محمد عبده (پدیدآورنده)

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

مقدمه

شیخ محمد عبده از رهبران دینی و منادی وحدت، اصلاح و بازگشت به قرآن کریم، در کشور مصر، قریه شنْسرا، دیده به جهان گشود. خواندن و نوشتن را نزد پدر آموخت و در سن سیزده‌سالگی موفق به حفظ قرآن کریم شد. سپس برای فراگیری علوم اسلامی به "جامع احمدی" در شهر طنطلا رفت.
شیخ محمد عبده در محرم سال ۱۲۸۷ هجری با مصلح بزرگ جهان اسلام، سید جمال‌الدین اسدآبادی، آشنا و شیفته او شد. سید جمال او را با علوم روز دنیا، آثار علمی اروپا، ریاضیات و فلسفه آشنا کرد و افقی وسیع‌تر از فراروی او گشود. شیخ محمد عبده از سید جمال‌الدین اسدآبادی به‌عنوان پیر، مرشد و مراد خویش یاد می‌کند. آن دو گرچه در فکر نجات ملت‌ها از جنگال استعمار بودند، ولی روش آنان با هم تفاوت داشت. سید جمال‌الدین اسدآبادی به اقدام انقلابی اعتقاد داشت و عبده در این کار قائل به تدریج بود.
شیخ محمد عبده در ادامه فعالیت‌های خود، تحت تأثیر سید جمال‌الدین اسدآبادی، به انتشار مقالات و نثر روزنامه‌نگاری روی آورد. او پس از پایان تحصیلات از دانشگاه الازهر، به تعلیم علوم دینی مشغول شد و در کنار سید جمال‌الدین اسدآبادی به تأسیس الحزب الوطنی همت گماشتند و شیخ محمد عبده نفر دوم حزب شد.مبارزات و روشنگری‌های آنان در مصر سرانجام به تبعید سید جمال‌الدین اسدآبادی و حبس سه ساله عبده (۱۲۹۹ ق) و سپس تبعید وی از مصر انجامید.
شیخ محمد عبده در این هنگام به بیروت سفر کرد و سپس به پیشنهاد سید جمال‌الدین اسدآبادی، راهی پاریس شد و در آن‌جا با هم دست به انتشار مجله العروة الوثقی زدند. مجله العروة الوثقی تأثیری عمیق بر مسلمانان گذاشت و سرانجام پس از هشت ماه انتشار، محکوم به تعطیلی شد. در این هنگام عبده به بیروت بازگشت و به تدریس اشتغال یافت. چندی بعد (۱۳۰۶ ق) به شرط عدم دخالت در امور سیاسی مجوز بازگشت به مصر را دریافت کرد و به قاهره بازگشت. او از آن پس به شغل قضا اشتغال ورزید و پس از چندی مستشار محکمه استیناف و سپس مفتی اعظم مصر شد و تا پایان عمر بر این سمت خویش باقی ماند.
عبده در دانشگاه الازهر درس تفسیر می‌گفت و بعدها درس‌های او با عنوان تفسیر المنار منتشر شد. از جمله آثار او می‌توان به شرح مقامات بدیع الزمان همدانی، تفسیر سوره عصر، رساله توحید، رساله واردات و... اشاره کرد.
مهم‌ترین اثر شیخ عبده، شرح مختصر و تصحیح نهج البلاغه است. او نخستین مصحح نهج البلاغه در تاریخ اسلام به‌شمار می‌رود. او در مقدمه نسخه تصحیح شده‌اش بر نهج البلاغه می‌نویسد: هنگام مطالعه نهج البلاغه... هر وقت از مطالعه قسمتی به قسمت دیگر می‌پرداختم، تغییر موضوع را احساس می‌کردم. گاه خود را در برابر عالمی بزرگ از معانی بلند و موضوعات عالی می‌دیدم که با جلوه‌های عبارات آراسته، به نفوس پاک و روشن روی آورده است... گاه مشاهده می‌کردم که عقلی نورانی که شباهتی به مخلوقات نداشت از این مرکب الهی جدا می‌شود و خود را با روح انسان پیوند می‌دهد، سپس او را از پرده‌های طبیعت جدا می‌سازد و به‌سوی ملکوت اعلی بالا می‌برد. بسیار اتفاق می‌افتاد که می‌دیدم حکیمی بزرگ زمام‌داران را مخاطب خویش قرار می‌دهد و با صدایی رسا کارهای شایسته و نیک را به یاد آنان می‌آورد.^[۱].