تاریخ هجری
مقدمه
مبدأ تاریخ مسلمانان، هجرت حضرت محمد(ص) از مکّه به مدینه است. در اثر فشار مشرکین به مسلمانان و نیز نقشه قتل پیامبر از سوی کفّار قریش در مکه، آن حضرت تصمیم به ترک مکه گرفت. در یکی از شب‌های ماه ربیع الاوّل سال سیزدهم بعثت، که کافران خانه پیامبر را محاصره کرده بودند تا او را در بستر بکشند، حضرت علی(ع) به جای پیامبر خوابید. آن شب را که این فداکاری از سوی علی(ع) رخ داد، "لیلة المَبیت" گویند. حضرت رسول، شبانه بیرون رفت و سه شب در "غار ثَور" در جنوب مکه پنهان شد، سپس راه مدینه را پیش گرفت. تعدادی از مسلمانان قبلاً به مدینه رفته بودند، علی(ع) و جمعی دیگر بعد از آن حضرت به مدینه رفتند.
این حادثه که به "هجرت" معروف است، نقش مهمّی در نجاتِ مسلمین و گسترش آیین اسلام داشت. از این رو چند سال پس از رحلت پیامبر، رسماً به عنوان مبدأ تاریخ مسلمین قرار گرفت و تا کنون ادامه دارد.
تاریخ هجری قمری و شمسی، هر دو به این واقعه برمی‌گردد، ولی چون هر سال قمری ده روز کمتر از سال شمسی است، در طول زمان تفاوتی میان مدت تاریخ شمسی و قمری پدید آمده است[۱].
تاریخ هجری
مشهور بین تاریخنگاران اسلام این است که تاریخ هجری در دوران خلیفه دوم به راهنمایی و پیشنهاد امیرالمؤمنین علی(ع) از میان حوادث بزرگ اسلام به عنوان مبدأ تاریخ رسمی انتخاب شد ولی شواهدی وجود دارد که نخستین بار خود پیامبر اکرم(ص) تاریخ هجری را در نامه‌ها استفاده کردند و پیشنهاد امام(ع) نیز بر اساس انتخاب قبلی پیامبر اکرم(ص) بوده است.
طبری در تاریخ «الامم و الملوک» نقل می‌کند: هنگامی که رسول خدا به مدینه هجرت نمود به ثبت تاریخ دستور داد[۲]. جلال‌الدین سیوطی نقل می‌کند وقتی که قرارداد فیمابین پیامبر اکرم(ص) و نصارای نجران توسط علی(ع) نوشته شد، پیامبر اکرم (خود) به وی دستور داد سال پنجم هجری را به عنوان تاریخ در پای ورقه بنویسید[۳]. برخی نیز اساس تاریخ هجری را مبتنی بر قرآن دانسته و منشأ آن را ﴿لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ﴾[۴] که در مورد مسجد قبا نازل شده، شمرده‌اند؛ زیرا مسجد قبا در اولین روزهای ورود پیامبر اکرم(ص) به مدینه تأسیس شد.
در اسناد صحیفه سجادیه نیز روایتی از پیامبراکرم(ص) در زمینه مدت استیلای بنی‌امیه نقل شده که در آن عبارت «مِنْ مُهَاجَرِكَ» دیده می‌شود که نشان‌دهنده محاسبه تاریخ از هجرت است.
تاریخ هجری از معتبر‌ترین و صحیح‌ترین تاریخ‌های متداول در میان بشر است و اختلافی که در تعیینسال هجرت از نظر تاریخ میلادی دیده می‌شود و گاه هجرت پیامبر اسلام را ۵۶۸ میلادی و گاه ۵۹۷ میلادی و بعضی ۵۳۷ میلادی و برخی دیگر ۴۴۷ میلادی ذکر کرده‌اند، به دلیل اختلاف نظری است که در تاریخ میلاد حضرت مسیح بین مورخان وجود دارد و تاریخ میلادی سالیان دراز پس از میلاد مسیح متداول شده و به همین دلیل چندین نظریه در این باب دیده می‌شود[۵].[۶]
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۵۱.
- ↑ صبح الاعشی، ج۶، ص۲۴۰.
- ↑ نظام الحکومه النبویه، ج۱، ص۱۸۱.
- ↑ «بی‌گمان مسجدی که از روز نخست بنیان آن را بر پرهیزگاری نهاده‌اند» سوره توبه، آیه ۱۰۸.
- ↑ فقه سیاسی، ج۱، ص۲۴۷.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱، ص۴۷۱.