اخلاق عرفانی

== مقدمه == اخلاق عرفانی یا اخلاق عارفانه یعنی اخلاقی که عرفا مروّج آن بوده‌اند که البته با مقیاس وسیعی مبتنی بر کتاب و سنّت است^[۱]. گاهی اخلاق عرفانی اطلاق می شود و مراد از آن اخلاق صوفیانه است؛ یعنی اخلاقی که متصوّفه مروّج آن بوده‌اند. ^[۲]^[۳]

روش عرفانی (اخلاق عرفانی)

سومین رویکرد به اخلاق در تاریخ تدوین علم اخلاق اسلامی، شیوه عرفانی و سبک صوفیانه است.
بیشتر کتب اخلاقی به جامانده از عرفا به این شیوه تدوین شده است. اوصاف الاشراف، تألیف خواجه نصیرالدین طوسی؛ قوت القلوب، تألیف ابوطالب مکی، رسالة سیر و سلوک منسوب به سید بحرالعلوم؛ رساله قشیریه تألیف ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن قشیری و اللمع تألیف ابونصر سراج طوسی از این قبیل است.
در روش عرفانی، آدمی موجودی متحرک تلقی می‌شود که مبدأ و منتهایی دارد و در بین این دو نقطه باید منازلی را طی کند که بدون گذر از یکی به دیگری نمی‌رسد؛ بنابراین، برخلاف روش فلسفی، فضیلت‌ها را مترتب بر یکدیگر و به دست آوردن آنها را تنها از راه یک برنامه حساب شده میسر نمی‌داند.

نقاط قوت روش عرفانی

نقطه قوت این روش نسبت به روش‌های دیگر دو چیز است:

حضور پررنگ خدا: انسان در این روش برای نزدیکی به خدا، به دنبال فضیلت‌ها می‌رود و چون رذیلت‌ها را موجب دوری از پروردگار میداند، از آنها می‌گریزد؛ بنابراین، در هر حرکت تحصیلی یا تهذیبی فاصله انسان با خدا سنجیده می‌شود و هم از این رو در تمام مراحل این برنامه، خدا حضور دارد.
پویایی و تحرک: گفتیم که این روش برای انسان، حرکت قائل است، او را در راه می‌داند و در راه او منازلی تصویر می‌کند؛ پس انسان همیشه در حال حرکت است و هر فضیلتی را طی یک سلسله فعالیت‌های کنشی به دست می‌آورد^[۴].