آزمایش الهی در کلام اسلامی
- اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث آزمایش الهی است. "آزمایش الهی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل آزمایش الهی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- خداوند، معرفت خویش را در فطرت آدمی نهاده است و همین داشته فطری به او الهام می‌کند که پرهیزگاری و زشتکاری چیست[۱]. دین راهی ویژه است منطبق با همین فطرت که کمال دنیوی و اخروی را هماهنگ با هم پی می‌جوید و چون انسان مختار است، خداوند آزمایش را برای او مقرر داشته است تا توانایی‌های نهفته‌اش آشکار شوند. آزمایش انسان‌ها یک سنت الهی است و مؤمن و کافر و نیک و بد را در برمی‌گیرد[۲][۳].
- در این میان، فطرت، آدمی را به نیکی و پاکی فرامی‌خواند و دین برای رسیدن به آن برنامه می‌دهد و شیطان می‌کوشد او را با اغوا و تزیین به گمراهی اندازَد[۴].فلسفه آزمایش الهی، شکوفا ساختن و نمایان کردن استعدادها و قابلیت‌های آدمی و تکامل بخشیدن به او است. آزمایش الهی، صفات انسانی را از قوه به فعل و کمال می‌آوَرَد[۵][۶].
- علی(ع) در توضیح اغراض خداوند از آزمایش بندگان می‌فرماید: "خداوند بندگانش را بر اثر رفتارهای ناپسندشان، به کیفرِ کاهش میوه درختان و دریغ داشتن باران و فرو بستن درهای نیکی دچار می‌سازد تا توبه کنند و از گناه دست کشَند و عبرت آموزَند"[۷]. آزمایش الهی هم فرد را در قلمرو خود دارد و هم جوامع را هدف می‌گیرد[۸]. تکالیف الهی و احکام شرعی، زمینه‌های آزمون الهی در عرصه‌های گوناگون زندگی‌اند و حرکت اجتماعی در دایره آزمایش الهی، همان حرکت استخلاف است که خداوند از گذر آن حاکم و محکوم را می‌آزماید[۹]. مصادیق آزمایش الهی در قرآن، عبارت‌اند از: جهاد، نعمت، بلای حسن، بلای سَی‌ء، فقر، غنا، شر، مال، فرزند و جز آن[۱۰]. آزمایش الهی، از مباحث کلامی است که در اخلاق و تفسیر نیز به مناسبت، از آن بحث می‌کنند[۱۱].
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ﴿وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا ﴾؛ سوره شمس، آیه ۷.
- ↑ ابتلاءات الامم، ۲۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 40.
- ↑ تفسیر المیزان، ۱۲/ ۴۵.
- ↑ مجموعه آثار شهید مرتضی مطهری، ۱/ ۲۰۵ و ۲۰۶.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 41.
- ↑ نهج‌البلاغه، خطبه ۱۴۳/ ۱۳۸.
- ↑ ﴿قَدْ جَاءَكُم بَصَائِرُ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ ﴾؛ سوره انعام، آیه ۱۰۴؛ ﴿وَقَفَّيْنَا عَلَى آثَارِهِم بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْرَاةِ وَآتَيْنَاهُ الإِنجِيلَ فِيهِ هُدًى وَنُورٌ وَمُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْرَاةِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِينَ﴾؛ سوره مائده، آیه ۴۶.
- ↑ ﴿قَالُواْ أُوذِينَا مِن قَبْلِ أَن تَأْتِيَنَا وَمِن بَعْدِ مَا جِئْتَنَا قَالَ عَسَى رَبُّكُمْ أَن يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَيَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الأَرْضِ فَيَنظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ﴾؛ سوره اعراف، آیه ۱۲۹.
- ↑ تفسیر نمونه، ۱/ ۵۳۵- ۵۲۴.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 41.