قاضی القضاة در فقه سیاسی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

مقدمه

قاضی القضاة، به "قاضی اول" گفته می‌شود که بر دیگر قاضیان، ریاست و بر امور قضاوت نظارت دارد[۱]. قاضی القضات در گذشته، منصبی دولتی بود که در مرکز حکومت وقت - بغداد - مستقر و به تعیین قاضیان ولایات می‌پرداخت[۲]. "ابو یوسف" - صاحب کتاب "الخراج" - نخستین کسی بود که در دوران هارون الرشید- خلیفه عباسی - عنوان "قاضی القضاة" گرفت[۳]. با گذشت زمان، اختیارات او گسترش یافته و به دعاوی حقوقی، اوقاف، نصب وصیّ، امنیت شهر، مظالم، احتساب، ضرب سکه و بیت المال نیز می‌پرداخت. قاضی القضاة بغداد، دیوانی داشت که به همین عنوان معروف بود[۴]. قاضی مزبور هنگام قضاوت، لباسی سیاه به تن می‌کرد که شعار عباسیان بود و نیز عمامه‌ای سیاه روی کلاهی "نسبه دراز" به سر می‌گذاشت[۵].[۶]

منابع

پانویس

  1. ترمینولوژی حقوق، ص۵۱۲.
  2. شرح فتح الغدیر، ج۵، ص۴۸۷؛ رسائل، ج۱، ص۳۵۱؛ تاریخ التمدن الاسلامی، ج۱، ص۲۳۹.
  3. الاعلام، ج۸، ص۱۶۳؛ ریحانة الادب، ج۷، ص۳۲۱.
  4. تاریخ الخلفا، ص۲۶۸-۲۶۷.
  5. کتاب القضاة، ص۳۷۸؛ الحضارة الاسلامیه، ج۱، ص۳۷۳؛ تاریخ الاسلام، ج۳، ص۳۰۳.
  6. فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص ۱۴۷.