اسوه در فقه سیاسی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اسوه است. اسوه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسوه در قرآن - اسوه در حدیث - اسوه در نهج البلاغه - اسوه در کلام اسلامی - اسوه در تاریخ اسلامی - اسوه در فقه سیاسی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

• أُسوة: اقتدا نمودن و پیروی‌کردن، سرمشق.
• ﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ﴾.
• واژه "اُسوه" سه بار در قرآن کریم آمده است. در این سه بار سه اسوه در زندگی فردی و اجتماعی به مؤمنان معرفی شده است: رسول اکرم(ص): ﴿رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ﴾، حضرت ابراهیم(ع) ﴿قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ﴾ و کسانی که همراه ایشان بودند: ﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِيهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ﴾.
• آنچه از حکم رسالت حضرت محمد(ص) و ایمان به رسالت آن حضرت مستفاد می‌گردد، لزوم تأسی و اقتدا به گفتار و کردار اوست و از دیدگاه قرآن، تأسی به رسول خدا(ص) خصلت نیکویی است که مخصوص کسانی است که به خدا و روز واپسین امید (قلبی و عملی) دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند: ﴿لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا﴾.

اسوه در دانشنامه فقه سیاسی

اسوه عبارت است از تأسی و الگو و مقتدا قرار دادن دیگری در عمل و پیروی از آنان در اعمال و رفتار. گفتار و کردار معصومین(ع) از آن جهت که ظرف مشیّت و اراده خداوند متعال هستند، همواره منطبق با خواست حضرت حق است. قلمروی تأسی از معصوم(ع) حامل افعالی است که اقتضای عمومیت داشته و مانعی از شمول آن به غیر معصومین وجود نداشته باشد. در نصوص اسلامی از اصول حاکم بر نظام اداری اسوه بودن است. مدیران باید تجسّم عینی ارزش‌ها و خصایص نیروهای زبده و کارآمد باشند تا از آنها الگو ساخته شود و برای سایر نیروها اسوه باشند «أَ أَقْنَعُ مِنْ نَفْسِي بِأَنْ يُقَالَ هَذَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ لَا أُشَارِكُهُمْ فِي مَكَارِهِ الدَّهْرِ أَوْ أَكُونَ أُسْوَةً لَهُمْ فِي جُشُوبَةِ الْعَيْشِ»

یعنی: آیا به همین رضایت دهم که مرا امیرالمؤمنین خواننده و در تلخی‌های روزگار با مردم شریک نباشم و در سختی‌های زندگی الگوی آنان نگردم؟.

منابع

1. نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم
2. عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱