نامۀ ۱۴ نهج البلاغه

مقدمه

سیره امام در جنگ‌هایی که به او تحمیل شد، نشان از آن دارد که هرگز در فکر انتقام و کینه‌توزی نبود و تنها هدفش از نبرد، احقاق حق و به زمین نشاندن کسانی بود که که در باربر حق و حکومت حق برخاسته بودند. از این‌رو حتی در نرد صفین که در شرایطی بسیار سخت از نظر موقعیت اجتماعی و سیاسی به امام تحمیل شد. باز هم امام ویژگی‌های انسانی و اخلاق اسلامی و دینی خویش را حفظ می‌کند. در این نامه که پیش از شروع درگیریِ صفین صادر شده است، امام به سپاهیانش چنین سفارش می‌کند: "شما بر عمل خویش دلیل و برهان دارید، پس هرگز آغازگر جنگ نباشید، زیرا آغاز جنگ از جانب دشمنان، خود، اقامه دلیلی دیگر بر حقانیت شماست." سپس سفارش می‌کند که ملاحظه دشمن در دام افتاده را بکنند و زنان و ناتوانان را آزار ندهند^[۱].

شمایان جنگ را آغاز نکنید که بحمدالله بر برهان استوارید؛ و شروع جنگ از سوی آنان خود برهانی دیگر بر حقانیت شماست. آن‌گاه که دشمن به اذن پروردگار گریخت، فراریان را مکشید و درماندگان را هدف قرار ندهید و بر مجروحان تیر خلاص نزنید و زنان را با آزارتان برمینگیزانید حتی اگر به شما ناسزا گویند و امیرانتان را دشنام دهند، که آنان از نظر جسم و جان و اندیشه ظریف و ناتوان‌اند. مگر نه این است که دستور داشتیم از آزار آنان بازایستیم حتی آن‌گاه که مشرک بودند و در جاهلیت اگر مردی زنی را سنگی یا چوبی می‌زد، نه‌تنها او را بلکه دودمانش را سرزنش می‌کردند^[۲].