خوارج در کلام اسلامی

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث خوارج است. "خوارج" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

خوارج در قرآن | خوارج در حدیث | خوارج در نهج البلاغه | خوارج در معارف دعا و زیارات | خوارج در کلام اسلامی | خوارج در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل خوارج (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

• گروهی است که پس از ماجرای حَکمیت در جنگ جمل پدید آمد. آنان را از آن نظر "خوارج" گفته‌اند که از فرمان امام علی (ع) بیرون رفتند و علیه او شوریدند.
• این فرقه را محکمه، حروریه، شراة و مارقین نیز خوانده‌اند. خوارج نخست خود از علی (ع) خواستند که از جنگ با معاویه دست کشد و تن به حکمیت دهد؛ اما چون دیدند حکمیت راه به جایی نبرد، علی (ع)، معاویه و حکمین- ابوموسی اشعری و عمروعاص- را کافر شمردند. از آن هنگام هر روز بر مخالفت خویش علیه علی (ع) افزودند تا سرانجام جنگ علنی در پیش گرفتند؛ اما در جنگ نهروان جز چند نفر همگی کشته شدند. چند تنی که زنده ماندند، به نشر عقاید خویش پرداختند. اعضای این گروه حدود دو قرن سراسر جهان اسلام را دستخوش آشوب و شورش و ناامنی کردند؛ ولی سرانجام به کلی از میان رفتند.

عقاید

• مهم‌ترین عقاید خوارج عبارت‌اند از:

1. خلیفه پیامبر (ص) را شرط نیست که عرب و از قریش باشد.
2. شرط خلافت، پرهیزگاری و دلاوری و دادگری است.
3. برخی از فرقه‌های خوارج خلافت زنان را نیز روا می‌داشتند.
4. علی (ع) با قبول حکمیت گناه کرده است و باید توبه کند.
5. خلافت، موروثی نیست.
6. مرتکب گناه کبیره کافر است و ریختن خونش روا است مگر توبه کند.
7. عمل فرد مسلمان، جزء اسلام و ایمان او است و با عملی بر خلاف شریعت از دین خارج می‌شود.
8. امام با رأی مردم برگزیده می‌شود.

فِرَق خوارج

• خوارج با گذشت زمان، در تبلیغ و ترویج عقاید خویش کوشیدند و رفته و رفته انشعاباتی یافتند؛ چونان که دانشمندان ملل و نحل تا بیست فرقه برای خوارج برشمرده‌اند. از مشهورترین فرق خوارج عبارت‌اند از: ارقه، عجارده، صفریه، واقفه و اباضیه. امروزه همه گروه‌های خوارج از میان رفته‌اند مگر اباضیه که به صورتی محدود همچنان بر جای مانده است.

خوارج در کلام امام علی (ع)

• ظهور خوارج و اندیشه‌های افراطی آنان تا بدان پایه برای جامعه اسلامی خطرناک بود که امیرالمؤمنین (ع) در هفده خطبه و دو نامه و یک حکمت به افشای ماهیت آنان پرداخته است، و درباره علل پیدایش و انحراف خوارج، نحوه تفکر و خصوصیات روحی و اخلاقی آنان و نتیجه انحرافاتشان و اینکه اندیشه آنان در آینده تداوم خواهد یافت، سخن گفته است. آن حضرت درباره شعار خوارج که می‌گفتند: لَا حُكْمَ إِلَّا لِلَّهِ فرمود: "سخن حقی است که از آن اراده باطل کردند. آری، درست است که فرمانی جز فرمان خدا نیست؛ ولی اینان می‌گویند زمامداری جز برای خدا نیست در حالی که مردم به زمامداری نیک یا بد نیازمندند".

منابع

• فرهنگ شیعه

جستارهای وابسته

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: