نسخهای که میبینید نسخهای قدیمی از صفحهاست که توسط Wasity(بحث | مشارکتها) در تاریخ ۱۴ آوریل ۲۰۱۹، ساعت ۱۴:۲۵ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوتهای عمدهای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۱۴ آوریل ۲۰۱۹، ساعت ۱۴:۲۵ توسط Wasity(بحث | مشارکتها)
منظور از علائم حتمی ظهور چیست؟ یکی از پرسشهای مرتبط به بحث مهدویت است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
«ابن منظور در لسان العرب میگوید: چیزی را بر تو حتمی کردم، یعنی آنرا بر تو واجب نمودم، الحتم: لازم و واجبی است که باید انجام شود و حتم الله الامر بحتمه اراده الهی بر انجام آن تعلق گرفت (امر کرد) و الحتم یعنی استوار کردن (محکم کردن) کار و حاتم یعنی حاکمی که انجام حکم را واجب میکند و محتوم از نظر لغوی یعنی واجبی که ناگزیر باید انجام شود و این چیزی است که همچنین آنرا در حدیث و سخن اهل بیت (ع) مییابیم.
ابو جعفر محمد بن علی (ع) در مورد آیه ﴿﴿قَضَى أَجَلاً وَأَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ﴾﴾[۱]، میفرمایند: آنها دو اجل و مدت هستند، یک اجل حتمی و دیگری اجل مشروط و موقوف. پس حمران بن اعین پرسید: اجل و مدت حتمی چیست؟ فرمود: آن است که غیر از آن نمیشود و پرسید موقوف چیست؟ امام (ع) فرمود: چیزی است که مشیت خدا در آن است.
بنابراین، امر محتوم نه زمان آن مقدم میشود و نه مؤخر و ناچار اتفاق میافتد (به وقوع میپیوندد) و این چیزی است که طبرسی آنرا از این سخن خدای تعالی که میفرماید ﴿﴿مَا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسْتَأْخِرُونَ﴾﴾[۲]. او میگوید: اجل و مدت حتمی، نه از زمان خود پیشی میگیرد و نه بازپس میماند.
ظاهرا امر محتوم به ناچار اتفاق میافتد و بعضی روایتها از نشانههای قطعی پیش از ظهور که ناگزیر رخ میدهند، سخن گفتهاند و بعضی آرزو کردهاند که این نشانهها پیش از ظهور قائم (ع) رخ ندهد و پیش نیاید. اما امام آنرا رد کرد و فرمود خیر آن حتمی است. نعمانی پس از اینکه تعدادی از نشانههای ظهور را برمیشمارد میگوید: این نشانههای بسیار زیادی که امامان آنرا بیان کردهاند و در روایتها ذکر شده و به حد تواتر رسیده و در مورد آنها اتفاق نظر وجود دارد، دلیل بر این است که حضرت قائم (ع) حتما زمانی ظهور میکند که این نشانهها و اتفاقها روی داده باشد؛ چرا که ائمه خبر دادهاند که این علامتها بدونشک وجود دارند و امامان (ع) صادق هستند تا جایی که به یکی از امامان (ع) گفته شد امیدواریم که ظهور قائم (ع) اتفاق بیفتد اما پیش از ایشان، سفیانی خروج نکند. ایشان فرمودند: به خدا سوگند آن امر حتمی است و ناچار (ناگزیر) اتفاق میافتد»[۳].
پاسخهای دیگر
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته میشود:
«منظور از علائم حتمی: نشانههایی است که حتماً تحقق پیدا میکند.
محتوم:عبارت است از امری که باید باشد و تغییر در آن صورت نمیگیرد: یعنی تغییر و تبدیلی نمیکند.
واژه "حتم" فقط یک بار با تعبیر "حتما" در قرآن کریم آمده است. ﴿﴿وَإِن مِّنكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا﴾﴾[۴].
برخی از معانی حتم:
قضای مقدر
قضا و وجوب قضا که گریزی از انجام آن نیست.
واجبی که اراده بر آن تعلق گرفته، اسقاط آن امکان پذیر نیست.
جزم و قطع در حکم و عمل
منظور از نشانههای حتمی: آن دسته از پدیدههایی است که پدید آمدن آنها بدون هیچ قید و شرطی، قطعی و الزامی خواهد بود.
تفاوت امر محتوم و وعدۀ حق:
وعده حق: به هیچ وجه دچار تغییر و تبدیل نگشته و تخلفناپذیر است. به عبارت دیگر وعده خداوند حتمی حتمی است و احتمال عوض شدن آن صفر است. و در وعده الهی تحقق بداء ممکن نیست: ﴿﴿إِنَّ اللَّهَ لاَ يُخْلِفُ الْمِيعَادَ﴾﴾[۵]. ظهور حضرت ولی عصر(ع) از وعدههای الهی لذا هیچ تغییر و تبدیلی در آن راه ندارد. روایت: داود بن قاسم به امام محمد تقی(ع) گفت: آیا برای خدا بدایی در امر محتوم رخ میدهد؟ امام فرموند: بله، گفت: پس میترسیم که خداوند درباره ظهور قائم(ع) بدایی حاصل شود، امام فرمودند: (ظهور و خروج و قیام) قائم از معیاد (و در زمره وعدههای الهی) است[۶].
امر حتمی: (که از وعدههای خداوند نیست) هر چند نسبت به امر غیر حتمی امکان عدم تحققش بسیار ضعیف است ولی ممکن است "بدائی" حاصل شود و آن امر به وقوع نپیوندد. لذا در امر محتوم، وقوع بداء ممکن است. به عبارت دیگر امر محتومی که در زمره وعدههای الهی نباشد، احتمال عوض شدن آن هست، هر چند این احتمال ده درصد یا کمتر از آن باشد. مثلاً خروج سفیانی از امور محتوم الهی است و لذا ممکن است با حصول بدائی، محقق نشود. بنابراین ممکن است با تضرع و دعای خوبان و صالحان و استحابت خداوند متعالی برخی از نشانههای حتمی که شدید و سخت بوده و گرفتاریها و ناگواریهایی در بردارند، محقق نشوند[۷]»[۸].
«واژۀ «حتم» فقط یک بار با تعبیر «حتما» در قرآن استفاده شده است؛ آنجا که خداوند متعال میفرماید:﴿﴿ وَإِن مِّنكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا﴾﴾[۹] طریحی «حتم» را واجبی دانسته که اراده بر آن تعلق گرفته، اسقاط آن امکانپذیر نیست [۱۰] راغب اصفهانی آن را به قضای مقدر معنا کرده است [۱۱]. ابن منظور نیز آن را به معنای قضا و وجوب قضا دانسته که گریزی از انجام آن نیست [۱۲]. خلیل بن احمد نیز آن را با تعبیر «ایجاب القضاء» تعریف کرده است [۱۳].
یکی از پژوهشگران پس از نقل برخی از سخنان بزرگان لغت، دیدگاه خود را این چنین مینگارد: معنای حقیقی برای این لفظ عبارت از «جزم و قطع در حکم و عمل» است[۱۴][۱۵].
میان نشانههای ظهور، شماری از آنها، علایم حتمی ظهور دانسته شدهاند. منظور از نشانههای حتمی- مقابل نشانههای غیر حتمی- آن است که پدیدار شدن آنها- بدون هیچ قید و شرطی- قطعی و الزامی خواهد بود؛ به گونهای که تا آنها واقع نشود، حضرت مهدی(ع) ظهور و قیام نخواهد کرد. البته باید توجه کرد که حتمی یا مسلم و قطعی بودن وقوع این نشانهها، به این معنا نیست که پدید نیامدن آنها، محال است؛ بلکه به حسب فراهم بودن شرایط و نبودن بازدارندهها، پدید آمدن آنها قطعی خواهد بود. از روایات فراوانی که در میان آنها روایات صحیح نیز وجود دارد حتمی بودن نشانههای پنجگانه ذیل استفاده میشود: خروج سفیانی، قیام یمانی، صیحه آسمانی، قتل نفس زکیه و خسف در بیداء"[۱۶][۱۷].
در برابر نشانههای حتمی، نشانههای غیر حتمی قرار دارد؛ یعنی مقید و مشروط به اموری است که در صورت تحقق آنها، پدید میآید. به عبارت دیگر، نشانههای غیر حتمی، شاید پدید آید و شاید بدون پیدایش آنها امام زمان (ع) ظهور کند.
پارهای از نشانههای غیر حتمی از این قرار است:
مرگ و میرها، زلزلهها و جنگها و آشوبهای فراگیر؛