عبدالرزاق بن همام صنعانی در علوم قرآنی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عبدالرزاق بن همام صنعانی است. عبدالرزاق بن همام صنعانی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عبدالرزاق بن همام صنعانی در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
عبدالرزاق بن همام صنعانی معروف به ابن همام روایت کننده از امام صادق (ع)[۱]، به شمار آمده از دانشمندان شیعه، ثقه نزد اهل تسنن، دارای تألیفاتی از جمله تفسیر. به گفتۀ برخی کتاب‌شناسان، تفسیر وی قدیمی‌ترین تفسیر موجود شیعه در عالم است[۲].[۳]
عبدالرزاق بن همام بن نافع حمیری از محدثان و مفسران به نام است. او از اهالی صنعای یمن و از دست پروردگان معمر بن راشد می‌باشد که از حافظان بزرگ حدیث و تفسیر و قرآن کریم بوده و افتخار شاگردی قتاده را داشته است. عبدالرزاق، تفسیر را از همین استاد فرزانه و نیز عبدالملک بن جریج و سفیان بن عیینه و دیگر تابعان بزرگ گرفته است.
احمد بن حنبل و یحیی بن معین و دیگر بزرگان اهل حدیث از او روایت کرده‌اند. او دارای دو کتاب جامع و باارزش است: «الجامع الکبیر فی الحدیث» و کتاب «تفسیر» که به تحقیق و استخراج دکتر عبدالمعطی امین قلعجی در بیروت به چاپ رسید [۴].
شمس الدین داوودی درباره او می‌گوید: «عبد الرزاق، حافظ احادیث معمر بن راشد بود». همگان او را موثق دانسته و در صحاح ستّه از او روایت کرده‌اند.
تنها «تشیع» را بر وی خرده گرفته‌اند، ولی در تشیع نیز افراط‌گر نبود؛ بلکه علی (ع) را دوست می‌داشت و دشمنان او را دشمن می‌دانست و از آنان نفرت داشت.[۵]
ذهبی می‌گوید: «او از منابع سرشار علمی به شمار می‌رفت» [۶]. تفسیر او از منابع طبری و دیگر ارباب تفسیر نقلی است که فراوان از آن نقل کرده‌اند.[۷]
منابع
پانویس
- ↑ شیخ طوسی او را روایت کننده از امام باقر و امام صادق (ع) معرفی کرده است (ر. ک: رجال الطوسی، ص۲۶۷ اصحاب الصادق (ع)، باب العین رقم ۷۱۵) ولی باتوجه به اینکه تولد وی را در سال ۱۲۶ و وفات او را در سال ۲۱۱ در ۸۵ سالگی بیان کرده‌اند (ر. ک: ابن حجر، تقریب التهذیب، ج۱، ص۵۰۵ رقم ۱۱۸۳؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۹، ص۵۶۵ و ۵۸۰؛ آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۵۰، رقم ۱۲۰۰) روایت کردن وی از امام باقر (ع) (۱۱۴ ه.ق) امکان ندارد، مگر تاریخی را که برای تولد و وفات وی ذکر کرده‌اند، اشتباه باشد؛ اما روایت کردن وی از امام صادق (ع) مانعی ندارد؛ زیرا وی طبق تاریخ یادشده در وقت شهادت امام صادق (ع) ۲۲ ساله بوده است. آقا بزرگ تهرانی نیز استبعاد وحید بهبهانی را از اینکه وی از اصحاب امام صادق (ع) باشد، به همین بیان پاسخ گفته‌اند (ر. ک: رجال الطوسی، ص۲۶۷).
- ↑ ر. ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۵۰، رقم ۱۲۰۰؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۱۳، رقم ۶۴۹۳؛ ابن حجر، تقریب التهذیب، ج۱، ص۵۰۵، رقم ۱۱۸۳.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۴۶.
- ↑ طالقانی، تاریخ تفسیر، ص 157.
- ↑ طبقات المفسرین، ج ۱، ص ۲۹۶، شماره ۲۷۸.
- ↑ میزان الاعتدال، ج ۲، ص ۶۰۹، شماره ۵۰۴۲. تذکرة الحفاظ، ج ۱، ص ۳۶۴، شماره ۳۵۷. تهذیب التهذیب، ج ۶، ص ۳۱۰، شماره ۶۰۸.
- ↑ معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، ص ۴۲۹.