صفا و مروه
صفا و مروه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: صفا و مروه در قرآن - صفا و مروه در معارف مهدویت - پرسش مرتبط نداردمقدمه
نام دو کوه نزدیک خانه خدا در مکه بوده که "هاجر"، مادر حضرت اسماعیل برای پیدا کردن آب برای فرزند خود، هفت بار فاصله میان آن دو را طی کرده است.
امروز این مکان به صورت سالن دراز و سرپوشیده‌ای کنار مسجد الحرام قرار دارد و یکی از اعمال حج، رفت و برگشت هفت بار میان آن دو می‌باشد که حاجیان پس از طواف انجام می‌دهند (سعی بین صفا و مروه) و دیگر به صورت کوه نیست.
در قرآن نیز از صفا و مروه یاد شده و از شعائر الهی به شمار آمده است: ﴿إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ﴾[۱]. سعی میان آن دو، به یاد آن فداکاری هاجر انجام می‌گیرد. فاصله صفا و مروه حدود ۴۰۰ متر است[۲].
در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که آدم(ع) بر کوه مکه فرود آمد و چون لقب او آدم صفی الله ﴿إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ﴾[۳] بود آن را کوه صفا نامیدند؛ صفا در لغت به معنای سنگ محکم و صافی است که با خاک و شن آمیخته نباشد[۴].[۵]
سعی مابین صفا و مروه
مهم‌ترین مناسک حج، طواف گرد خانه کعبه است. عمل دوم از مناسک حج عبارت است از هروله کردن یعنی هفت بار بین صفا و مروه (که نام دو کوه کوتاه است) و در جنب مکه واقع شده اندلی لی میکنند این عمل به یاد هاجر و طفلش اسماعیل است که بعد از تولد فرزند، هفت بار در طلب جرعه‌ای آب آن مسافت را شتابان رفته و باز آمده است[۶] هاجر فاصله میان دو کوه صفا و مروه را که حدود ۵/ ۷۷۶ ذراع برابر یا ۵/۳۷۷ متر بوده، هفت بار در جستجوی آب طی کرد[۷] البته شاید از گفتار جان بی‌ناس در سطور بالا این طور برداشت شود که حاجیان تمام طول صفا و مروه را هروله میکنند اما باید دانست «قسمتی از این مسیر را که امروزه با چراغ سبز روش است با اضطراب شدیدی که ناشی از نگرانی نسبت به فرزند خود بود، سریع‌تر پیمود و در اصطلاح «هروله» کرد».[۸]
اختلاف در فاصله صفا و مروه
در منابع و مآخذ طول سعی با اختلاف ذکر شده است و ما نیز هنگام ارجاع به آنها از دخل و تصرف خلع ید هستیم اما به نظر می‌رسد گفته برخی از پژوهشگران درست‌تر باشد، آنجا که می‌گویند: طول سعی ۵/۳۹۴ و عرض آن ۲۰ متر است ارتفاع طبقه اول ۱۲ و ارتفاع طبقه فوقانی آن ۹ متر است. شیعیان همان‌گونه که در طبقه دوم و سوم مسجدالحرام به طواف نمی‌پردازند در طبقه دوم مسعی نیز سعی نمی‌کنند[۹]. قطعاً فاصله صفا و مروه از این متراژ کمتر از ۴۲۰متر بیشتر نیست. بنا به گفته برخی از نویسندگان؛ سعی از صفا آغاز می‌شود و صفا در جانب جنوبی مایل به شرق در ۱۳۰ متری کعبه واقع است. «کوه ابوقبیس مشرف بر صفاست، امروزه به علت ساختمان‌های بلند ساخته شده بر فراز آن، گوشه‌هایی از کوه داخل مسجدالحرام دیده می‌شود»[۱۰].[۱۱]
المَروَه
مروه کوهی است در مکه روبروی صفا، دیگر کوه این شهر.[۱۲] این کوه که کوهی مایل به سرخی توصیف شده است،[۱۳] در برخی اقوال، تپه‌ای ملایم معرفی شده در وسط شهر مکه که شهر از هر سو آن را احاطه کرده است.[۱۴] اما «ذوالمروه» مکان دیگری است و آن، ناحیه‌ای است از نواحی مدینه و یا روستایی است از روستاهای وادی القری.[۱۵] این مکان در برخی منابع، موضعی بین خشب و وادی القری معرفی شده است.[۱۶] این روستای وسیع، متعلق به قبیله جهینه بوده و در فاصله ۸ بردی مدینه قرار دارد.[۱۷] بعضی از متأخران، نام ذوالمروه را برگرفته از سنگریزه سفید برجسته از نوع مرو که در این منطقه بسیار است، دانسته در توصیف و تحدید موقعیت این مکان، ذوالمروه را در دشت سیلابی «وادی الجزل» گفته‌اند در حدود سیصد کیلومتری شمال مدینه، که هنوز هم به این نام معروف است.[۱۸]
منابع
پانویس
- ↑ «بی‌گمان صفا و مروه از نشانه‌های (بندگی) خداوند است پس هر کس حج خانه (ی کعبه) بجای آورد یا عمره بگزارد بر او گناهی نیست که میان آن دو را بپیماید و هر که خود خواسته کاری نیک انجام دهد، خداوند سپاسگزاری داناست» سوره بقره، آیه ۱۵۸.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۳۳.
- ↑ «خداوند، آدم را بر جهانیان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۳۳.
- ↑ برگزیده تفسیر نمونه، ص۱۵۳.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۸۷.
- ↑ برگزیده تفسیر نمونه، ص۱۵۳.
- ↑ تاریخ جامع ادیان، ص۷۳۴.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۸۷.
- ↑ رسول جعفریان، تاریخ و آحاد مکه، ص۷۹.
- ↑ محمد الیاس عبدالغنی؛ راهنمای حج و عمره، ج۲، ص۴.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۸۸.
- ↑ بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۲۱۷؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۱۱۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۱۱۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۱۱۶.
- ↑ ر. ک. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۱۱۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۱۱۶.
- ↑ بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۲۱۸.
- ↑ بلادی، عاتق بن غيث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۲۹۰.