [[خیمه]] شدم، دیدم آن حضرت بر روی نمدی نشسته است و نطعی سرخ بر روی نمد افکنده، و بر بالشی از پوست تکیه داده است. [[سلام]] کردم بهتر از سلام من جواب داد.
-صورتی [[مشاهده]] کردم مانند قرص ماه، نه بسیار بلند و نه کوتاه، اندکی به طول مایل، گشاده پیشانی با ابروی‌های باریک کشیده و به یکدیگر پیوسته و چشم‌های سیاه و گشاده و بینی کشیده و گونه‌های صورت هموار و بر نیامده، در نهایت [[حُسن]] و [[جمال]]، بر گونه راستش، خالی بود، مانند فتات مشکی که بر صفحه [[نقره]] افتاده باشد. بر سرش موهای سیاه عنبر بوئی بود که تا نرمه گوشش آویخته بود.
-احوال یک یک [[شیعیان]] را پرسید. عرض کردم: ایشان در [[دولت]] [[بنی‌العباس]] در نهایت [[مشقت]] و [[عزلت]] و [[خواری]] [[زندگی]] می‌کنند. فرمود: روزی بیاید که شما مالک ایشان و آنان در دست شما [[ذلیل]] گردند. پس فرمود: پدرم از من [[عهد]] گرفته است که ساکن نشوم از [[زمین]]، مگر در جائی که پنهان‌تر و دورترین جاها باشد، تا آنکه بر کنار باشم از مکاید [[اهل ضلال]]، (تا آنکه فرمود): پدرم فرموده است: ای فرزند [[صبر]] کن بر مصادر امور خود تا آنکه [[حق تعالی]] اسباب دولت تو را میسر گرداند و پرچم‌های زرد و رایات سفید ما بین [[حطیم]] و [[زمزم]] بر سر تو به اهتزاز درآید و گروه گروه از [[اهل]] [[اخلاص]] به سوی تو آیند، در آن وقت حق تعالی به وسیله تو [[ظلم]] و [[طغیان]] را از زمین بر می‌اندازد....
-سپس حضرت فرمود که باید آن چه در این مجلس گذشت، پنهان داری مگر به کسانی که اهل [[صدق]] و [[امانت]] باشند.
-می‌گوید: چند [[روز]] [[خدمت]] آن حضرت ماندم و مسائل مشکله را از آن جناب [[پرسش]] نمودم و سپس مرا مرخص کرد. در روز [[وداع]]، زیاده از پنجاه هزار درهم با خود داشتم. خواستم به [[هدیه]] تقدیم دارم، حضرت [[تبسم]] فرموده گفت: راه درازی در پیش داری با این [[مال]] [[استعانت]] بجوی...<ref>منتهی الامال، ج۲، ص۴۳۷؛ بحارالانوار، ج۱۳، ص۷۳۰.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۶۹۰.</ref>.
 == جستارهای وابسته ==