اسوه در فقه سیاسی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اسوه است. اسوه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسوه در قرآن - اسوه در کلام اسلامی - اسوه در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
اسوه عبارت است از تأسی و الگو و مقتدا قرار دادن دیگری در عمل و پیروی از آنان در اعمال و رفتار [۱] و سرمشق[۲].
واژه "اُسوه" سه بار در قرآن کریم آمده است: ﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ﴾[۳]. در این سه بار سه اسوه در زندگی فردی و اجتماعی به مؤمنان معرفی شده است: رسول اکرم (ص): ﴿رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ﴾[۴]، حضرت ابراهیم (ع) ﴿قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ﴾[۵] و کسانی که همراه ایشان بودند: ﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِيهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ﴾[۶].
آنچه از حکم رسالت حضرت محمد (ص) و ایمان به رسالت آن حضرت مستفاد می‌گردد، لزوم تأسی و اقتدا به گفتار و کردار اوست و از دیدگاه قرآن، تأسی به رسول خدا (ص) خصلت نیکویی است که مخصوص کسانی است که به خدا و روز واپسین امید (قلبی و عملی) دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند: ﴿لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا﴾[۷].[۸].[۹]
اسوه بودن معصوم
گفتار و کردار معصومین (ع) از آن جهت که ظرف مشیّت و اراده خداوند متعال هستند، همواره منطبق با خواست حضرت حق است. قلمروی تأسی از معصوم (ع) حامل افعالی است که اقتضای عمومیت داشته و مانعی از شمول آن به غیر معصومین وجود نداشته باشد. در نصوص اسلامی از اصول حاکم بر نظام اداری اسوه بودن است. مدیران باید تجسّم عینی ارزش‌ها و خصایص نیروهای زبده و کارآمد باشند تا از آنها الگو ساخته شود و برای سایر نیروها اسوه باشند «أَ أَقْنَعُ مِنْ نَفْسِي بِأَنْ يُقَالَ هَذَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ لَا أُشَارِكُهُمْ فِي مَكَارِهِ الدَّهْرِ أَوْ أَكُونَ أُسْوَةً لَهُمْ فِي جُشُوبَةِ الْعَيْشِ»[۱۰].[۱۱] یعنی: آیا به همین رضایت دهم که مرا امیرالمؤمنین خواننده و در تلخی‌های روزگار با مردم شریک نباشم و در سختی‌های زندگی الگوی آنان نگردم؟[۱۲].
منابع
پانویس
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۷۶.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۰۸.
- ↑ «بی‌گمان فرستاده خداوند برای شما نمونه‌ای نیکوست» سوره احزاب، آیه ۲۱.
- ↑ «فرستاده خداوند برای شما نمونه‌ای نیکوست» سوره احزاب، آیه ۲۱.
- ↑ «بی‌گمان برای شما ابراهیم و همراهان وی نمونه‌ای نیکویند» سوره ممتحنه، آیه ۴.
- ↑ «بی‌گمان برای شما آنان نمونه‌ای نیکویند» سوره ممتحنه، آیه ۶.
- ↑ «برای آن کس (از شما) که به خداوند و به روز بازپسین امید دارد و خداوند را بسیار یاد می‌کند» سوره احزاب، آیه ۲۱.
- ↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۱۶، ص۲۸۸- ۲۸۹. محسن معینی، "اسوه"، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۱، ص۲۲۷.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۹۴.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۴۵.
- ↑ فقه سیاسی، ج۷، ص۴۹۴.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۱۸۳.