معمر بن مثنی بصری
معمر بن مثنی بصری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: معمر بن مثنی بصری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابوعبیده معمر بن مثنی تیمی بصری تمیمی نیاکان وی ایرانی و از یهودیان باجروان، منطقه‌ای در بین النهرین بودند و خود او سال ۱۱۴هـ [۱] در بصره متولد و پرورش یافت و در همان جا تحصیل کرد.[۲] درباره تولدش سال‌های ۱۰۸ تا ۱۱۲هـ هم ذکر شده است.[۳] او از طایفه بنی‌تیم قریش و از موالی آنها بود و نزد ابوعمرو بن علاء و هشام بن عروه به تحصیل پرداخت.[۴] ابوعثمان مازنی و قاسم بن سلام از شاگردان او بودند.[۵]
یاقوت حموی او را آشنا به لغت، نحو، شعر، انساب و تاریخ دانسته و گفته است که او و اصمعی از پیش گامان علم انساب و تاریخ عرب بوده اند[۶] و بعضی نوشته‌اند که معمر در مذمت اعراب کتاب نوشته است.[۷] او اولین خطبه امام علی(ع) در دوره حکومت ایشان[۸] و روایاتی از امام سجاد(ع) را نقل کرده است.[۹]
سال وفاتش به اختلاف سال‌های ۲۰۳[۱۰] تا ۲۱۳هـ [۱۱] ذکر شده، ولی الندیم مرگ او را به سال ۲۱۰هـ در بصره نوشته و آثار زیر را برای او ذکر می‌‌کند: مجاز القرآن غریب القرآن معانی القرآن غریب الحدیث الدیباح جفرة خالد الحیوان التاج النقائض ابنی وائل الامثال الحدود مسعود البصره خبر الروایه خراسان معارات «مغارات» قیس و الیمن خبر عبدالقیس خبر ابنی «ابی» بغیض خوارج بحرین و الیمامه الموالی البله الضیفان الطروقه مرج راهط المنافرات القتال خبر البرّاض «التوام» الفرارین «القواریر» البازی الحمام الحیّات العقاب النواکح النواشز حفیر الخیل الملاص «اللاص» الاعتان «الاعتبار» مناقب باهله ایادی الازد الخیل الابل الاسنان المحام «المجان» الزرع الرحل الدلو البکرة السرج اللجام القوس السیف مثالب باهله الشوارد الاحلام الزوائد مقاتل الفرسان نامه «قامه» الرئیس مقاتل الاشراف الشعر و الشعراء فعل و افعل المصادر المثالب خلق الانسان الفرق الخسف مکه و الحرم الجمل و الصفین بیوتات العرب اللغات الغارات المعاتبات الملاویات الاضداد مأثر العرب القبّالین العققه مآثر عطفان الأوفیاء اسماء الخیل ادعیاء العرب مقتل عثمان قضاة البصره فتوح ارمینیه فتوح الاهواز لصوص العرب اخبار الحجاج قصه الکعبه الحمس من قریش فضائل الفرس اعصار الجزور الحاملین الحمالات کتاب ما تلحن فیه العامه سلم بن قتیبه روشنقباد السواد و فتحه کتاب مسعود بن عمرو و مقتله کتاب من شکر من العمال «و حمد» غریب بطون العرب تسمیة من قتلت بنو اسد الجمع و التثنیه الاوس و الخزرج محمد و ابراهیم ابنی عبدالله بن حسن بن حسن الایام الحرّات اعراب القرآن ایام بنی یشکر و اخبارهم و ایام بنی مازن و اخبارهم [۱۲].[۱۳]
منابع
پانویس
- ↑ الفهرست (الندیم) ۵۹.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی ۵/۷۱۱.
- ↑ وفیات الاعیان ۵/۲۴۲.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۹/۴۴۵.
- ↑ المنتظم ۱۰/۲۰۶.
- ↑ معجم الادباء ۱۹/۱۵۵.
- ↑ المعارف ۵۴۳.
- ↑ الارشاد ۱/۲۳۹.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی ۵/۷۱۴.
- ↑ هدیة العارفین ۲/۴۶۶.
- ↑ المنتظم ۱۰/۲۰۹.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۵۹ و ۶۰.
- ↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۷۷۳.