اصحاب صفه: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
جز (جایگزینی متن - 'ج۱، ص:' به 'ج۱، ص')
جز (جایگزینی متن - '{{یادآوری پانویس}}' به '')
خط ۳۸: خط ۳۸:


==پانویس==
==پانویس==
{{یادآوری پانویس}}
 
{{پانویس2}}
{{پانویس2}}


[[رده:اصحاب صفه]]
[[رده:اصحاب صفه]]
[[رده:مدخل]]
[[رده:مدخل]]

نسخهٔ ‏۲۷ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۰۳

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اصحاب صفه (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

واژه‌شناسی لغوی

  • "صفّه" در لغت عبارت است از: جای سایه‌دار، ایوان غرفه‌ مانندی در داخل مسجد یا خانه، که جای نشستن چند نفر باشد، سکوی بلند و باریک، خانه تابستانی که سقف آن را با شاخه‌های نخل و مانند آن پوشانیده باشند.
  • "صفّه"، در اصطلاح طاق‌نما و ایوانی در انتهای مسجدالنبی بوده است که به عنوان سرپناه برای اقامت مسلمانان غریب، فقیر و بی‌خانمان ساخته شده بود. این ایوان، امروزه در شمال شرقی محدوده اولیه مسجدالنبی و میان باب جبرئیل و باب النساء قرار دارد و ارتفاعی حدود نیم متر و مساحتی حدود ۳۰ متر دارد و به شکل مستطیل است. رسول جعفریان می‌نویسد: "زمینی که به اهل صفه اختصاص داده شده بود، مساحتی ۹۶ متری داشت، مسقّف بود و در منتهی الیه بخش شرقی مسجد و به عبارتی در انتهای مسجد، کنار دیوار شمالی آن قرار داشت"[۱][۲].

اصحاب صفه

شکل‌گیری اصحاب صفه

  • برخی از مهاجرانی که از مکه به مدینه می‌آمدند، قادر نبودند منزلی برای خود تهیه کنند. همچنین امکان این نبود که در منزل یکی از صحابه میهمان شوند. این افراد به علت فقر در مسجدالنبی ساکن می‌شدند[۱۷] و تعداد آنها هم ممکن بود کم و زیاد شود[۱۸].
  • کلینی روایتی را از امام باقر(ع) درباره شکل‌گیری اصحاب صفه ذکر می‌کند. حضرت می‌فرماید: "جویبر، فردی از اهالی یمامه و کوتاه قد و بد قیافه و محتاج و برهنه بود. او نزد رسول خدا(ص) آمد و اسلام آورد و مسلمان خوبی شد. فرستاده الهی(ص) پیراهنی به او پوشاند و فرمود که در مسجد بماند و همانجا بخوابد؛ زیرا مردی غریب بود و جای دیگری نداشت و آن حضرت مقداری غذا برای او می‌فرستاد. کم کم عده بیشتری مسلمان شدند که در مدینه، غریب و بی‌کس بودند و مسجد برای همه آنها کوچک بود، برای همین، خداوند به پیامبر(ص) وحی فرمود: "مسجد خود را تطهیر کن و کسانی را که شب در آن می‌خوابند بیرون کن". رسول اکرم(ص) دستور داد که برای مسلمانان غریب، صفه‌ای بسازند و پس از آن فقیران و غریبه‌ها که تعدادشان زیاد شده بود، شب و روز خود را در آنجا می‌گذراندند"[۱۹]. از طلحه انصاری نقل شده است: "هر مهاجری که وارد مدینه می‌شد، اگر رفیقی داشت بر او وارد می‌شد و اگر کسی را نداشت در صفه اقامت می‌کرد"[۲۰][۲۱].

پیامبر(ص) و اصحاب صفه

آیات قرآنی درباره اصحاب صفه

  • بسیاری از مفسران معتقدند آیه ۲۷۳ سوره بقره درباره این اصحاب نازل شده است[۲۷]. این عده به روایتی از امام باقر(ع) استناد کرده‌اند. در این آیه آمده است: ﴿لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ[۲۸].
  • در این آیه، خداوند متعال به چند ویژگی آنها اشاره کرده است؛ از جمله اینکه شرکت در میدان جهاد و یا فقر و ناداری، به آنان اجازه نمی‌دهد تا برای تأمین هزینه زندگی، به کسب و تجارتی روی بیاورند. همچنین انسان‌های ناآگاه تصور می‌کنند آنان بی‌نیاز هستند؛ در حالی که از چهره‌های آنها می‌شود تشخیص داد که چیزی ندارند. ویژگی دیگر آنها این است که از کسی چیزی به اصرار طلب نمی‌کنند[۲۹].
  • همچنین آیه ۲۷ سوره شوری طبق برخی از نقل‌ها درباره بعضی از اهل صفه است. در تفاسیر آمده است: برخی از افراد این گروه، خواستار توانگری و وسعت معیشت شدند و آیه مذکور درباره آنها نازل شد[۳۰]. در این آیه آمده است:﴿وَلَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَلَكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ بِعِبَادِهِ خَبِيرٌ بَصِيرٌ[۳۱].
  • عده‌ای از مفسران معتقدند آیه ۲۸ سوره کهف هم، درباره اهل صفه است[۳۲]. خداوند متعال خطاب به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: ﴿وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَلَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا...[۳۳][۳۴].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۳۴.
  2. حاجی‌زاده، یدالله، اصحاب صفه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۲۳.
  3. تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۵۷.
  4. حاجی‌زاده، یدالله، اصحاب صفه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۲۳.
  5. «زکات، تنها از آن تهیدستان و بیچارگان و.».. سوره توبه، آیه ۶۰.
  6. محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۰۶۵.
  7. احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲؛ البخاری، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۱۴؛ ابوبکر بیهقی، السنن الکبری، ج۲، ص۲۴۱.
  8. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.
  9. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ این سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.
  10. احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲؛ البخاری، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۱۴؛ ابوبکر بیهقی، السنن الکبری، ج۲، ص۲۴۱.
  11. سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶.
  12. ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۶۰.
  13. ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۷.
  14. ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.
  15. ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۴۴۲؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۴۸۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۷۷۴.
  16. حاجی‌زاده، یدالله، اصحاب صفه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۲۴.
  17. ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۵۲۴؛ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۴۷.
  18. حاجی‌زاده، یدالله، اصحاب صفه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۲۴-۱۲۵.
  19. کلینی، الکافی، ج۵، ص۳۳۹؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار(ع)، ج۲۲، ص۱۱۷.
  20. ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۵۲۴؛ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۴۷؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحقدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۵۸.
  21. حاجی‌زاده، یدالله، اصحاب صفه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۲۵.
  22. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.
  23. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶.
  24. شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰.
  25. ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۱۰۱-۱۰۲؛ نورالدین علی السمهودی، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج۲، ص۴۹.
  26. حاجی‌زاده، یدالله، اصحاب صفه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۲۵-۱۲۶.
  27. شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۳۵۵؛ محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۶۴.
  28. «(این بخشش‌ها) برای نیازمندانی است که در راه خداوند به تنگنا در افتاده‌اند (و برای کسب و کار) سفر نمی‌توانند کرد، نادان آنان را -از بس که خویشتندارند- توانگر می‌پندارد، ایشان را به چهره باز می‌شناسی، آنها از مردم با پافشاری چیزی نمی‌خواهند؛ و آنچه از دارایی (خود) ببخشید بی‌گمان خداوند به آن داناست» سوره بقره، آیه ۲۷۳.
  29. شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶؛ محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۶۴-۶۶؛ زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۱، ص۳۱۸.
  30. محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ج۲۵، ص۱۹؛ جلال الدین سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۶ ص۸؛ زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۲۲۳.
  31. «و اگر خداوند روزی را برای (همه) بندگانش فراخ می‌داشت در زمین سرکشی می‌ورزیدند اما هر چه را بخواهد به اندازه‌ای فرو می‌فرستد که او به بندگانش آگاهی بیناست» سوره شوری، آیه ۲۷.
  32. حسین بن مسعود بغوی، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۸۸.
  33. «و با آنان که پروردگار خویش را سپیده‌دمان و در پایان روز به شوق لقای وی می‌خوانند خویشتنداری کن و دیدگانت از آنان به دیگران دوخته نشود که زیور زندگی این جهان را بجویی» سوره کهف، آیه ۲۸.
  34. حاجی‌زاده، یدالله، اصحاب صفه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۲۶-۱۲۷.