حدیث منزلت

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

حدیث منزلت در قرآن | حدیث منزلت در حدیث | حدیث منزلت در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حدیث منزلت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

این حدیث، که جایگاه امیر المؤمنین(ع) را نسبت به پیامبر خدا(ص)، همچون جایگاه هارون نسبت به موسی (ع) می‌داند، از روشن‌ترین و قوی‌ترین دلایل امامت و خلافت آن حضرت است. کلامی که پیامبر خدا(ص) بارها آن را فرموده، از جمله در داستان عزیمت به جنگ تبوک و گذاشتن حضرت امیر در مدینه. پیامبر و مسلمانان برای مقابله با رومیان عازم تبوک بودند. یک لشکرکشی طولانی و برون‌مرزی و سخت در پیش بود و بیم آن می‌رفت که منافقان و دشمنان کین‌توز، در غیاب پیامبر، فتنه‌انگیزی کنند و به اسلام و مسلمین ضربه بزنند. رسول خدا(ص) حضرت علی(ع) را در مدینه به جای خود گذاشت، تا هم مدینه را حفظ کند و هم بازماندگان در شهر را سرپرستی کند. منافقان که برای عدم حضور پیامبر نقشه‌ها کشیده بودند، چون ناکام شدند، شایعه‌پراکنی بر ضدّ علی(ع) کردند که حضرت رسول او را دوست ندارد و نخواسته با خود ببرد و او را سرپرست زنان و کودکان کرده است. امام خود را به پیامبر رساند و جوّ شایعه را گزارش داد. پیامبر دستور داد که وی به مدینه برگردد و فرمود: مدینه جز با حضور من یا تو سامان نمی‌گیرد و افزود: "أنت خلیفتی فی أهلی و دار هجرتی و قومی، أما ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی إلاّ أنّه لا نبیّ بعدی؟" تعبیر دیگر چنین است: "أنت منّی بمنزلة هارون من موسی إلاّ أنّه لا نبیّ بعدی" با این کلام، همۀ مسؤولیت‌های پیامبر را (بجز نبوت) بر دوش او نهاد و زعامت و رهبری پس از خود را به او سپرد. این حدیث، با عبارت‌های مختلف، در منابع گوناگون شیعه و اهل سنت به نحو متواتر نقل شده و مورد استناد أئمه، اصحاب و علما در مباحث امامت قرار گرفته است. موارد آن هم متعدد است، غیر از حادثۀ تبوک، در آغاز بعثت و یوم الإنذار، در روز مؤاخات پس از هجرت به مدینه، هنگام بستن درها به مسجد، روز فتح خیبر، در گفتاری با امّ سلمه، با انس بن مالک، با جمعی از اصحاب و در حجة الوداع نیز این سخن را فرموده است. استدلال به این حدیث بر امامت نیز به نقش هارون نسبت به موسای کلیم برمی‌گردد. در آیات متعددی جانشینی هارون برای موسی در قوم بنی اسرائیل بیان شده است، همچون آیه: ﴿﴿وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَقَالَ مُوسَى لأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلاَ تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ﴾﴾؛ ﴿﴿وَاجْعَل لِّي وَزِيرًا مِّنْ أَهْلِي*هَارُونَ أَخِي*اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي*وَأَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي﴾﴾؛ ﴿﴿وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَا مَعَهُ أَخَاهُ هَارُونَ وَزِيرًا﴾﴾ مفهوم منزلت هم عام است و همۀ شؤون را می‌گیرد و در کنار طرح منزلت، خلیفه بودن هم مطرح شده است. در حدیثی هم بیش از نسبت موسی و هارون مطرح شده است. رسول خدا(ص) به علی بن ابی طالب(ع) فرمود: "یا علیّ! أنت منّی بمنزلة هبة اللّه من آدم، و بمنزلة سام من نوح، و بمنزلة إسحاق من إبراهیم، و بمنزلة هارون من موسی، و بمنزلة شمعون من عیسی إلاّ أنّه لا نبیّ بعدی، یا علیّ أنت وصیّی و خلیفتی، فمن جحد وصیّتک و خلافتک فلیس منّی و لست منه و أنا خصمه یوم القیامة، یا علیّ! أنت أفضل امّتی فضلا و أقدمهم سلما، و أکثرهم علما، و أوفرهم حلما و أشجعهم قلبا و أسخاهم کفّا، یا علیّ! أنت الإمام بعدی و الأمیر، و أنت الصّاحب بعدی و الوزیر، و ما لک فی أمّتی من نظیر...".

جستارهای وابسته

منابع

• محدثی، جواد، فرهنگ غدیر.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: