سوره علق

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سوره علق در علوم قرآنی

مقدمه

خداوند در آیه ﴿خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ﴾، مبدأ خلقت انسان را از «عَلَق» (کلمه علق به معنای خون بسته شده است، یعنی اولین حالتی که منی در رحم به خود می‌گیرد.) می‌داند. نام «علق» برای سوره، از این آیه گرفته شده است. بعضی هم «علق» را از ریشه «تعلق» و وابستگی گرفته و گفته‌اند انسان از وابستگی‌ها و تعلّقات خلق شده است.

خداوند متعال در این سوره رسول خدا(ص) را امر می‌کند که قرآن را که به وحی خدا نازل می‌شود، تلقی کند. این سوره اولین سوره‌ای است که از قرآن نازل شده، و سیاق آیاتش آن چنان به هم ارتباط دارد که بتوان گفت یکباره نازل شده، و این سوره به طور قطع در مکه در غار حرا هنگام بعثت پیامبر(ص) بر او نازل شد و در آن از خواندن و آفرینش انسان و تسلیم او و طغیانش سخن به میان آمده است.

ویژگی‌های سوره علق

1. نوزده آیه به عدد عراقی (کوفی و بصری)، هیجده آیه به عدد شامی، بیست آیه به عدد حجازی، ۷۲ یا ۹۲ کلمه و ۲۸۰ یا ۲۸۸ حرف دارد.
2. در ترتیب نزول، نخستین سوره (پنج آیه اول این سوره) و در قرآن کریم نود و ششمین سوره است.
3. پیش از سوره قلم و پیش از هجرت در مکه نازل شد و آیه مدنی ندارد.
4. از سوره‌های مفصّل و از نوع اوساط آن است.
5. آخرین سوره از سوره‌های سجده‌دار و از عزائم است. یک آیه‌اش سجده واجب دارد.
6. در این سوره، نسخی نیست.

نام دیگر این سوره، ﴿اقْرَأْ﴾ یا ﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ﴾ برگرفته از آیه نخست است.

مطالب سوره علق

1. دستور به تحصیل علم و بیان ارزش قلم و نگارش؛
2. اشاره به ماده آغازین خلقت انسان؛
3. بیان اصول و خطوط کلی تعالیم اسلام در آغاز بعثت؛
4. بی‌نیازی، عامل طغیان و ناسپاسی انسان؛
5. بازگشت همه به سوی خدا؛
6. ترسیم دو چهره هدایت‌شدگان و گمراهان.

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی

پانویس