اسماعیل بن عباد قصری
مقدمه
از اصحاب امام رضا(ع). اسماعیل بن عباد قصری، محدث امامی و از راویان و اصحاب امام رضا(ع) به شمار رفته است[۱]. شیخ طوسی علت قصری خواندن وی را انتسابش به قصر ابن هبیره می‌داند[۲]. این قصر منتسب به یزید بن عمر بن هبیره بود. او که از جانب مروان بن محمد بن مروان والی عراق شده بود، عزم آن کرد تا در ساحل فرات در کوفه قصری بنا کند، اما هنوز به پایان نرسیده، مروان او را از مجاورت با مردم آن دیار بر حذر داشت و به دنبال همین توصیه، ابن هبیره کوفه را ترک گفت و بعدها سفاح آن قصر را کامل کرد و آن محل را هاشمیه نام داد. اما مردم بر طبق عادت، آن منطقه را محل قصر ابن هبیره می‌گفتند که عده زیادی از بزرگان به آنجا منسوب‌اند[۳].
اسماعیل، استاد فضل بن شاذان بوده، چنان که در روایتی از حضور فضل نزد مقری، اسماعیل بن عباد، در قطیعة الربیع، محله‌ای در کرخ (بغداد) و قرائت نزد وی اشاره کرده است[۴]. اسماعیل روایت‌های زیادی نقل می‌کند که با واسطه از امام باقر و امام صادق(ع) شنیده[۵]، همچنین معجزه‌ای از امام کاظم(ع) را به نقل از اسماعیل بن سلام روایت کرده است[۶]. اسماعیل روایت مستقلی از امام رضا(ع) ندارد، اما راوی روایت مهمی از داود رقی است که شاهدی بر امامت آن حضرت بعد از پدرش می‌باشد. این روایت را دیگران نیز از او نقل کرده‌اند. بر اساس این روایت، در خصوص جانشین امام کاظم(ع) که پیشوایی شیعه را بر عهده داشت، از حضرتش سؤال می‌شود که ایشان به فرزندش علی(ع) اشاره کرده و به عنوان امام بعد از خود معرفی می‌کنند[۷].
شیخ مفید نام وی را به اشتباه اسماعیل بن غیاث قصری آورده است[۸]. به همین مناسبت اصحاب رجال وی را در شمار اصحاب امام رضا(ع) آورده[۹]، اما به گفته برخی جزو اصحاب امام کاظم(ع) نیز می‌باشد[۱۰] که هیچ منبع مشخصی این مطلب را بازگو نکرده است، در حالی که برای اولین بار منهج المقال با این جمله که بعضی او را از اصحاب امام کاظم(ع) یاد کرده‌اند[۱۱]، به معرفی وی پرداخته است. زیست‌نامه و گرایش مذهبی اسماعیل روشن نیست؛ برخی از علمای رجالی بر مجهول بودن وی تصریح کرده‌اند[۱۲] و در عین حال با نظر در راویانی که در روایت‌های نقل شده از اسماعیل آمده‌اند، تلاش کرده‌اند تا حال او را روشن کنند؛ چنان که برخی به دلیل ارسال روایت و مجهول الحال بودن راوی، وی را ضعیف دانسته و بر عدم وثاقتش اذعان دارند[۱۳]. در طرف مقابل برخی دیگر با استناد به روایت دال بر استادی اسماعیل بر فضل بن شاذان و همچنین نقل معجزه امام کاظم(ع)، نظر به حسن حال و ممدوح بودن وی دارند[۱۴].
با توجه به اینکه عبدالله بن مغیره روایت صحیحی از اسماعیل روایت کرده[۱۵] و نیز فضل بن شاذان نزد او شاگردی نموده است، می‌توان به حسن حال وی نظر داد با اینکه روایت‌های مرسل از خراش بن ابراهیم کوفی و دیگران نقل کرده است[۱۶].[۱۷]
منابع
پانویس
- ↑ عوالم العلوم، ج۲۲، ص۵۶۶.
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۵۲؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۶۹؛ مجمع الرجال، ج۱، ص۲۱۴.
- ↑ الأخبار الطوال، ص۳۵۰؛ الأنساب، ج۴، ص۵۱۲؛ معجم البلدان، ج۴، ص۳۶۵؛ اللباب فی تهذیب الأنساب، ج۳، ص۴۱.
- ↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۰۱؛ رجال النجاشی، ص۳۴؛ خلاصة الأقوال، ص۹۸؛ إکلیل المنهج، ص۱۳۷.
- ↑ الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۸۰۵؛ مختصر البصائر، ص۲۱۱؛ الکافی، ج۸، ص۲۹۰؛ مستدرک الوسائل، ج۱۰، ص۲۶۵.
- ↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۳۵؛ بحار الأنوار، ج۴۸، ص۳۴.
- ↑ الغیبة، ص۳۴؛ الکافی، ج۱، ص۳۱۲؛ إعلام الوری، ج۲، ص۴۴؛ الوافی، ج۲، ص۳۵۸.
- ↑ الإرشاد، ج۲، ص۲۴۸.
- ↑ کتاب الرجال، برقی، ص۵۴؛ رجال الطوسی، ص۳۵۲؛ نقد الرجال، ج۱، ص۲۱۸؛ معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۶۰.
- ↑ جامع الرواة، ج۱، ص۹۷؛ استقصاء الاعتبار، ج۵، ص۶؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۳.
- ↑ منهج المقال، ج۲، ص۳۳۳.
- ↑ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۶۷.
- ↑ الحبل المتین، ج۲، ص۲۵۵؛ مصابیح الظلام. ج۶، ص۴۲۰.
- ↑ منتهی المقال، ج۲، ص۶۸؛ سماء المقال، ج۱، ص۳۲۹؛ تنقیح المقال، ج۱۰، ص۱۶۲؛ أعیان الشیعة، ج۳، ص۳۷۸.
- ↑ خاتمة المستدرک، ج۷، ص۱۶۲.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۴۵؛ الاستبصار، ج۱، ص۲۹۵؛ وسائل الشیعة، ج۴، ص۳۱۱.
- ↑ شریفی، مرضیه، مقاله «اسماعیل بن عباد قصری»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۲۳۵.