بحث:آیا علم معصوم قابلیت افزایش دارد؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

==عسکری امام‌خان==

منشأ و قلمرو علم امام (پایان‌نامه)

 

روایات متعددی وجود دارد که در آن ائمه(علیه السلام) به صراحت افزایش علوم خود را بیان کرده اند. مراد از این جمله امام چیست که فرمود: «آنچه بالاتر از علم به تمام وقایع گذشته و آینده است، علم هایی است که بر حضرات ائمه(علیهم السلام)از ناحیه خداوند متعال در هر روز و شب عنایت می شود، یا تعبیر می کند این نوع علم افضل دانش ما است، یا تعبیر می کند که علم فقط آنست که در شب و روز بر ما حادث می شود.

مثل روایت امام هفتم حضرت موسی ابن جعفر(علیه السلام) که فرمود: «علوم ما به سه بخش تقسیم می گردد، گذشته، آینده و حادث، علوم گذشته برای ما تفسیر شده، علوم آینده برای ما نوشته شده، علوم جدید و حادث در قلب و گوش ما القا می گردد. و این نوع از علم افضل دانش ما است، اما پیامبری بعد از رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) ما نخواهد آمد».(کلینی، اصول کافی، ج 1 ص 264)

یا مثل روایتی که مفضل از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند «ان العلم الذی یحدث یوماً بعد یوم و ساعةً بعد ساعة»(همان، ج 1 ص 223) در این روایت هم امام خیلی چیزها را به عنوان علم امامت بیان می کند. و در آخر این جمله را می گوید که اصل علم آن است که روز به روز و ساعت به ساعت برای ما حادث می شود.

یا روایتی که ضریس کناسی از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند «... انما العلم ما یحدث باللیل و النهار یوماً بیوم و ساعةً بساعة»(کلینی، کافی، ج 1 ص 225) در این روایت هم امام(علیه السلام) چیزهائی را بعنوان علم امامت بیان کرده. سپس می گوید: همانا علم فقط چیزی است که شب و روز و روز بروز و ساعت به ساعت بر ما افزوده می شود.

و نظیر همین روایت از ابی بصیر روایت مفصلی نقل شده است که در این جا فقط به آن اشاره می کنیم و انشاءالله در بحث «سرچشمه های علم امام(علیه السلام) مفصل ذکر می کنیم. در این روایت امام آموخته های امیر المومنین(علیه السلام) از پیامبر(صلی الله علیه وآله)و همین طور «جفر» و جامعه و علم ما کان و ما یکون الی یوم القیامه را بعنوان علم امامت ذکر می کند و بعد می گوید که اینها هم تمام علم نیست بلکه علم امامت علم هایی است که بر ما عنایت می شود هرشب و روز از علم الهی.(همان، ج 1، ص 240)

مرحوم مجلسی(ره) در مرآة العقول بعد از نقل چند احتمال نظر خود را چنین بیان می کند.

«آنچه از اخبار زیاد بدست می آید این است که ائمه(علیهم السلام) در همه عوالم و نشأت، یعنی قبل از حلول ارواح در بدنهای مقدسشان و بعد از حلول در آن و بعد از مفارفت از آن و عروج به عالم قدس و طهارت، دارای پیشرفت و صعود در معارف الهیه و درجات کمال هستند. و پیوسته در حال عروج به قرب و وصال بوده اند و در دریای انوار معرفت غوص می نموده اند. زیرا در مدارج شناخت و معرفت خداوندی و حب و قرب او غایت و نهایتی وجود ندارد. و بین درجه عبودیت و ربوبیت منازل زیاد و بی شماری است. بنابر این آنچه امام(علیه السلام) در اوائل امامت خود از امام سابق گرفته تنها اکتفا به آن نمی کند. و در آن مرتبه نمی ماند، بلکه پیوسته اسباب قرب و پیشرفت برای او حاصل می شود. چگونه به این صورت نباشد در حالیکه این گونه تحصیل مدارج برای دیگران هست. و آن بزرگواران با آن استعداد قابلیت بیشتری دارند. بنابرین شاید مراد از علم حادث در شب و روز این باشد.»(مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول، ج 3، ص 19)

چنانچه همه آن روایاتی را که ملاحظه فرمودی امام(علیه السلام) علم حادث شب و روز را فقط اشرف علوم دانسته و این نشانه آن است که بقیه علوم (از جمله علوم جفر و جامعه و علومی که امیر المومنین از پیغمبر اسلام آموخته یا علم ما کان و ما یکون) با علمی که شب و روز حادث می شود یک نوع مغایرتی بین آنها اشاره می کند که نشانه تقدس آن علوم است نسبت به سایر علمها و آن علم چیزی نمی تواند باشد جز معرفة الله و عروج مدارج عرفانی ائمه(علیهم السلام) زیرا معنی ندارد که کسی که علم قرآن که «تبیانا لکل شیء» است داشته باشد باز هم تمام علم و اشرف علم یک چیز دیگر باشد.

و این معنی که برای علم حادث در اینجا گفته شده تائید می شود وقتی به این آیه می رسیم «کل یوم هو فی الشان» جلوات جمال ذات اقدس ربوبی را نهایتی نیست، و امام کسی است که هرلحظه معرفت و شناخت بیشتری بصفات جمالیه و جلالیه پروردگار عالمیان می یابد و به عنایت حق تعالی هرروز و شب در کمال تزاید است.