بحث:رابطه انتظار با امنیت روانی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «==نویسنده: آقای واثق== ==پاسخ اجمالی== ==اسلام و امنیت روانی== *اسلام نگاه و...» ایجاد کرد) |
|||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
==نتیجه گیری== | ==نتیجه گیری== | ||
*نتیجه اینکه [[امید به ظهور]] [[حضرت]] می‌تواند فرد را در تعیین [[هدف زندگی]]، [[برنامه‌ریزی]] و [[تفکر]] در رسیدن به آن [[کمک]] کند. [[انسان]] [[منتظر]] [[هدف]] خود را برپایی [[حکومت عدل جهانی]] تعیین می‌کند و با [[بینش]] و [[تفکر]] در جهت رسیدن به آن تمام سعی و تلاش خود را می‌کند و اگر هم عمرش بدان حد نرسید طبق فرموده [[اهل بیت]] {{ع}} [[ثواب]] [[یاران]] [[حضرت]] به وی عطا خواهد شد<ref>ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.</ref>. | *نتیجه اینکه [[امید به ظهور]] [[حضرت]] می‌تواند فرد را در تعیین [[هدف زندگی]]، [[برنامه‌ریزی]] و [[تفکر]] در رسیدن به آن [[کمک]] کند. [[انسان]] [[منتظر]] [[هدف]] خود را برپایی [[حکومت عدل جهانی]] تعیین می‌کند و با [[بینش]] و [[تفکر]] در جهت رسیدن به آن تمام سعی و تلاش خود را می‌کند و اگر هم عمرش بدان حد نرسید طبق فرموده [[اهل بیت]] {{ع}} [[ثواب]] [[یاران]] [[حضرت]] به وی عطا خواهد شد<ref>ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.</ref>. | ||
==پاسخ تفصیلی== | |||
==[[اسلام]] و [[امنیت روانی]]== | |||
*[[اسلام]] نگاه ویژه‌ای به [[روح]] و روان [[انسان‌ها]] دارد. [[خداوند متعال]] به هنگام [[خلقت انسان]] ابعاد وجودی و متعددی را مورد توجه قرار داده و ضمن تأکید بر بعد جسمانی [[انسان]]، ابعاد [[عقلانی]]، روانی و [[روحانی]] وی را نیز مورد توجه قرار داده است. عدم [[تعادل]] در ابعاد روحی ـ روانی می‌تواند در دیگر ابعاد [[انسان]] مانند بعد [[عقلانی]] و حتی جسمی وی نیز تأثیرگذار باشد. در این [[موقعیت]] در خطر افتادن [[امنیت روانی]] یعنی در خطر افتادن [[امنیت اجتماعی]] و [[اقتصادی]]. باتوجه به [[موقعیت]] حساس [[امنیت روانی]] می‌توان گفت، در زمان معاصر که [[انسان]] [[غرق]] در [[اندیشه]] و تفکرات مادی‌گرایانه خویش شده است و به تدریج فاصلۀ خود را با [[دین]] [[حقیقی]] دور می‌کند، احساس پوچی و [[افسردگی]] سراسر وجودش را فراگرفته و برای رهایی از این وضعیت به دامان عرفان‌ها و [[مذاهب]] کاذب و ساختگی خواهد افتاد که به جز [[امید]] واهی و موقتی فایده‌ای دیگر برای وی نخواهد داشت؛ در این زمان [[بهترین]] درمان برای [[انسان]] انگیزه‌ای است که بتواند [[زندگی]] و شخصیت خود را به دست گیرد و آن را در مسیر [[اصلاح]] و [[تکامل]] روحی و [[معنوی]] خود قرار دهد<ref>ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.</ref>. مفهوم [[انتظار]]، به ویژه [[انتظار ظهور حضرت مهدی]] {{ع}}، در چارچوب [[مهدویت]] و [[امامت]] معنا می‌یابد و جدا از مجموعه باورهای [[اسلامی]] نیست. [[اعتقاد به مهدویت]] و [[انتظار]] در رأس هرم [[اعتقادی]] [[شیعه]] قرار گرفته است<ref>ر.ک: نجفی لیواری، مریم و محمدنیا گالشکلامی، نرگس، واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر، ص۷۴.</ref>. در قلّۀ هرم [[اعتقادی]] [[شیعه]]، [[عقیده]] به [[مهدویت]] و [[انتظار]] برای [[ظهور]] و [[حکومت جهانی]] [[حضرت]] است. رابطۀ [[انتظار و بهداشت روان]]، در [[حقیقت]] مبتنی بر رابطۀ [[دین]] و [[باورهای دینی]] با [[بهداشت روان]] است. [[باورهای دینی]] از طریق تغذیه روحی، [[معنابخشی به زندگی]]، اتصال به منابع [[قدرت]]، تخلیۀ هیجانی و... زمینه‌های [[آرامش]] و [[بهداشت روانی]] را فراهم می‌کند<ref>ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۱.</ref>. | |||
==گونه‌های رابطه [[انتظار]] با [[امنیت روانی]]== | |||
*با توجه به شواهد [[علمی]]، تأثیرات و کیفیت تأثیرگذاری [[انتظار]] بر [[بهداشت روان]]، به شرح ذیل تحلیل و ارزیابی می‌شود: | |||
==[[انتظار]] و پیش گیری از [[بیمار]] روانی== | |||
*پیشگیری از [[بیماری‌های روانی]]: [[انتظار]] ـ به‌ویژه مؤلفۀ [[امیدواری]] آن ـ یک شیوۀ پیش‌گیرانه برای [[بیماری‌های روانی]] حاد، مثل [[افسردگی]] است و از این جهت، می‌تواند [[زمینه‌ساز]] [[بهداشت روان]] باشد<ref>ر.ک: آذربایجانی، مسعود، رابطه انتظار و بهداشت روان، ص۷۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۱.</ref>. با نگاهی گُذرا به بُعد و محور اول [[انتظار]] یعنی [[بینش]]، [[تفکر]]، اهداف و [[امید]]، نقش مؤثّر آن در [[بهداشت روان]]؛ از جمله ضوابط تشخیص [[افسردگی]] روشن می‌گردد. [[افسردگی]] خُلقی [[بیماری]] است که در تمام روز یا بیشتر اوقات، مشکلات تمرکز ذهنی و اختلال در تصمیم‌گیری، احساس [[ناامیدی]]، کاهش مشخّص رغبت یا [[لذت]] در تمام یا تقریباً همه فعالیت‌ها را با خود دارد. بدیهی است، این علایم در تقابل جدی با [[امیدواری]] و داشتن اهداف روشن، [[بینش]] مثبت و [[تفکّر]] پویا و تلاش و [[برنامه‌ریزی]] در جهت دست‌یابی به آن است؛ به عبارت دیگر، [[انتظار]] ـ به‌ویژه ابعاد شناختی آن ـ یک شیوۀ پیش‌گیرانه برای [[بیماری‌های روانی]] حاد، مثل [[افسردگی]] است و از این جهت، می‌تواند [[زمینه‌ساز]] [[بهداشت روانی]] باشد؛ زیرا اغلب [[اختلالات روانی]] مانند [[اضطراب]] و [[افسردگی]] ریشۀ شناختی دارند. فردی که دارای [[شناخت]]، [[بینش]] و [[تفکر]] منفی نسبت به خود، گذشته و [[آینده]] است، به [[اضطراب]] [[مبتلا]] می‌شود و [[اضطراب]] مداوم، منجر به [[افسردگی]] می‌گردد. [[انتظار ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} که با [[خوش‌بینی]] و [[امید]] به آیندۀ سرشار از [[عدالت]]، [[امنیت]]، [[رفاه]]، و رشد و [[تکامل]] همراه است می‌تواند یک راهکار اساسی در [[پیشگیری]] از [[اضطراب]] و [[افسردگی]] و مقابله با استرس و فشار روانی تلقی شود<ref>ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی ص ۱۲۳-۱۲۷.</ref>. | |||
*[[امام حسن]] {{ع}} در روایتی می‌فرمایند: «در [[دولت مهدی]] درندگان [[سازش]] می‌کنند، [[زمین]] نباتات خود را خارج می‌کند، [[آسمان]] برکاتش را فرو می‌فرستد، [[گنج‌های نهفته]] در [[دل]] [[زمین]] برای او [[آشکار]] می‌شود و بین [[مشرق]] و [[مغرب]] را مالک می‌شود و خوشا به حال کسی که آن روز را [[درک]] کند و دستوراتش را با گوش [[جان]] بشنود»<ref>{{متن حدیث|تَصْطَلِحُ فِی مُلْکِهِ السِّبَاعُ وَ تُخْرِجُ الْأَرْضُ نَبْتَهَا وَ تُنْزِلُ السَّمَاءُ بَرَکَتَهَا وَ تَظْهَرُ لَهُ الْکُنُوزُ یَمْلِکُ مَا بَیْنَ الْخَافِقَیْنِ أَرْبَعِینَ عَاماً فَطُوبَی لِمَنْ أَدْرَکَ أَیَّامَهُ وَ سَمِعَ کَلَامَه}}؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۰.</ref>. در این [[روایت]] مواهب [[دنیوی]] [[حکومت مهدوی]] تشریح شده است<ref>ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.</ref>. | |||
==[[انتظار]] و ارتقای [[بهداشت روانی]]== | |||
*ارتقای [[بهداشت روانی]] بر اثر [[انسجام]] روانی: [[ایمان]] به [[انتظار]] که حاوی ارزش‌های [[جهان]] شمول و اهداف والای جهانی و معطوف به همۀ [[بشریت]] است، اهداف فرد را ارتقا بخشیده و موجب تعالی انگیزش او می‌گردد و در نتیجه به شخصیت فرد [[انسجام]] و یک‌پارچگی می‌بخشد. [[انسجام]] و یک‌پارچگی شخصیت نسبت مستقیم با [[سلامت روانی]] فرد دارد، به این معنا که هرچه [[انسجام]] شخصیت بیشتر باشد، [[سلامت روانی]] فرد بالاتر خواهد بود<ref>ر.ک: آذربایجانی، مسعود، آثار دین‌داری از دیدگاه ویلیام جیمز، دو فصلنامه مطالعات اسلام و روان‌شناسی، ش ۱، ص۱۳۸.</ref>. روان‌شناسان کمال، سطح مطلوب کمال و [[رشد شخصیت]] را فراسوی بهنجاری می‌دانند و [[استدلال]] می‌کنند که تلاش برای حصول سطح پیشرفتۀ کمال، برای تحقق بخشیدن یا از [[قوه]] به فعل رساندن تمامی استعدادهای بالقوه [[آدمی]]، ضروری است. صرفاً رهایی از [[بیماری]] [[عاطفی]] و نداشتن [[رفتار]] روان‌پریشانه، برای این که شخصیتی مطلوب و سالم داشته باشیم [[کافی]] نیست<ref>ر.ک: آذربایجانی، مسعود، انسان کامل (مطلوب) از دیدگاه اسلام و روان‌شناسی، فصلنامه حوزه و دانشگاه،</ref>. بدیهی است در [[مکتب]] [[انتظار]]، از یک طرف امکان [[درک]] و [[شناخت]] "[[انسان کامل]]" به عنوان تنها الگوی بی‌نقص رشد برای فرد فراهم می‌شود و از طرف دیگر تمام [[توان]] و استعدادهای جسمی، روانی، و [[معنوی]] او در جهت بسط و گسترش [[معارف]] [[مکتب]] رشد ([[اسلام ناب]]) در گسترۀ [[جهان]] و تلاش برای تحقّق عملی [[هدایت]] و رشد، برای همۀ [[بشریت]] به کار گرفته می‌شود و این خود [[انسجام]] و [[سلامت روانی]] فرد را در پی خواهد داشت<ref>ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی ص ۱۲۳-۱۲۷.</ref>. | |||
*مروری بر [[روان‌شناسی]] موفقیت -که در [[حقیقت]] همان ارتقا در [[بهداشت روان]] است- معلوم می‌سازد از مهمترین ارکان آن، داشتن [[بینش]] مثبت، اهداف بلند و متعالی و نیز برنامه‌ای برای رسیدن به آنهاست، مهم‌تر از اینها، تصحیح و تنظیم [[فکر]] و [[باورها]] برای رسیدن به اهداف و آرزوهای موردنظر است. به طور کلی، در مواجهه با مسائل [[زندگی]] و رسیدن به موفقیت به دو دسته از عوامل [[نیاز]] است: فراهم آمدن اسباب طبیعی؛ دوم، شرایط روانی خاصی که بتوان با مسائل بهتر روبه‌رو شد که معمولا با [[توسل]] به [[اولیای الهی]] فراهم می‌گردد. گاهی [[سستی]] [[اراده]]، [[ترس]]، [[غم]]،[[ اضطراب]] و عدم اشراف کامل بر [[موقعیت]] باعث می‌شود نتوان از راه‌حل‌های ممکن به شکل مطلوب بهره برد. [[توسل]] و [[توکل]]، باعث [[تقویت اراده]] و عدم تأثیر عوامل مخلّ روانی می‌شود<ref>ر.ک: آذربایجانی، مسعود، رابطه انتظار و بهداشت روان، ص۷۵.</ref>. | |||
==[[انتظار]] و [[اصلاح]] [[سبک زندگی]]== | |||
*[[اصلاح]] [[سبک زندگی]]: [[مکتب]] [[انتظار]] به عنوان یک [[فرهنگ]] اصلاح‌گر در عصری که [[جهان]] پر از [[ظلم]]، [[فساد]] و [[ناهنجاری]] است، می‌تواند از راه تأکید بر [[ارزش‌ها]] و [[ترویج]] آن، به [[اصلاح]] سبْک [[زندگی]] [[انسان]] بپردازد و از این راه به بهداشت و [[سلامت]] جامعۀ انسانی [[کمک]] کند؛ زیرا [[سبک زندگی]] یک عامل اساسی در [[بهداشت روانی]] است، به گونه‌ای که امروز [[سلامت]] و [[بیماری]] افراد، برآیند [[سبک زندگی]] آنان قلمداد می‌شود. امروزه یکی از موضوعات محوری در [[روان‌شناسی]] [[سلامت]]، نقش رفتارهای بهداشتی یا (عوامل مربوط به [[سبک زندگی]]) در رشد [[بیماری]] و [[مرگ و میر]] زودهنگام و همچنین کارآیی مداخلات پیش‌گیرانۀ کاهش خطر است. روشن است موضوعات مربوط به [[ایمان]] و [[سلامت]] با مسئله [[رفتار]] بهداشتی مرتبط‌اند<ref>ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی ص ۱۲۳-۱۲۷.</ref>. | |||
*انگیزه‌ای که بتواند [[زندگی]] و [[شخصیت انسان]] را به دست گیرد و در مسیر [[اصلاح]] و [[تکامل]] روحی و [[معنوی]] خود قرار دهد؛ [[امید به آینده‌ای روشن]]، صلحی فراگیر و [[حکومت عدل جهانی]] است. بر این اساس [[امید به ظهور]] [[حضرت]] می‌تواند فرد را در تعیین [[هدف زندگی]]، [[برنامه‌ریزی]] و [[تفکر]] در رسیدن به آن [[کمک]] کند. [[انسان]] [[منتظر]]، [[هدف]] خود را برپایی [[حکومت عدل جهانی]] تعیین می‌کند و با [[بینش]] و [[تفکر]] در جهت رسیدن به آن تمام سعی و تلاش خود را می‌کند و اگر هم عمرش بدان حد نرسید طبق فرموده [[اهل بیت]] {{ع}} "[[ثواب]] [[یاران]] [[حضرت]]"<ref>{{متن حدیث|کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَکَه}}؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۰.</ref> به وی عطا خواهد شد<ref>ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.</ref>. | |||
==نتیجه گیری== | |||
*نتیجه اینکه [[امید به ظهور]] [[حضرت]] می‌تواند فرد را در تعیین [[هدف زندگی]]، [[برنامه‌ریزی]] و [[تفکر]] در رسیدن به آن [[کمک]] کند. [[انسان]] [[منتظر]] [[هدف]] خود را برپایی [[حکومت عدل جهانی]] تعیین می‌کند و با [[بینش]] و [[تفکر]] در جهت رسیدن به آن تمام سعی و تلاش خود را می‌کند و اگر هم عمرش بدان حد نرسید طبق فرموده [[اهل بیت]] {{ع}} [[ثواب]] [[یاران]] [[حضرت]] به وی عطا خواهد شد<ref>ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.</ref>. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{یادآوری پانویس}} | {{یادآوری پانویس}} | ||
{{پانویس2}} | {{پانویس2}} | ||
نسخهٔ ۳ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۲۲:۰۷
نویسنده: آقای واثق
پاسخ اجمالی
اسلام و امنیت روانی
- اسلام نگاه ویژه‌ای به روح و روان انسان دارد. خداوند متعال به هنگام خلقت انسان ابعاد وجودی متعددی را مورد توجه قرار داده و ضمن تأکید بر بعد جسمانی انسان، ابعاد عقلانی، روانی و روحانی او را نیز مورد توجه قرار داده است. عدم تعادل در ابعاد روحی ـ روانی می‌تواند در دیگر ابعاد انسان مانند بعد عقلانی و حتی جسمی وی نیز تأثیرگذار باشد[۱]. رابطۀ انتظار و بهداشت روان، مبتنی بر رابطۀ باورهای دینی با بهداشت روان است. باورهای دینی از طریق تغذیۀ روحی، معنابخشی به زندگی، اتصال به منابع قدرت، تخلیۀ هیجانی و... زمینه‌های آرامش و بهداشت روانی را فراهم می‌کند[۲].
گونه‌های رابطه انتظار با امنیت روانی
- با توجه به شواهد علمی، تأثیرات و کیفیت تأثیرگذاری انتظار بر بهداشت روان، به شرح ذیل تحلیل و ارزیابی می‌شود:
انتظار و پیش گیری از بیمار روانی
- پیشگیری از بیماری‌های روانی: انتظار به ویژه مؤلفۀ امیدواری آن یک شیوه پیش‌گیرانه برای بیماری‌های روانی حاد، مانند افسردگی است[۳]. علاوه بر این ابعاد شناختی انتظار می‌تواند زمینه ساز بهداشت روانی باشد زیرا اغلب اختلالات روانی ریشۀ شناختی دارند که خوش‌بینی و امید به آینده سرشار از عدالت، امنیت، رفاه و رشد و تکامل، می‌تواند یک راهکار اساسی در پیشگیری از اضطراب و افسردگی و مقابله با استرس و فشار روانی تلقی شود[۴]. امام حسن (ع) در روایتی می‌فرمایند: «در دولت مهدی درندگان سازش می‌کنند، زمین نباتات خود را خارج می‌کند، آسمان برکاتش را فرو می‌فرستد، گنج‌های نهفته در دل زمین برای او آشکار می‌شود و بین مشرق و مغرب را مالک می‌شود و خوشا به حال کسی که آن روز را درک کند و دستوراتش را با گوش جان بشنود»[۵]. این قبیل روایات که حکومت مهدوی را به‌عنوان بهترین حکومت روی زمین معرفی می‌کنند و به ذکر خصوصیات آن حکومت می‌پردازند؛ به نوعی امیدواری می‌دهند که تحقق وعدۀ الهی در راه است[۶].
انتظار و ارتقای بهداشت روانی
- ارتقای بهداشت روانی بر اثر انسجام روانی: ایمان به انتظار که حاوی ارزش‌های جهان‌شمول و اهداف والای جهانی و معطوف به همۀ بشریت است، اهداف فرد را ارتقا بخشیده و موجب تعالی انگیزش او می‌گردد و در نتیجه به شخصیت فرد انسجام و یک‌پارچگی می‌بخشد که نسبت مستقیم با سلامت روانی فرد دارد، به این معنا که هرچه انسجام شخصیت بیشتر باشد، سلامت روانی فرد بالاتر خواهد بود[۷]. از مهمترین ارکان روان‌شناسی موفقیت، داشتن بینش مثبت، اهداف بلند و متعالی و برنامه‌ای برای رسیدن به آن است که موجب تصحیح و تنظیم فکر و باورها برای رسیدن به اهداف می‌شود. همچنین انتظار در ابعاد عاطفی آن؛ یعنی اشتیاق، محبت، شور طلب و چشم به راه بودن که همگی مستلزم نوعی توسل و رابطۀ قلبی با حضرت است و علاوه بر پیشگیری اولیه از بیمار‌یها موجب ارتقای توانمندی مقابله با اضطراب‌هاست[۸].
انتظار و اصلاح سبک زندگی
- اصلاح سبک زندگی: مکتب انتظار به عنوان یک فرهنگ اصلاح‌گر می‌تواند با تأکید بر ارزش‌ها و ترویج آن، به اصلاح سبْک زندگی انسان بپردازد، زیرا سبک زندگی عامل اساسی در بهداشت روانی است، به گونه‌ای که امروزه سلامت و بیماری افراد، برآیند سبک زندگی آنان قلمداد می‌شود[۹]. انگیزه‌ای که بتواند زندگی و شخصیت انسان را به دست گیرد و در مسیر اصلاح و تکامل روحی و معنوی خود قرار دهد؛ امید به آینده‌ای روشن، صلحی فراگیر و حکومت عدل جهانی است. بنابراین امید به ظهور حضرت می‌تواند فرد را در تعیین هدف زندگی، برنامه‌ریزی و تفکر در رسیدن به آن کمک کند. انسان منتظر هدف خود را برپایی حکومت عدل جهانی تعیین می‌کند و با بینش و تفکر در جهت رسیدن به آن تمام سعی و تلاش خود را می‌کند[۱۰].
نتیجه گیری
- نتیجه اینکه امید به ظهور حضرت می‌تواند فرد را در تعیین هدف زندگی، برنامه‌ریزی و تفکر در رسیدن به آن کمک کند. انسان منتظر هدف خود را برپایی حکومت عدل جهانی تعیین می‌کند و با بینش و تفکر در جهت رسیدن به آن تمام سعی و تلاش خود را می‌کند و اگر هم عمرش بدان حد نرسید طبق فرموده اهل بیت (ع) ثواب یاران حضرت به وی عطا خواهد شد[۱۱].
پاسخ تفصیلی
اسلام و امنیت روانی
- اسلام نگاه ویژه‌ای به روح و روان انسان‌ها دارد. خداوند متعال به هنگام خلقت انسان ابعاد وجودی و متعددی را مورد توجه قرار داده و ضمن تأکید بر بعد جسمانی انسان، ابعاد عقلانی، روانی و روحانی وی را نیز مورد توجه قرار داده است. عدم تعادل در ابعاد روحی ـ روانی می‌تواند در دیگر ابعاد انسان مانند بعد عقلانی و حتی جسمی وی نیز تأثیرگذار باشد. در این موقعیت در خطر افتادن امنیت روانی یعنی در خطر افتادن امنیت اجتماعی و اقتصادی. باتوجه به موقعیت حساس امنیت روانی می‌توان گفت، در زمان معاصر که انسان غرق در اندیشه و تفکرات مادی‌گرایانه خویش شده است و به تدریج فاصلۀ خود را با دین حقیقی دور می‌کند، احساس پوچی و افسردگی سراسر وجودش را فراگرفته و برای رهایی از این وضعیت به دامان عرفان‌ها و مذاهب کاذب و ساختگی خواهد افتاد که به جز امید واهی و موقتی فایده‌ای دیگر برای وی نخواهد داشت؛ در این زمان بهترین درمان برای انسان انگیزه‌ای است که بتواند زندگی و شخصیت خود را به دست گیرد و آن را در مسیر اصلاح و تکامل روحی و معنوی خود قرار دهد[۱۲]. مفهوم انتظار، به ویژه انتظار ظهور حضرت مهدی (ع)، در چارچوب مهدویت و امامت معنا می‌یابد و جدا از مجموعه باورهای اسلامی نیست. اعتقاد به مهدویت و انتظار در رأس هرم اعتقادی شیعه قرار گرفته است[۱۳]. در قلّۀ هرم اعتقادی شیعه، عقیده به مهدویت و انتظار برای ظهور و حکومت جهانی حضرت است. رابطۀ انتظار و بهداشت روان، در حقیقت مبتنی بر رابطۀ دین و باورهای دینی با بهداشت روان است. باورهای دینی از طریق تغذیه روحی، معنابخشی به زندگی، اتصال به منابع قدرت، تخلیۀ هیجانی و... زمینه‌های آرامش و بهداشت روانی را فراهم می‌کند[۱۴].
گونه‌های رابطه انتظار با امنیت روانی
- با توجه به شواهد علمی، تأثیرات و کیفیت تأثیرگذاری انتظار بر بهداشت روان، به شرح ذیل تحلیل و ارزیابی می‌شود:
انتظار و پیش گیری از بیمار روانی
- پیشگیری از بیماری‌های روانی: انتظار ـ به‌ویژه مؤلفۀ امیدواری آن ـ یک شیوۀ پیش‌گیرانه برای بیماری‌های روانی حاد، مثل افسردگی است و از این جهت، می‌تواند زمینه‌ساز بهداشت روان باشد[۱۵]. با نگاهی گُذرا به بُعد و محور اول انتظار یعنی بینش، تفکر، اهداف و امید، نقش مؤثّر آن در بهداشت روان؛ از جمله ضوابط تشخیص افسردگی روشن می‌گردد. افسردگی خُلقی بیماری است که در تمام روز یا بیشتر اوقات، مشکلات تمرکز ذهنی و اختلال در تصمیم‌گیری، احساس ناامیدی، کاهش مشخّص رغبت یا لذت در تمام یا تقریباً همه فعالیت‌ها را با خود دارد. بدیهی است، این علایم در تقابل جدی با امیدواری و داشتن اهداف روشن، بینش مثبت و تفکّر پویا و تلاش و برنامه‌ریزی در جهت دست‌یابی به آن است؛ به عبارت دیگر، انتظار ـ به‌ویژه ابعاد شناختی آن ـ یک شیوۀ پیش‌گیرانه برای بیماری‌های روانی حاد، مثل افسردگی است و از این جهت، می‌تواند زمینه‌ساز بهداشت روانی باشد؛ زیرا اغلب اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی ریشۀ شناختی دارند. فردی که دارای شناخت، بینش و تفکر منفی نسبت به خود، گذشته و آینده است، به اضطراب مبتلا می‌شود و اضطراب مداوم، منجر به افسردگی می‌گردد. انتظار ظهور حضرت مهدی (ع) که با خوش‌بینی و امید به آیندۀ سرشار از عدالت، امنیت، رفاه، و رشد و تکامل همراه است می‌تواند یک راهکار اساسی در پیشگیری از اضطراب و افسردگی و مقابله با استرس و فشار روانی تلقی شود[۱۶].
- امام حسن (ع) در روایتی می‌فرمایند: «در دولت مهدی درندگان سازش می‌کنند، زمین نباتات خود را خارج می‌کند، آسمان برکاتش را فرو می‌فرستد، گنج‌های نهفته در دل زمین برای او آشکار می‌شود و بین مشرق و مغرب را مالک می‌شود و خوشا به حال کسی که آن روز را درک کند و دستوراتش را با گوش جان بشنود»[۱۷]. در این روایت مواهب دنیوی حکومت مهدوی تشریح شده است[۱۸].
انتظار و ارتقای بهداشت روانی
- ارتقای بهداشت روانی بر اثر انسجام روانی: ایمان به انتظار که حاوی ارزش‌های جهان شمول و اهداف والای جهانی و معطوف به همۀ بشریت است، اهداف فرد را ارتقا بخشیده و موجب تعالی انگیزش او می‌گردد و در نتیجه به شخصیت فرد انسجام و یک‌پارچگی می‌بخشد. انسجام و یک‌پارچگی شخصیت نسبت مستقیم با سلامت روانی فرد دارد، به این معنا که هرچه انسجام شخصیت بیشتر باشد، سلامت روانی فرد بالاتر خواهد بود[۱۹]. روان‌شناسان کمال، سطح مطلوب کمال و رشد شخصیت را فراسوی بهنجاری می‌دانند و استدلال می‌کنند که تلاش برای حصول سطح پیشرفتۀ کمال، برای تحقق بخشیدن یا از قوه به فعل رساندن تمامی استعدادهای بالقوه آدمی، ضروری است. صرفاً رهایی از بیماری عاطفی و نداشتن رفتار روان‌پریشانه، برای این که شخصیتی مطلوب و سالم داشته باشیم کافی نیست[۲۰]. بدیهی است در مکتب انتظار، از یک طرف امکان درک و شناخت "انسان کامل" به عنوان تنها الگوی بی‌نقص رشد برای فرد فراهم می‌شود و از طرف دیگر تمام توان و استعدادهای جسمی، روانی، و معنوی او در جهت بسط و گسترش معارف مکتب رشد (اسلام ناب) در گسترۀ جهان و تلاش برای تحقّق عملی هدایت و رشد، برای همۀ بشریت به کار گرفته می‌شود و این خود انسجام و سلامت روانی فرد را در پی خواهد داشت[۲۱].
- مروری بر روان‌شناسی موفقیت -که در حقیقت همان ارتقا در بهداشت روان است- معلوم می‌سازد از مهمترین ارکان آن، داشتن بینش مثبت، اهداف بلند و متعالی و نیز برنامه‌ای برای رسیدن به آنهاست، مهم‌تر از اینها، تصحیح و تنظیم فکر و باورها برای رسیدن به اهداف و آرزوهای موردنظر است. به طور کلی، در مواجهه با مسائل زندگی و رسیدن به موفقیت به دو دسته از عوامل نیاز است: فراهم آمدن اسباب طبیعی؛ دوم، شرایط روانی خاصی که بتوان با مسائل بهتر روبه‌رو شد که معمولا با توسل به اولیای الهی فراهم می‌گردد. گاهی سستی اراده، ترس، غم،اضطراب و عدم اشراف کامل بر موقعیت باعث می‌شود نتوان از راه‌حل‌های ممکن به شکل مطلوب بهره برد. توسل و توکل، باعث تقویت اراده و عدم تأثیر عوامل مخلّ روانی می‌شود[۲۲].
انتظار و اصلاح سبک زندگی
- اصلاح سبک زندگی: مکتب انتظار به عنوان یک فرهنگ اصلاح‌گر در عصری که جهان پر از ظلم، فساد و ناهنجاری است، می‌تواند از راه تأکید بر ارزش‌ها و ترویج آن، به اصلاح سبْک زندگی انسان بپردازد و از این راه به بهداشت و سلامت جامعۀ انسانی کمک کند؛ زیرا سبک زندگی یک عامل اساسی در بهداشت روانی است، به گونه‌ای که امروز سلامت و بیماری افراد، برآیند سبک زندگی آنان قلمداد می‌شود. امروزه یکی از موضوعات محوری در روان‌شناسی سلامت، نقش رفتارهای بهداشتی یا (عوامل مربوط به سبک زندگی) در رشد بیماری و مرگ و میر زودهنگام و همچنین کارآیی مداخلات پیش‌گیرانۀ کاهش خطر است. روشن است موضوعات مربوط به ایمان و سلامت با مسئله رفتار بهداشتی مرتبط‌اند[۲۳].
- انگیزه‌ای که بتواند زندگی و شخصیت انسان را به دست گیرد و در مسیر اصلاح و تکامل روحی و معنوی خود قرار دهد؛ امید به آینده‌ای روشن، صلحی فراگیر و حکومت عدل جهانی است. بر این اساس امید به ظهور حضرت می‌تواند فرد را در تعیین هدف زندگی، برنامه‌ریزی و تفکر در رسیدن به آن کمک کند. انسان منتظر، هدف خود را برپایی حکومت عدل جهانی تعیین می‌کند و با بینش و تفکر در جهت رسیدن به آن تمام سعی و تلاش خود را می‌کند و اگر هم عمرش بدان حد نرسید طبق فرموده اهل بیت (ع) "ثواب یاران حضرت"[۲۴] به وی عطا خواهد شد[۲۵].
نتیجه گیری
- نتیجه اینکه امید به ظهور حضرت می‌تواند فرد را در تعیین هدف زندگی، برنامه‌ریزی و تفکر در رسیدن به آن کمک کند. انسان منتظر هدف خود را برپایی حکومت عدل جهانی تعیین می‌کند و با بینش و تفکر در جهت رسیدن به آن تمام سعی و تلاش خود را می‌کند و اگر هم عمرش بدان حد نرسید طبق فرموده اهل بیت (ع) ثواب یاران حضرت به وی عطا خواهد شد[۲۶].
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۱.
- ↑ ر.ک: آذربایجانی، مسعود، رابطه انتظار و بهداشت روان، ص۷۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۱.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی ص ۱۲۳-۱۲۷.
- ↑ «تَصْطَلِحُ فِی مُلْکِهِ السِّبَاعُ وَ تُخْرِجُ الْأَرْضُ نَبْتَهَا وَ تُنْزِلُ السَّمَاءُ بَرَکَتَهَا وَ تَظْهَرُ لَهُ الْکُنُوزُ یَمْلِکُ مَا بَیْنَ الْخَافِقَیْنِ أَرْبَعِینَ عَاماً فَطُوبَی لِمَنْ أَدْرَکَ أَیَّامَهُ وَ سَمِعَ کَلَامَه»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۰.
- ↑ ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی ص ۱۲۳-۱۲۷.
- ↑ ر.ک: آذربایجانی، مسعود، رابطه انتظار و بهداشت روان، ص۷۵.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی ص ۱۲۳-۱۲۷.
- ↑ ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.
- ↑ ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.
- ↑ ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.
- ↑ ر.ک: نجفی لیواری، مریم و محمدنیا گالشکلامی، نرگس، واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر، ص۷۴.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۱.
- ↑ ر.ک: آذربایجانی، مسعود، رابطه انتظار و بهداشت روان، ص۷۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۳۱.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی ص ۱۲۳-۱۲۷.
- ↑ «تَصْطَلِحُ فِی مُلْکِهِ السِّبَاعُ وَ تُخْرِجُ الْأَرْضُ نَبْتَهَا وَ تُنْزِلُ السَّمَاءُ بَرَکَتَهَا وَ تَظْهَرُ لَهُ الْکُنُوزُ یَمْلِکُ مَا بَیْنَ الْخَافِقَیْنِ أَرْبَعِینَ عَاماً فَطُوبَی لِمَنْ أَدْرَکَ أَیَّامَهُ وَ سَمِعَ کَلَامَه»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۰.
- ↑ ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.
- ↑ ر.ک: آذربایجانی، مسعود، آثار دین‌داری از دیدگاه ویلیام جیمز، دو فصلنامه مطالعات اسلام و روان‌شناسی، ش ۱، ص۱۳۸.
- ↑ ر.ک: آذربایجانی، مسعود، انسان کامل (مطلوب) از دیدگاه اسلام و روان‌شناسی، فصلنامه حوزه و دانشگاه،
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی ص ۱۲۳-۱۲۷.
- ↑ ر.ک: آذربایجانی، مسعود، رابطه انتظار و بهداشت روان، ص۷۵.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی ص ۱۲۳-۱۲۷.
- ↑ «کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَکَه»؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۰.
- ↑ ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.
- ↑ ر.ک: روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۷۴.