عبدالرزاق بن همام صنعانی
مقدمه
ابوبکر عبدالرزاق بن همام بن نافع حمیری یمانی صنعانی معروف به ابن همام در سال ۱۲۶هـ در صنعا، از شهرهای یمن به دنیا آمد و از موالی حمیر[۱] و صحابی امام صادق(ع) بود.[۲] بعضی وی را صحابی امام جواد(ع) هم می‌‌دانند. او از امام محمد باقر و امام جعفر صادق(ع) روایت دارد.[۳] همچنین از معمر بن راشد، سفیان بن عیینه و احمد بن حنبل روایت کرده و احمد بن حنبل و یحیی بن معین از او روایت کرده‌اند.[۴]
رجال‌شناسان او را ثقه، از بزرگان و مفاخر شیعه،[۵] مفسر و محدثی حافظ معرفی کرده‌اند.[۶] تفسیر او از قدیمی‌ترین تفاسیر شیعه می‌‌باشد.[۷] وی مدت هشت سال از ایام حیات امام جواد(ع) را درک کرد و در آخر عمرش نابینا شد[۸] و در سال ۲۱۱هـ در یمن از دنیا رفت.[۹]
آثار او عبارت‌اند از: «المغازی السنن»[۱۰]، «تزکیة الارواح عن مواقع الافلاح الامالی»[۱۱]، «الجامع الکبیر المصنّف» (المسند) و «تفسیر القرآن»[۱۲] که این تفسیر را طبری روایت کرده است.[۱۳].[۱۴]
جستارهای وابسته
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ وفیات الاعیان ۳/۲۱۶.
- ↑ رجال الطوسی ۲۶۷.
- ↑ تنقیح المقال ۲/۱۵۰. شیخ طوسی او را روایت‌کننده از امام باقر و امام صادق(ع) معرفی کرده است (ر.ک: رجال الطوسی، ص۲۶۷ اصحاب الصادق(ع)، باب العین رقم ۷۱۵) ولی باتوجه به اینکه تولد وی را در سال ۱۲۶ و وفات او را در سال ۲۱۱ در ۸۵ سالگی بیان کرده‌اند (ر.ک: ابن حجر، تقریب التهذیب، ج۱، ص۵۰۵ رقم ۱۱۸۳؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۹، ص۵۶۵ و ۵۸۰؛ آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۲۵۰، رقم ۱۲۰۰) روایت کردن وی از امام باقر(ع) (۱۱۴ ه.ق) امکان ندارد، مگر تاریخی را که برای تولد و وفات وی ذکر کرده‌اند، اشتباه باشد؛ اما روایت کردن وی از امام صادق(ع) مانعی ندارد؛ زیرا وی طبق تاریخ یادشده در وقت شهادت امام صادق(ع) ۲۲ ساله بوده است. آقا بزرگ تهرانی نیز استبعاد وحید بهبهانی را از اینکه وی از اصحاب امام صادق(ع) باشد، به همین بیان پاسخ گفته‌اند (ر.ک: رجال الطوسی، ص۲۶۷).
- ↑ وفیات الاعیان ۳/۲۱۶.
- ↑ قاموس الرجال ۶/۱۵۴.
- ↑ معجم المفسرین ۱/۲۸۱.
- ↑ الذریعه ۴/۲۵۰.
- ↑ الثقات ۸/۴۱۲.
- ↑ الطبقات الکبری ۵/۵۴۸.
- ↑ هدیة العارفین ۱/۵۶۶.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۲۸۴.
- ↑ معجم المؤلفین ۵/۲۱۹.
- ↑ معجم المفسرین ۱/۲۸۲.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۴۴۴.