خرافه در لغت

این مدخل زیرشاخهٔ بحث خرافه است. خرافه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: خرافه در لغت - خرافه در قرآن - خرافه در حدیث - خرافه در کلام اسلامی - خرافه در جامعه‌شناسی اسلامی - نفی خرافه در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

«خرافه»، واژه‌ای عربی و به معنای «میوه چیده شده» است. همچنین «خرافه»، نام مردی از قبیله عُذره بود که از احوال و اسرار جنیان خبر داشت و هر آنچه از آنها می‌دید، بیان می‌کرد، ولی کسی سخن او را باور نداشت و مردم، وی را تکذیب می‌کردند و می‌گفتند: هَذَا حَدِيثٌ خُرافَهٌ وَ هِيَ حَدِيثٌ مُسْتَمْلَحٌ كَذِبٌ؛ «این سخن ساخته خرافه است. این سخنی ملیح و شنیدنی، ولی دروغ است». ابن اثیر پس از بیان این داستان، حدیثی را از پیامبر نقل می‌کند که در آن فرمود: «سرگذشت خرافه، واقعیت دارد». برخی کتاب‌های لغت، خرافه را سخن باطل، بیهوده، پریشان و افسانه معنا کرده‌اند.

خرافه معادل superstition به معنای حکایت، قصه، عقیده فاسد و رأی باطل است. به طور کلی، در این زمینه، بیان تعریفی که برای همگان و دین‌ها و فرهنگ‌های گوناگون پذیرفتنی باشد، کاری دشوار است. خرافه را این‌گونه تعریف کرده‌اند: خرافه یعنی رویدادهایی را که انتظار نداشته‌ایم رخ دهند، به پدیده‌هایی نسبت دهیم که هیچ رابطه منطقی میان آنها یافت نمی‌شود، مثل اینکه گمان کنیم گذشتن از زیر نردبان، سبب بروز فلان حادثه رانندگی چند روز پس از آن می‌شود... در صورتی که این رویدادها هیچ اثری بر هیچ چیز دیگر ندارد.

علامه طباطبایی، باورهای بی‌اساس را خرافه می‌داند و می‌نویسد: «اعتقاد به آنچه علم به حقیقت آن نداریم و نمی‌دانیم خیر است یا شر، جزو خرافات است».

به نظر می‌رسد بهترین تعریف خرافه این است: خرافه، ترس بیهوده از عوامل و مرتبط دانستن پدیده‌های نامربوط به یکدیگر است که رابطه بین آنها نه از نظر علم و عقل ثابت و نه از سوی دین تأیید شده است. خرافه شامل اسطوره یا حکایت افسانه‌ای هم می‌شود..

پرسش مستقیم

• خرافه در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)

منابع

1. فتاحی‌زاده، فتحیه، پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی