آرامش در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۰۲

مقدمه

در بیان امام رضا(ع) "آرامش" نسیمی بهشتی توصیف شده است^[۱] که بر پیامبران علی نازل می‌شود چنان که بر پیامبر اکرم(ص) ﴿ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَنْزَلَ جُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَعَذَّبَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَذَلِكَ جَزَاءُ الْكَافِرِينَ﴾^[۲] و بر حضرت ابراهیم(ع) هنگام بنای کعبه نازل شد^[۳].

در قرآن آیاتی وجود دارد که امام رضا(ع) آنها را به "آرامش" تفسیر نموده است. از آن جمله آیه ﴿رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِنْ قَالَ بَلَى وَلَكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قَلْبِي﴾^[۴]. مراد از اطمینان قلبی در این آیه اطمینان خاطر و آرامش است. طبق تفسیر رسیده از امام، حضرت ابراهیم(ع) می‌خواست به مقام خلّت خویش اطمینان حاصل کند، چون خدا فرموده بود آنکه به مقام خلت برسد اگر از من بخواهد مرده را زنده کنم، می‌کنم. ابراهیم(ع) می‌خواست بداند که به این مقام رسیده است یا نه، تا دلش آرام گیرد^[۵]. آیه دیگر پاسخ امام به سؤال حمدان بن سلیمان در مورد ﴿مَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ﴾^[۶] بود که فرمود: "خدا هر کس را بخواهد با ایمانی که در دنیا داشته است به بهشت آخرت راهنمایی کند، او را برای تسلیم بودن در برابر خدا و اطمینان داشتن به او و آرامش و سکون از ثواب‌هایی که خدا وعده داده، آماده و راضی می‌کند تا آرامش خاطر یابد"^[۷]. یاسر خادم از آیه ﴿سَلَامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَيَوْمَ يَمُوتُ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيًّا﴾^[۸] از امام می‌پرسد و جواب می‌گیرد که مراد از کلمه "سلام" به دور کردن ترس از حضرت یحیی(ع) و آرامش یافتن حضرتش می‌باشد^[۹].

عوامل آرامش

در سخنان حضرت به چند عامل از عوامل ایجاد آرامش اشاره شده است. اصلی‌ترین عامل آرامش یاد خداست. امام در فلسفه عبادت و بندگی فرموده است: تا بندگان او را از یاد نبرند و اوامرش را به بازی نگیرند، زیرا در یاد خدا آرامش است^[۱۰]. از فرمایش حضرت استفاده می‌شود که ذکر "سلام" نیز آرامش‌زاست. امام روزی بر فراز منبر به حاضران "سلام" کرد و فرمود: سلام من برای شما آرامش است^[۱۱].

یکی دیگر از اسباب آرامش امید به ثواب اخروی است. در تفسیر آیه شریفه ﴿مَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ﴾^[۱۲] آن حضرت فرمود: "هر کس را خدا بخواهد به بهشت راهنمایی‌اش می‌کند و او را در برابر خدا و اطمینان به خدا داشتن و آرامش و سکون از ثواب‌هایی که خدا وعده داده آماده و راضی می‌کند تا آرامش خاطر یابد. به فرموده آن حضرت، استعمال بوی خوش نیز باعث آرامش اعصاب و روان آدمی است^[۱۳]. همچنین به فرموده حضرت، خوردن اندکی از تربت امام حسین(ع) باعث آرامش از هر ترسی است^[۱۴]^[۱۵]^[۱۶]

منابع

یغمایی، ابوالفضل، مقاله «آرامش»، دانشنامه امام رضا ج۱

پانویس

↑ بحارالأنوار، ج۱۳، ص۴۴۳، ص۴۵۰.
↑ «آنگاه خداوند آرامش خویش را بر پیامبر خود و بر مؤمنان فرو فرستاد و سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید؛ فرود آورد و کافران را به عذاب افکند و آن، کیفر کافران است» سوره توبه، آیه ۲۶.
↑ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۲۴۳.
↑ «و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! به من بنمای چگونه مردگان را زنده می‌سازی؟ فرمود: آیا ایمان نداری؟ گفت: چرا امّا تا دلم آرام یابد» سوره بقره، آیه ۲۶۰.
↑ الاحتجاج، ج۴، ص۱۳۷.
↑ «خداوند هر کس را که بخواهد راهنمایی کند دلش را برای (پذیرش) اسلام می‌گشاید» سوره انعام، آیه ۱۲۵.
↑ عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۶۳.
↑ «و بر او روزی که زاده شد و روزی که خواهد مرد و روزی که او را زنده برانگیزند درود باد» سوره مریم، آیه ۱۵.
↑ عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۱۹۳، ۲۵۷.
↑ علل الشرایع، ج۲، ص۳۳.
↑ علل الشرایع، ج۱، ص۲۷۳.
↑ «خداوند هر کس را که بخواهد راهنمایی کند دلش را برای (پذیرش) اسلام می‌گشاید» سوره انعام، آیه ۱۲۵.
↑ علل الشرایع، ج۲، ص۴۶.
↑ بحارالأنوار، ج۷۸، ص۳۰۹.
↑ منابع: قرآن کریم؛ الاحتجاج علی أهل اللجاج، احمد بن علی طبرسی (قرن ۶ق)، تحقیق: سید محمد باقر خرسان، مشهد، نشر المرتضی، اول، ۱۴۰۳ق؛ بحار الأنوار الجامعة الدرر أخبار الأئمة الأطهار علی، محمدباقر بن محمد تقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، جامع السعادات، محمدمهدی بن ابی ذر معروف به محقق نراقی (۱۲۰۹ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چهارم، ۱۴۲۷ق، علل الشرایع، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۵ق، عیون أخبار الرضا علی، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق، لغت نامه علی اکبر بن باباخان معروف به دهخدا (۱۴۳۴ش)، تهران، دانشگاه تهران، دوم، ۱۳۷۷ش؛ معجم الفروق اللغویة، حسن بن عبد الله معروف به ابوهلال عسکری (قرن ۵ق) به کوشش: بیت الله بیات، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۲ق. مفردات ألفاظ القرآن، حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی (۵۰۲ق)، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، دمشق - بیروت، دار القلم - الدار الشامیة، اول، ۱۴۱۲ق.
↑ یغمایی، ابوالفضل، مقاله «آرامش»، دانشنامه امام رضا، ج۱، ص ۵۸.

[1] بحارالأنوار، ج۱۳، ص۴۴۳، ص۴۵۰.

[2] «آنگاه خداوند آرامش خویش را بر پیامبر خود و بر مؤمنان فرو فرستاد و سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید؛ فرود آورد و کافران را به عذاب افکند و آن، کیفر کافران است» سوره توبه، آیه ۲۶.

[3] بحار الأنوار، ج۷۳، ص۲۴۳.

[4] «و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! به من بنمای چگونه مردگان را زنده می‌سازی؟ فرمود: آیا ایمان نداری؟ گفت: چرا امّا تا دلم آرام یابد» سوره بقره، آیه ۲۶۰.

[5] الاحتجاج، ج۴، ص۱۳۷.

[6] «خداوند هر کس را که بخواهد راهنمایی کند دلش را برای (پذیرش) اسلام می‌گشاید» سوره انعام، آیه ۱۲۵.

[7] عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۶۳.

[8] «و بر او روزی که زاده شد و روزی که خواهد مرد و روزی که او را زنده برانگیزند درود باد» سوره مریم، آیه ۱۵.

[9] عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۱۹۳، ۲۵۷.

[10] علل الشرایع، ج۲، ص۳۳.

[11] علل الشرایع، ج۱، ص۲۷۳.

[12] «خداوند هر کس را که بخواهد راهنمایی کند دلش را برای (پذیرش) اسلام می‌گشاید» سوره انعام، آیه ۱۲۵.

[13] علل الشرایع، ج۲، ص۴۶.

[14] بحارالأنوار، ج۷۸، ص۳۰۹.

[15] منابع: قرآن کریم؛ الاحتجاج علی أهل اللجاج، احمد بن علی طبرسی (قرن ۶ق)، تحقیق: سید محمد باقر خرسان، مشهد، نشر المرتضی، اول، ۱۴۰۳ق؛ بحار الأنوار الجامعة الدرر أخبار الأئمة الأطهار علی، محمدباقر بن محمد تقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، جامع السعادات، محمدمهدی بن ابی ذر معروف به محقق نراقی (۱۲۰۹ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چهارم، ۱۴۲۷ق، علل الشرایع، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۵ق، عیون أخبار الرضا علی، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق، لغت نامه علی اکبر بن باباخان معروف به دهخدا (۱۴۳۴ش)، تهران، دانشگاه تهران، دوم، ۱۳۷۷ش؛ معجم الفروق اللغویة، حسن بن عبد الله معروف به ابوهلال عسکری (قرن ۵ق) به کوشش: بیت الله بیات، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۲ق. مفردات ألفاظ القرآن، حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی (۵۰۲ق)، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، دمشق - بیروت، دار القلم - الدار الشامیة، اول، ۱۴۱۲ق.

[16] یغمایی، ابوالفضل، مقاله «آرامش»، دانشنامه امام رضا، ج۱، ص ۵۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۱۴: / خط ۱۴: @@
 در سخنان حضرت به چند عامل از عوامل ایجاد آرامش اشاره شده است. اصلی‌ترین عامل آرامش یاد خداست. امام در [[فلسفه عبادت]] و [[بندگی]] فرموده است: تا [[بندگان]] او را از یاد نبرند و اوامرش را به [[بازی]] نگیرند، زیرا در [[یاد خدا]] [[آرامش]] است<ref>علل الشرایع، ج۲، ص۳۳.</ref>. از فرمایش [[حضرت]] استفاده می‌شود که ذکر "سلام" نیز آرامش‌زاست. [[امام]] روزی بر فراز [[منبر]] به حاضران "سلام" کرد و فرمود: [[سلام]] من برای شما آرامش است<ref>علل الشرایع، ج۱، ص۲۷۳.</ref>.
-یکی دیگر از اسباب آرامش [[امید]] به [[ثواب]] [[اخروی]] است. در [[تفسیر]] [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|مَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ}}<ref>«خداوند هر کس را که بخواهد راهنمایی کند دلش را برای (پذیرش) اسلام می‌گشاید» سوره انعام، آیه ۱۲۵.</ref> آن حضرت فرمود: "هر کس را [[خدا]] بخواهد به [[بهشت]] راهنمایی‌اش می‌کند و او را در برابر خدا و [[اطمینان]] به خدا داشتن و آرامش و سکون از ثواب‌هایی که خدا [[وعده]] داده آماده و [[راضی]] می‌کند تا آرامش خاطر یابد. به فرموده آن حضرت، [[استعمال بوی خوش]] نیز باعث آرامش اعصاب و روان [[آدمی]] است<ref>علل الشرایع، ج۲، ص۴۶.</ref>. همچنین به فرموده حضرت، خوردن اندکی از [[تربت امام حسین]]{{ع}} باعث آرامش از هر ترسی است<ref>بحارالأنوار، ج۷۸، ص۳۰۹.</ref>.<ref>منابع: قرآن کریم؛ الاحتجاج علی أهل اللجاج، احمد بن علی طبرسی (قرن ۶ق)، تحقیق: سید محمد باقر خرسان، مشهد، نشر المرتضی، اول، ۱۴۰۳ق؛ بحار الأنوار الجامعة الدرر أخبار الأئمة الأطهار علی، محمدباقر بن محمد تقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، جامع السعادات، محمدمهدی بن ابی ذر معروف به محقق نراقی (۱۲۰۹ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چهارم، ۱۴۲۷ق، علل الشرایع، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۵ق، عیون أخبار الرضا علی، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق، لغت نامه علی اکبر بن باباخان معروف به دهخدا (۱۴۳۴ش)، تهران، دانشگاه تهران، دوم، ۱۳۷۷ش؛ معجم الفروق اللغویة، حسن بن عبد الله معروف به ابوهلال عسکری (قرن ۵ق) به کوشش: بیت الله بیات، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۲ق. مفردات ألفاظ القرآن، حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی (۵۰۲ق)، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، دمشق - بیروت، دار القلم - الدار الشامیة، اول، ۱۴۱۲ق.</ref>.<ref>[[ابوالفضل یغمایی|یغمایی، ابوالفضل]]، [[آرامش - یغمایی (مقاله)|مقاله «آرامش»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۵۸.</ref>
+یکی دیگر از اسباب آرامش [[امید]] به [[ثواب]] [[اخروی]] است. در [[تفسیر]] [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|مَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ}}<ref>«خداوند هر کس را که بخواهد راهنمایی کند دلش را برای (پذیرش) اسلام می‌گشاید» سوره انعام، آیه ۱۲۵.</ref> آن حضرت فرمود: "هر کس را [[خدا]] بخواهد به [[بهشت]] راهنمایی‌اش می‌کند و او را در برابر خدا و [[اطمینان]] به خدا داشتن و آرامش و سکون از ثواب‌هایی که خدا [[وعده]] داده آماده و [[راضی]] می‌کند تا آرامش خاطر یابد. به فرموده آن حضرت، [[استعمال بوی خوش]] نیز باعث آرامش اعصاب و روان [[آدمی]] است<ref>علل الشرایع، ج۲، ص۴۶.</ref>. همچنین به فرموده حضرت، خوردن اندکی از [[تربت امام حسین]]{{ع}} باعث آرامش از هر ترسی است<ref>بحارالأنوار، ج۷۸، ص۳۰۹.</ref><ref>منابع: قرآن کریم؛ الاحتجاج علی أهل اللجاج، احمد بن علی طبرسی (قرن ۶ق)، تحقیق: سید محمد باقر خرسان، مشهد، نشر المرتضی، اول، ۱۴۰۳ق؛ بحار الأنوار الجامعة الدرر أخبار الأئمة الأطهار علی، محمدباقر بن محمد تقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، جامع السعادات، محمدمهدی بن ابی ذر معروف به محقق نراقی (۱۲۰۹ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چهارم، ۱۴۲۷ق، علل الشرایع، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۵ق، عیون أخبار الرضا علی، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق، لغت نامه علی اکبر بن باباخان معروف به دهخدا (۱۴۳۴ش)، تهران، دانشگاه تهران، دوم، ۱۳۷۷ش؛ معجم الفروق اللغویة، حسن بن عبد الله معروف به ابوهلال عسکری (قرن ۵ق) به کوشش: بیت الله بیات، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۲ق. مفردات ألفاظ القرآن، حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی (۵۰۲ق)، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، دمشق - بیروت، دار القلم - الدار الشامیة، اول، ۱۴۱۲ق.</ref><ref>[[ابوالفضل یغمایی|یغمایی، ابوالفضل]]، [[آرامش - یغمایی (مقاله)|مقاله «آرامش»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۵۸.</ref>
 == منابع ==