ثعلبة بن عنمة بن عدی سلمی خزرجی
آشنایی اجمالی
ابن حجر[۱] احتمال داده وی، همان ثعلبة بن عبید بن عدی باشد که نام پدرش «عنمه»، به «عبید» تصحیف شده است؛ شاهد بر این مطلب اینکه به جز ابن جوزی و ذهبی صحابه‌نگاران از ثعلبة بن عبید نامی نبرده و شاهدی بر صحابی بودن او نیاورده‌اند. وی از تیره بنی سواد بن غنم بن کعب بنسلمه از قبیله خزرج است[۲]. نام مادرش «جهیرة» دختر قین بن کعب از بنی سلمه است[۳]. به روایت همگان، ثعلبه جزء هفتاد نفر از مردم یثرب بود که در بیعت عقبه دوم حاضر شدند. او به دستور رسول خدا (ص)، بُتان بنی سلمه را با همراهی عبدالله بن انیس و معاذ بن جبل شکست. در جنگ‌های بدر، أحد و خندق شرکت کرد و در جنگ خندق[۴] و به روایتی در غزوه خیبر (به روایت عروه بن زبیر) به دست هبیرة بن ابی وهب مخزومی کشته شد[۵]. ابن عباس می‌گوید: معاذ بن جبل و ثعلبة بن غنمه درباره چگونگی کامل شدن هلال ماه از رسول خدا (ص) پرسیدند و آیه ﴿يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ﴾[۶]. درباره آنان نازل شد[۷]. همچنین طبری[۸]، نقل کرده است که بین ثعلبة بن غنمه و شماری از انصار مشاجرهای درگرفت و یکی از یهودیان از بنی قینقاع نیز آتش اختلاف آنان را شعله‌ور کرد، به گونه‌ای که نزدیک بود جنگ کنند، آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تُطِيعُوا فَرِيقًا مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ يَرُدُّوكُمْ بَعْدَ إِيمَانِكُمْ كَافِرِينَ﴾[۹]. درباره ثعلبه نازل شد و به سبب نزول آیه طرفین از درگیری خودداری کردند[۱۰].
واقدی[۱۱] می‌گوید: آیه ﴿وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَی الرَّسُولِ تَرَی أَعْیُنَهُمْ تَفِیضُ مِنَ الدَّمْعِ﴾[۱۲]. درباره گریه کنندگان برای شرکت در جنگ تبوک نازل شده است که از جمله آنان، ثعلبة بن غنمه است؛ ولی چنان که گذشت، ثعلبه در جنگ خندق یا خیبر به شهادت رسید. حاکم نیشابوری[۱۳] نیز به طریق خود از جابر نقل می‌کند: ثعلبه در وفدی خدمت رسول خدا (ص) رسید و سه مرتبه سلام داد، ولی آن حضرت به دلیل انگشتر طلایی که در دست او بود، اعتنایی نکرد. گفته شد: ای رسول خدا، ثعلبه سه مرتبه سلام داد، حضرت فرمود: «چشمم به شعله‌ای از آتش در دست ثعلبه افتاد». این روایت اولاً با سیره رسول خدا (ص) سازگاری ندارد و با خلق کریم ایشان نمی‌سازد؛ ثانیاً وفود معمولاً پس از سال هشتم نزد حضرت می‌آمدند و ثعلبه در خندق یا خیبر به شهادت رسیده بود.[۱۴]
جستارهای وابسته
خزرج (قبیله)
منابع
پانویس
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۲۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۳۷؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۹؛ ابن ماکولا، الإکمال، ج۶، ص۱۴۳.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰۰.
- ↑ به روایت ابن اسحاق، ر. ک: ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۳۱۷.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۸۲؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۷۴؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۲۱.
- ↑ «از تو درباره ماه‌های نو می‌پرسند، بگو: آنها زمان نما» سوره بقره، آیه ۱۸۹.
- ↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۹۴؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۷۴.
- ↑ طبری، ج۴، ص۳۴.
- ↑ «ای مؤمنان! اگر از دسته‌ای از کسانی که به آنان کتاب داده شده است فرمانبرداری کنید شما را پس از ایمانتان به کفر باز می‌گردانند» سوره آل عمران، آیه ۱۰۰.
- ↑ و نیز ر. ک: سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج۲، ص۵۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۰۷۱.
- ↑ «و هر گاه آنچه را بر پیامبر فرو فرستاده شده است بشنوند، با شناختی که از حق یافته‌اند چشمانشان را می‌بینی که از اشک لبریز می‌شود؛ می‌گویند: پروردگارا! ما ایمان آورده‌ایم ما را با گروه گواهان بنگار!» سوره مائده، آیه ۸۳.
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۲۳۱.
- ↑ محمدی، رمضان، مقاله «ثعلبة بن عنمة بن عدی سلمی خزرجی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۳۲۰.