بحرین
«بحرین» سرزمینی بود وسیع، از بصره تا عمان كه از سوی شمال به بصره و از سمت مغرب به یمامه و از طرف جنوب به ربع الخالی و عمان محدود می‌شده و راه‌های كاروانی صعب العبوری آن را با یثرب و حجاز و یمن و عمان مرتبط می‌كرده است. در وجه تسمیه این سرزمین به «بحران» و بحرین اقوال مختلفی بیان شده است. این منطقه در اواخر دولت عثمانی، «الاحساء» نام گرفت و نام بحرین به جزیره‌ای بزرگ به رو به روی ساحل شرقی آن منتقل شد. این جزیره که در گذشته آن را «أُوال» می‌نامیدند، امروز امارت بحرین را تشکیل می‌‌دهد. پادشاهی عربستان این منطقه (بحرین سابق) را «المنطقه الشرقیه» نامید و شهر دمام را مرکز آن قرار داد.
مقدمه
«بحرین»[۱] كه از صدر اسلام به بعد، در مدارك و مراجع مختلف، از آن نام برده شده، سرزمینی بود وسیع، از بصره تا عمان[۲] كه از سوی شمال به بصره و از سمت مغرب به یمامه و از طرف جنوب به ربع الخالی و عمان محدود می‌شده و راه‌های كاروانی صعب العبوری آن را با یثرب و حجاز و یمن و عمان مرتبط می‌كرده است[۳]. برخی این منطقه را در شمار «اقلیم ثانی» ذکرش کردند و بعضی دیگر از «اقلیم ثالثش» خوانده[۴] هَجَر[۵] را از آبادی‌های آن برشمردند[۶].
در بیان وجه تسمیه این سرزمین به «بحران» و بحرین اقوال مختلفی بیان شده است. برخی علت این نامگذاری را به وقوع این ناحیه در میانه دو رود محلم و عین الجریب در شمال و جنوب بحرین مربوط دانسته‌اند كه امروز از وجود آنها در نقشه اثری باقی نیست و برخی آن را نتیجه وقوع بحرین در میان دریا و برخی تالاب‌های داخلی شمرده‌اند[۷]. این منطقه در اواخر دولت عثمانی، «الاحساء» نام گرفت و نام بحرین به جزیره‌ای بزرگ به رو به روی ساحل شرقی آن منتقل شد. این جزیره که در گذشته آن را «أُوال» می‌نامیدند، امروز امارت بحرین را تشکیل می‌‌دهد. پادشاهی عربستان این منطقه (بحرین سابق) را «المنطقه الشرقیه» نامید و شهر دمام را مرکز آن قرار داد. این اقلیم از اقالیم آباد با شهرها و ساکنین و آب بسیار است و از مهمترین شهرهایش می‌‌توان به هُفُوف، مبرز، قطيف، ظهران (پایتخت منابع نفتی عربستان) خُبَر، دمام، جُبَيل، سَيهات و شهرهای بسیار دیگر اشاره کرد. این منطقه دارای منابع نفتی، بنادر صادراتی، پالایشگاه‌ها و صنعت پر رونق است و از طریق پلی بر روی دریا به کشور بحرین و از طریق راه آهن و جاده آسفالته به ریاض متصل است[۸].
منابع
پانویس
- ↑ در برخی منابع از این منطقه با نام «بحران» یاد شده است. (بکری، معجم ما استعجم، ج۱، ص۲۲۸)
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۳۴۶.
- ↑ سایت مرکز مطالعات خلیج فارس، مقاله «تاریخچه مجمع الجزائر بحرین».
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۳۴۷. ابن خلدون بخشی از آن را در اقلیم ثانی و بخش دیگر آن را در اقلیم ثالث گفته است. ابن خلدون، تاریخ، ج۴، ص۱۱۹.
- ↑ امروزه به هَجَر «هُفوف» و گاه «الحساء» گفته می‌‌شود.
- ↑ برخی نیز بحرین را آبادی هَجَر عنوان کرده‌اند. ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۳۴۷.
- ↑ سایت مرکز مطالعات خلیج فارس، مقاله «تاریخچه مجمع الجزائر بحرین».
- ↑ بلادی، عاتق بن غيث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة، ص۴۰-۴۱.