جنتان

این مدخل زیرشاخهٔ بحث جنتان است. جنتان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جنتان در قرآن - جنتان در حدیث - پرسش مرتبط ندارد

جغرافیای جنتان، در سوره مبارکه سبأ

﴿لَقَدْ كَانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتَانِ عَنْ يَمِينٍ وَشِمَالٍ...﴾. در آیه فوق نام دو باغ ذکر شده، که اسم دو مکان مهم جغرافیایی است، که قرآن از آنها به عنوان آیه نام برده است و نشانی آنها را در سبأ داده؛ اما روشن نیست که آن دو باغ، در کدام شهر از شهر‌های سبأ بوده است. ما، ابتدا برای آمادگی ذهن خوانندگان گرامی، به معرفی سرزمین سبأ می‌پردازیم و سپس به شناسایی آن ناحیه، یا شهری که آن دو باغ، در آن بوده، اشاره خواهیم کرد.

سبأ کجا است؟

سبأ: «... سرزمینی است در یمن، شهر آن مأرب که بین آن و صنعا سه روز راه است و این زمین بدین اسم از آن جهت نامیده شد، که خانه‌های اولاد سبأ... در آنجا بود». سرزمین سبأ، دارای مرکز و پایتختی بوده که تاریخ نشان می‌دهد، سد معروف مارب در آن شهر احداث شده و با وجود آن سد و رود عظیمی، که پشت سد بوده است. آن دو باغ مورد اشاره قرآن را، سیراب می‌کرده و از برکت آن رود و آن باغ‌های پر ثمر، مردم سبأ. در رفاه و آسایش؛ به سر می‌برده‌اند و ما، در ذیل به معرفی آن دو باغ می‌پردازیم: «در جانب شرقی صنعا پایتخت کنونی یمن به فاصله صد و بیست کیلومتر سرزمین پهناور و دشتی دامنه‌دار وجود دارد... که آثار خرابه‌های شهرستان مأرب پایتخت کشور سبأ که زمانی مسکن خورشید پرستان بوده [است]... این خرابه‌ها که اکنون در گوشه‌ای از جنوب عربستان در زیر طبقات خاک روی پوشیده؛ نقش‌های بسیار مؤثری، در صحنه تاریخ قدیم ایفا کرده است».

همان‌گونه که ذکر شد؛ طبق شواهد تاریخی سد مأرب، در این شهر احداث شد و همان باغ‌های مورد اشاره قرآن؛ در دو سمت راست و چپ رودی بوده که از آن سد جاری می‌گردید. یادآور می‌شود که: «سرزمین یمن مانند سایر نقاط عربستان، فاقد نهر‌ها است و از این جهت غالباً دچار زحمت و خسارت می‌شود... نظر به این مشکلات طبیعی، مردم سبأ به فکر ساختن سدی افتادند؛ که به وسیله آن سیلاب‌های کوهستانی را، از جریان طبیعی باز دارند و در مخزن‌های بزرگ و محکم ذخیره کنند... مردم سبأ برای عملی ساختن این فکر؛ تنگه میان دو کوه بلق را در نظر گرفتند و در عرض رودخانه ادنه... سد بزرگ و تاریخی معروف به سد مأرب... را بنیان نهادند و فاصله بین تنگه کوهستانی بلق و شهر مأرب را، که سیصد میل مربع مساحت داشت، به صورت بوستان‌های خرم و حاصل‌خیز در آوردند». فراوانی میوه باغ‌ها، آن قدر بود که اگر: «کنیزکان ایشان در میان آن چمن‌ها می‌رفتندی میوه، در سله‌های [سبدهای] ایشان، بر سر می‌افتادی، شبانگاه که از تماشا باز آمدندی، میوه‌های لطیف می‌آوردندی، دست کس به آن نارسیده، از آن خوردندی».

نتیجه بررسی

با توجه به آنچه از نظرتان، در این مقاله پژوهشی گذشت، به این نتیجه می‌رسیم، که باغ‌های مورد اشاره قرآن مجید، در آیه مذکور، در دو طرف راست و چپ رود ادنه که از سد مأرب جاری می‌شده؛ قرار داشته‌اند و در اثر ناسپاسی؛ سیل بنیان کن عرم در سال ۵۳۲ میلادی، آن سد شکسته و آن نعمت الهی، از آن مردم ناشکر، گرفته شد.

منابع

1. عرب، محمد حسن، دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید