جفیر بن حکیم
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
جفیر بن حکیم
جفیر بن الحکیم[۱]؛ در سند یک روایت تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از کتاب تأویل الآیات الظاهرة آمده است:
«قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْعَبَّاسِ رَحِمَهُ اللَّهُ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْمُنْذِرِ بْنِ جَيْفَرٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي جَيْفَرٌ عَنِ الْحَكَمِ عَنْ الْمَنْصُورِ بْنِ الْمُعْتَمِرِ عَنْ رِبْعِيِّ بْنِ خِرَاشٍ قَالَ: خَطَبَنَا عَلِيٌّ(ع) فِي الرَّحْبَةِ ثُمَّ قَالَ إِنَّهُ لَمَّا كَانَ فِي زَمَانِ الْحُدَيْبِيَةِ خَرَجَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ(ص) أُنَاسٌ مِنْ قُرَيْشٍ مِنْ أَشْرَافِ أَهْلِ مَكَّةَ فِيهِمْ سُهَيْلُ بْنُ عَمْرٍو قَالُوا مُحَمَّدٌ أَنْتَ جَارُنَا وَ حَلِيفُنَا وَ ابْنُ عَمِّنَا وَ قَدْ لَحِقَ بِكَ أُنَاسٌ مِنْ أَبْنَائِنَا وَ إِخْوَانِنَا وَ أَقَارِبِنَا لَيْسَ بِهِمْ التَّفَقُّهُ فِي الدِّينِ وَ لَا رَغْبَةٌ فِيمَا عِنْدَكَ وَ لَكِنْ إِنَّمَا خَرَجُوا فِرَاراً مِنْ ضِيَاعِنَا وَ أَعْمَالِنَا وَ أَمْوَالِنَا فَارْدُدْهُمْ عَلَيْنَا فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ(ص) أَبَا بَكْرٍ فَقَالَ لَهُ انْظُرْ مَا يَقُولُونَ فَقَالَ صَدَقُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ أَنْتَ جَارُهُمْ فَارْدُدْهُمْ عَلَيْهِمْ قَالَ ثُمَّ دَعَا عُمَرَ فَقَالَ مِثْلَ قَوْلِ أَبِي بَكْرٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) عِنْدَ ذَلِكَ لَا تَنْتَهُوا يَا مَعْشَرَ قُرَيْشٍ حَتَّى يَبْعَثَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ رَجُلًا امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلتَّقْوَى يَضْرِبُ رِقَابَكُمْ عَلَى الدِّينِ فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ أَنَا هُوَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ لَا فَقَامَ عُمَرُ فَقَالَ أَنَا هُوَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ لَا وَ لَكِنَّهُ خَاصِفُ النَّعْلِ وَ كُنْتُ أَخْصِفُ نَعْلَ رَسُولِ اللَّهِ(ص) قَالَ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَيْنَا عَلِيٌّ(ع) وَ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ(ص) يَقُولُ مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ»[۲].[۳]
شرح حال راوی
نام راوی در منبع اصلی «جیفر»[۴] و در تفسیر البرهان «جفیر بن حکیم»[۵] و در بحار الأنوار «المنذر بن جعفر بن الحکم»[۶] ثبت شده است که عنوان صحیح «جیفر» بر وزن «جعفر» است.
توضیح: در نام راوی (جیفر یا جفیر) و در نام پدرش (حکم یا حکیم) در کتب رجال و اسناد روایات اختلاف است: نجاشی ضبط جفیر را ترجیح داده و نام راوی را جفیر بن الحکم[۷] ثبت کرده؛ ولی در ترجمه پسرش (منذر) نام پدر راوی را حکیم[۸] ثبت کرده است.
شیخ طوسی[۹] و علامه حلی[۱۰] ضبط جیفر را ترجیح داده و نام راوی را جیفر بن الحکم العبدی ثبت کرده‌اند.
قیسی دمشقی در توضیح المشتبه[۱۱]، و ابن حجر عسقلانی[۱۲] از بزرگان سنّی ضبط جیفر را درست دانسته‌اند. آیت‌الله خویی[۱۳] و علامه شوشتری[۱۴] نیز بر همین عقیده‌اند. ابو المنذر جفیر بن حکیم العبدی از راویان کوفی است[۱۵] که در رجال نجاشی و رجال طوسی از کتب رجالی قدمای شیعه از وی یاد شده؛ ولی در الفهرست شیخ طوسی و در رجال کشی از ایشان نام برده نشده است.
ابن حجر عسقلانی از رجالیان سنّی نیز در کتاب رجالی خود نام راوی را عنوان کرده است.
جفیر بن حکیم دارای یک اثر علمی بوده است که نجاشی از آن به – "له كتاب"[۱۶] و ابن حجر به "جمع كتابا عن جعفر صحيح معتمد عليه"[۱۷] از آن یاد کرده است. افزون بر این، در اسناد روایات واقع گردیده و با عناوین مختلفی مانند جیفر العبدی[۱۸]، جیفر بن الحکم العبدی[۱۹] و جفیر بن الحکیم[۲۰] روایت کرده است.
پسر ایشان (منذر بن جیفر) نیز از محدّثان و دارای اثر علمی در حوزه حدیث بوده و در طُرُق و اسناد روایات نیز واقع گردیده؛ از جمله کتاب پدرش را روایت کرده است.
نجاشی: جفير بن الحكم العبدي أبو المنذر عربي، ثقة، روي عن جعفر بن محمد(ع) له كتاب أخبرنا به أحمد بن محمد بن هارون قال: حدثنا أحمد بن محمد بن سعيد قال: حدثنا محمد بن أحمد بن الحسن القطواني قال: حدثنا منذر بن جفير، عن أبيه به[۲۱].
ابن حجر عسقلانی: جفير بن مصغّر ابن الحكم العبدي أبو المنذر؛ روي عن جعفر الصادق(ع) و روي عنه ولده منقر[۲۲]. ذكره ابن النجاشي في رجال الشيعة و قال كان ثقة و قال أبو عمرو الكشي[۲۳] جمع كتاباً عن جعفر كله صحيح معتمد عليه[۲۴].[۲۵]
طبقه راوی
از تاریخ ولادت و وفات راوی اطلاعی در دست نیست؛ اما نجاشی[۲۶]، شیخ طوسی[۲۷]، ابن داود[۲۸] و علامه حلی[۲۹] او را از اصحاب امام صادق(ع) برشمرده‌اند؛ ولی در اسناد روایات، از آن حضرت روایت نکرده است.[۳۰]
استادان و شاگردان راوی
در اسناد روایات، جفیر العبدی از منصور بن معتمر، صحار بن عباس، ابان الأحمر، عبدالرحمن بن مسعود و ابوسعید الخدری[۳۱] روایت کرده که از استادانش شمرده می‌شوند و منذر بن جفیر (فرزند راوی)، عبیس و ابو احمد الزبیری[۳۲] از وی روایت کرده‌اند که از شاگردانش شمرده می‌گردند.[۳۳]
مذهب راوی
اطلاع دقیقی از مذهب راوی در دست نیست؛ لیکن با توجه به یادکرد نام راوی در رجال نجاشی که به راویان امامی اختصاص دارد، نیز تصریح ابن حجر به تشیّع وی، در زمره راویان شیعه امامی قرار می‌گیرد.[۳۴]
جایگاه حدیثی راوی
نجاشی[۳۵] به وثاقت راوی تصریح کرده است و به دنبال ایشان، ابن داود[۳۶]، علامه حلّی[۳۷] و رجالیان دیگر، چنانکه ابن حجر عسقلانی نیز به وثاقت ایشان به نقل از نجاشی اشاره کرده است[۳۸].[۳۹]
جستارهای وابسته
- منذر بن جیفر عبدی (فرزند)
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: أ. منابع شیعی: رجال الطوسی، ص۱۷۸، ش۲۱۲۲؛ رجال النجاشی، ص۱۳۱، ش۳۳۷؛ الرجال (ابن داود)، ص۹۱، ش۳۳۹؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۳۷، ش۷؛ إیضاح الإشتباه، ص۱۳۶، ش۱۴۸؛ منهج المقال، ج۳، ص۲۵۳، (ش ۱۱۲۵) و ص۲۷۷، (ش ۱۱۸۲)؛ نقد الرجال، ج۱، ص۳۶۷، (ش۱۰۳۹) و ص۳۷۹، (ش۱۰۹۰)؛ جامع الرواه، ج۱، ص۱۶۴، (ش۱۳۱۳) و ص۱۷۰، (ش۱۳۷۴)؛ الوجیزة فی الرجال، ص۴۹، ش۴۲۱؛ منتهی المقال، ج۲، ص۲۸۶، (ش۶۱۰) و ص۳۰۵، (ش۶۳۴)؛ تنقیح المقال، ج۱۶، ص۱۴۶، (ش ۴۱۵۶) و ص۳۷۰، (ش۴۳۰۰)؛ معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۱۱۲، ش۲۳۵۳؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۳۴، ش۲۹۰۷؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۷۰۷، (ش ۱۵۷۰) و ص۷۶۸، (ش۱۶۳۲). ب. منابع سنّی: لسان المیزان، ج۲، ص۱۳۲ - ۱۳۳.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۳۲۳ - ۳۲۴ به گزارش از کتاب تأویل الآیات الظاهرة، ص۵۸۳ – ۵۸۴.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 598-600.
- ↑ تأویل الآیات الظاهره، ص۵۸۳: حدثنی أبی جیفر، عن الحکم.
- ↑ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۰۱، ح۹۹۴۴: حدثنی أبی جفیر بن حکیم.
- ↑ بحار الأنوار، ج۳۲، ص۳۱۳، ح۲۸۲: عن المنذر بن جعفر بن الحکم.
- ↑ رجال النجاشی، ص۱۳۱ ش۳۳۷: جفیر بن الحکم العبدی.
- ↑ رجال النجاشی، ص۴۱۸، ش۱۱۱۹: منذر بن جفیر بن حکیم العبدی.
- ↑ رجال الطوسی، ص۱۷۸، ش۲۱۲۲: جیفر بن الحکم العبدی و ص۳۰۹، ش۴۵۶۵: منذر بن جیفر العبدی.
- ↑ إیضاح الإشتباه، ص۱۳۶، ش۱۴۸: جفیر: بفتح الجیم أولا، ثم الفاء، ثم الیاء المنقطة تحتها نقطتین، ثم الراء، و قیل: جیفر: بالجیم أولا المفتوحة، تحتها نقطتین الساکنة، و الفاء، و الراء.
- ↑ جَیفَر. قلت: بفتح الجیم و الفاء، بینهما مثناة تحت ساکنة، و آخره راء... قال: و منذر بن جیفر، عن أبیه. (توضیح المشتبه، ج۲، ص۵۷۴ - ۵۷۵)
- ↑ الإصابه، ج۱، ص۶۴۰، ش۱۳۱۱: جیفر بوزن جعفر لکن بدل العین تحتانیة.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۳۶۰، ش۱۲۶۷۶: و اختلفت النسخ ففی بعضها جفیر، و فی بعضها جیفر، و الظاهر أن الثانی الصحیح، فإن المذکور فی الروایات هو منذر بن جیفر، دون جفیر.
- ↑ قاموس الرجال، ج۱۰، ص۲۴۳، ش۷۷۳۵: منذر بن جیفر... و هو الصحیح، لتصدیق المشیخة و الأخبار له.
- ↑ رجال الطوسی، ص۱۷۸، ش۲۱۲۲؛ رجال النجاشی، ص۱۳۱، ش۳۳۷.
- ↑ رجال النجاشی، ص۱۳۱، ش۳۳۷.
- ↑ لسان المیزان، ج۲، ص۱۳۳، ش۵۶۹.
- ↑ بحار الأنوار، ج۲۷، ص۱۸۰، ح۲۹: «الْقَاسِمُ بْنُ يَحْيَى عَنْ عُبَيْسٍ عَنْ جَيْفَرٍ الْعَبْدِيِّ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ(ص) يَقُولُ لَوْ أَنَّ عَبْداً عَبَدَ اللَّهَ أَلْفَ عَامٍ مَا بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ ثُمَّ ذُبِحَ كَمَا يُذْبَحُ الْكَبْشُ مَظْلُوماً لَبَعَثَهُ اللَّهُ مَعَ النَّفَرِ الَّذِينَ يَقْتَدِي بِهِمْ وَ يَهْتَدِي بِهُدَاهُمْ وَ يَسِيرُ بِسِيرَتِهِمْ إِنْ جَنَّةً فَجَنَّةٌ وَ إِنْ نَاراً فَنَارٌ»؛ اما در منبع اصلی، جعفر العبدی ثبت شده است. (ر.ک: المحاسن، ج۱، ص۶۱، ش۷۹)
- ↑ المعجم الأوسط، ج۴، ص۲۲۳: «... طاهر بن أبی أحمد الزبیری قال: نا أبی قال: نا جیفر بن الحکم العبدی، عن عبدالرحمن بن مسعود، عن مالک بن ضمرة، عن أبی ذر أن رسول الله(ص) أمر بجمع الصدقة فجعل الرجل یجیء بقدر ماله و بصدقته فبکیت فقال: یا أباذر! مما تبکی؟ قلت: ذهب المکثرون بالأجر قال: کیف؟ قلت: یصلون کما نصلی و یصومون کما نصوم و یجدون ما یتصدقون و لا نجد فقال: بل المکثرون هم الأسفلون إلا من قال بالمال هکذا و هکذا و قلیل ما هم...».
- ↑ روایت مورد بحث.
- ↑ رجال النجاشی، ص۱۳۱، ش۳۳۷.
- ↑ منذر صحیح است، چنانکه در رجال نجاشی و در سند روایت مورد بحث، به آن تصریح شده است.
- ↑ در رجال کشّی موجود از راوی یاد نشده است؛ احتمالاً نسخه اصلی رجال کشّی در اختیار ابن حجر بوده و از آن نقل کرده است.
- ↑ لسان المیزان، ج۲، ص۱۳۲ - ۱۳۳، ش۵۶۹.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 600-603.
- ↑ رجال النجاشی، ص۱۳۱، ش۳۳۷.
- ↑ رجال الطوسی، ص۱۷۸، ش۲۱۲۲.
- ↑ الرجال (ابن داود)، ص۹۱، ش۳۳۹.
- ↑ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلّی)، ص۳۷، ش۷.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 603.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۳۲۳؛ الإصابة فی تمیز الصحابه، ج۳، ص۳۳۰؛ بحار الأنوار، ج۷۹، ص۲۳۱، ح۵۶ (در منبع اصلی (خصال) به جای جفیر، جعفر ثبت شده است)؛ المعجم الأوسط، ج۴، ص۲۲۳؛ المحاسن، ج۱، ص۶۲، ح۱۰۲ (روایت جفیر بن الحکم از ابو سعید خدری مرسل است، به جهت بُعد طبقه).
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۳۲۳؛ المحاسن، ج۱، ص۶۲، ح۱۰۲؛ المعجم الأوسط، ج۴، ص۲۲۳.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 604.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 604.
- ↑ رجال النجاشی، ص۱۳۱، ش۳۳۷.
- ↑ الرجال (ابن داود)، ص۹۱، ش۳۳۹.
- ↑ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۳۷، ش۷.
- ↑ لسان المیزان، ج۲، ص۱۳۲ - ۱۳۳، ش۵۶۹.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۵، ص 604.