حجت در معارف و سیره سجادی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حجت است. حجت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حجت در قرآن - حجت در حدیث - حجت در کلام اسلامی - حجت در فلسفه اسلامی - حجت در عرفان اسلامی - حجت در فقه اسلامی - حجت در معارف مهدویت - حجت الهی - مقام حجت الهی - حجت در معارف دعا و زیارات - حجت در معارف و سیره سجادی - حجت در معارف و سیره رضوی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
واژه حجّت از ریشه حجج و در اصل به معنای قصد است. دلیل نیز به معنای نشان دادن و ارشاد، و برهان به معنای روشنی و بیان است. دلیل را اگر روشن باشد برهان و اگر دلالت بر مقصود کند حجّت گویند. هر سه کلمه حجّت، برهان و دلیل در قرآن به کار رفته است: ﴿قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ﴾[۱]؛ ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَكُمْ بُرْهَانٌ مِنْ رَبِّكُمْ﴾[۲]. ﴿ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَيْهِ دَلِيلًا﴾[۳] امام سجاد(ع) در صحیفه از حجت خدا، حجت پیامبر، حجت قرآن، و حجت‌های انسان در برابر خدا سخن گفته است:
حجت برتر خدا
حجت‌های خدا پی‌در‌پی و آشکار است: خدایا تو حجت‌های خود را در پی یکدیگر و به یاری یکدیگر اقامه کرده‌ای[۴]. همچنین حجت خدا باطل شدنی نیست و اگر خدای متعال در عقوبت سرکشان شتاب نمی‌ورزد دلیل بر بطلان حجت او نیست: و چون در بازخواستشان شتاب نکنی حجت تو باطل نمی‌گردد که حجت تو پای بر جای است و بطلان‌ناپذیر[۵]. امام(ع) می‌فرماید: «أَعْلَمُ أَنَّ الْحُجَّةَ لَكَ»[۶]؛ «می‌دانم که حجت، تو راست».
حجت قرآن
امام سجاد(ع) قرآن را کتابی که برهانش خاموش نمی‌شود معرفی می‌فرماید: «وَ نُورَ هُدًى لَا يَطْفَأُ عَنِ الشَّاهِدِينَ بُرْهَانُهُ»[۷] «و (قرآن) چراغ هدایتی است که فروغ برهانش را خاموشی نیست».
حجت پیامبر و امامان(ع)
امام(ع) از خدای متعال می‌خواهد تا حجت پیامبرش را بزرگ سازد و مقصود آن است که آن را بر حجت‌های دیگر پیروز سازد به گونه‌ای که برای کسی امکان نقض آن نباشد: «وَ عَظِّمْ بُرْهَانَهُ»[۸]؛ و برهان او را عظیم‌تر گردان. و نیز در دعای عرفه عرضه می‌دارد: «ای پروردگار من، بر اهل بیت طیبین او (پیامبر) که آنان را برای قیام به امر خود برگزیده‌ای... و حجت‌های خود بر بندگان قرار داده‌ای... تحیّت و درود بفرست»[۹].
حجت انسان در برابر خدا
انسان در برابر خدا با توجه به باز بودن باب توبه هیچ حجتی ندارد: «حمد و سپاس خداوندی را که ما را به توبه راه نمود... تا هیچ یک از ما را عذری و حجتی نماند[۱۰] و حجت‌های انسان در برابر خدا ضعیف است»[۱۱]. بدین‌سان انسان در نافرمانی‌هایش هیچ عذر و حجتی ندارد و حجت از آن خداست[۱۲].[۱۳]
منابع
پانویس
- ↑ «بگو: برهان رسا از آن خداوند است» سوره انعام، آیه ۱۴۹.
- ↑ «ای مردم! به راستی برهانی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است» سوره نساء، آیه ۱۷۴.
- ↑ «سپس خورشید را بر آن رهنمون گرداندیم» سوره فرقان، آیه ۴۵.
- ↑ نیایش چهل‌وششم.
- ↑ نیایش چهل‌وششم.
- ↑ دعای ۴۷.
- ↑ دعای ۴۲.
- ↑ دعای ۴۲.
- ↑ نیایش چهل‌وهفتم.
- ↑ نیایش یکم.
- ↑ نیایش سی‌ونهم.
- ↑ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، ۱۳۷۵، چاپ دوم، فی ظلال الصحیفة السجادیة، محمد جواد مغنیه، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۳۹۹، چاپ دوم؛ قاموس قرآن، سیدعلی‌اکبر قرشی، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۷۱، چاپ ششم؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- ↑ شیرزاد، امیر، مقاله «حجت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۱۸۲.