ابودجانه انصاری در تراجم و رجال

مقدمه

سماک بن خرشه و به قولی سماک بن اوس بن خرشه معروف به کنیه‌اش ابو دجانه از طایفه اوس و از بستگان سعد بن عباده (رئیس قبیله اوس) و از بزرگان و انصار رسول خدا(ص) و از شاعران و دلاوران نامی عرب بود. او در جنگ بدر، احد و سایر غزوه‌های رسول خدا(ص) شرکت کرد و از کیان اسلام دفاع نمود^[۱]. و در جنگ یمامه نیز حضور داشت. وی از یاران مخلص امیرالمؤمنین(ع) گردید و در صفین در رکاب آن حضرت جنگید^[۲].^[۳]

جنگ یمامه یکی از جنگ‌هایی است که در زمان خلافت ابوبکر به فرماندهی خالد بن ولید با مسیلمه کذاب که مدعی پیامبری بود، واقع شد. در این جنگ حدود بیست بار مسلمانان شکست خورده و عقب نشینی کردند و باز دست از حمله برنداشتند تا پیروز شدند. در چنین جنگی سماک بن خرشه (ابو دجانه) شرکت داشت و مردانه جنگید^[۴] و تا خلافت حضرت علی(ع) زنده ماند و با آن حضرت بیعت کرد و در جنگ صفین شرکت فعال داشت و مردانه از ولایت و امامت امیرالمؤمنین(ع) در مقابل سپاه معاویه دفاع کرد^[۵]. و اشعاری در مدح امیرالمؤمنین(ع) سرود^[۶].^[۷]

↑ اسد الغابه، ج۲، ص۳۵۲ و ج۵، ص۱۸۴ و الاصابه، ج۷، ص۱۱۹.
↑ وقعة صفین، ص۳۷۵ و اعیان الشیعه، ج۷، ص۳۱۹.
↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی ج۱، ص۶۸۶.
↑ در برخی از منابع آمده که قولی برآنند که: سماک بن خرشه در جنگ یمامه به شهادت رسید. (ابن اثیر در اسد الغابه، ج۲، ص۳۵۳ این قول را اصح می‌داند) ولی ابن حجر (در الاصابة، ج۳، ص۱۷۴) از ابن عبدالبر نقل می‌کند، که سماک بن خرشه، که در تمامه شهید شد غیر از سماک بن خرشه‌ای است که در صفین حضور داشت. و آنکه در صفین بوده کنیه‌اش ابو دجاجه است، اما آنکه در یمامه شهید شد چنین کنیه‌ای نداشته است.
↑ ر. ک: رقعه صفین، ص۳۷۵ و اسد الغابه، ج۲، ص۳۵۳.
↑ وقعة صفین، ص۳۷۵ و اعیان الشیعه، ج۷، ص۳۱۹.
↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی ج۱، ص۶۸۷.