عبدالملک بن قریب اصمعی بصری
عبدالملک بن قریب اصمعی بصری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عبدالملک بن قریب اصمعی بصری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابوسعید عبدالملک بن قریب بن عبدالملک بن علی اصمعی باهلی بصری، معروف به «ابن هشام» در سال ۱۲۲ یا ۱۲۳ هـ در بصره زاده شد.[۱] گفته‌اند که جد وی علی بن اصمع به جهت سرقتی که در سَفَوان، محلی نزدیک بصره مرتکب شد، به دستور علی (ع) مجازات و انگشتانش بریده شد.[۲] این جریان در ناصبی شدن (افراط در دشمنی علی (ع)) وی[۳] تأثیر گذاشت. ابوسعید ادیب، لغت دان، نحوی، آگاه به تاریخ و غرایب، بذله گو و اهل بحث و مناظره بود.[۴] از خلیل بن احمد، ابوعمرو بن علاء، عمر بن ابی زائده و برخی دیگر روایت کرده و افرادی چون محمد بن ادریس شافعی، ابوحاتم رازی، ابوحاتم سجستانی، یحیی بن مَعِین، عمر بن شبّه و گروهی دیگر از او روایت کرده‌اند.
دانشمندان اهل سنت وی را از جهت تسلط بر علوم ادبی و بحث و مناظره و داشتن حافظه قوی بسیار ستوده‌اند. گفته شده: وی مدعی بود که شانزده هزار قصیده را از حفظ دارد. اخفش می‌‌گوید: اصمعی و خلف داناترین افراد به شعر می‌‌باشند و اصمعی از خلف داناتر است، چون به علم نحو نیز آشنایی دارد. یحیی بن معین بر این باور است که ابوسعید در فن خویش داناترین افراد است. مبرّد او را در کثرت روایت و لغت، دریایی که مانندش شناخته نشده، می‌‌داند.[۵]
اصمعی در دوران هارون الرشید وارد بغداد شد و همراه سایر علما در مباحثه‌ها و جلسات علمی که در دربار عباسیان تشکیل می‌‌شد، شرکت فعال داشت. وی در بحث‌های علمی بر دیگران برتری داشت و در داستان سرایی و گفتن مطالب خنده آور و ملیح نیز ماهر بود. در همین رابطه در یک جلسه یکصد هزار درهم از هارون الرشید جایزه دریافت کرد.[۶]
او آثار و کتاب‌های فراوانی دارد که چنین است: الاجناس اصول الکلام خلق الانسان الابل الاخبیة و البیوت الاشتقاق فعل و افعل الامثال الاوقات الخراج الدلو السرج و اللجام و البری و العقال الشاة غریب الحدیث القلب و الابدال اسماء الخمر الاضداد خلق الفرس الاثواب الاراجیز الاصوات الالفاظ الانواء جزیرة العرب النوادر الخیل الرحل السلاح الصفات غریب الحدیث و الکلام الوحشی الفرق المذکر و المؤنث المصادر ما اتفق لفظه و اختلف معناه ما تکلم به العرب فکثر فی افواه الناس اللغات ما اختلف لفظه و اتفق معناه القصائد الست معانی الشعر المقصور و الممدود میاه العرب النخله نوادر الاعراب الهمزه المیسر و القداح الوحوش النبات و الشجر[۷] الماء مناة العرب ما اختلف مبناه و اتفق معناه نوادر الاعراض الاضداد العرف[۸] النحل و العسل الفتوح الابواب النسب[۹] الدارات[۱۰] الاصمعیات شرح دیوان ذی الرمه الملوک تاریخ العرب قبل الاسلام[۱۱] و الشاء.[۱۲]
اصمعی بنابر مشهور در حدود نود سالگی در سال ۲۱۵ یا ۲۱۶ هـ در بصره یا مرو درگذشت [۱۳] و فضل بن ابی اسحاق بر وی نماز گزارد.[۱۴] بعد از درگذشت اصمعی، ابوقلابه شاعر شیعی مذهب در نکوهش وی اشعاری سرود[۱۵].[۱۶]
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ وفیات الاعیان ۳/۱۷۵.
- ↑ وفیات الاعیان ۱۷۴ و ۱۷۵.
- ↑ قاموس الرجال ۷/۹.
- ↑ تاریخ بغداد ۱۰/۴۱۰ ـ ۴۱۷.
- ↑ تهذیب الکمال ۱۸/۳۸۳، ۳۸۴ و ۳۸۷ ـ ۳۹۰.
- ↑ تاریخ بغداد ۱۰/۴۱۰ ـ ۴۱۷.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۶۱.
- ↑ اسماء الکتب ۲۰۹.
- ↑ هدیة العارفین ۱/۶۲۴.
- ↑ معجم مصنفی الکتب العربیه ۳۱۵.
- ↑ المستدرک علی معجم المؤلفین ۸۷۵.
- ↑ ایضاح المکنون ۲/۳۰۴.
- ↑ وفیات الاعیان ۳/۱۷۵.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۶۱.
- ↑ معجم الادباء ۷/۱۱۶ و ۱۱۷.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۴۹۵.