ابن‌خانبه

مقدمه

از راویان امام رضا (ع) ابوجعفر^[۱]احمد بن عبدالله بن مهران، معروف به ابن‌خانبه^[۲] یا خانیه و یا حائبه^[۳]، از محدثان مورد اعتماد در عصر امام رضا (ع) بود^[۴]. از موطن اصلی وی اطلاعی در دست نیست، ولی با توجه به شهرت وی به خانبه و نیز نام جدش مهران که واژگانی ایرانی‌اند، می‌توان چنین استنباط کرد که وی در اصل ایرانی بوده است، چنان که در برخی از متون به عجم بودن وی تصریح شده است^[۵].

کشی در کتاب خود با نقل قول ابوطاهر محمد بن علی بن بلال ذکر می‌کند که احمد بن عبدالله کرخی کاتب اسحاق بن ابراهیم بود، اما پس از چندی توبه کرد و به کار تصنیف کتاب مشغول شد. او از غلامان یونس بن عبدالرحمن بود و به او شناخته می‌شد^[۶]. نجاشی نیز ذکر می‌کند که وی را نمی‌شناسد، مگر با کتابش. با این حال وی را از یاران ثقه توصیف می‌کند^[۷]. نجاشی در شرح حال پسرش یعنی محمد بن احمد بن عبدالله ذکر می‌کند که احمد مکاتباتی با امام رضا (ع) داشته است^[۸]. گفتنی است که در برخی متون، از وی با نام احمد بن عبدالله بن مهران و در برخی دیگر احمد بن عبدالله کرخی یاد کرده و چنین گمان برده‌اند هر دو یک شخص‌اند^[۹]، چرا که هر دو به خانبه شهرت یافته‌اند^[۱۰]. با این حال، در توصیف احمد بن عبدالله کرخی، وی را از راویان امام رضا (ع) دانسته‌اند. بنابر این، چنان‌چه بتوان این ادعا را پذیرفت، می‌توان وی را در شمار راویان حضرت نیز دانست^[۱۱]، چنان که کلینی در کتاب خود حدیثی از احمد بن عبدالله کرخی از امام رضا (ع) ذکر کرده و به موضوع روزه در حج پرداخته است^[۱۲].

از جمله آثار او کتاب التأدیب نام دارد و موضوع آن اعمال روز و شب است^[۱۳]. برخی مدعی‌اند احمد بن عبدالله این کتاب را به امام حسن عسکری (ع) عرضه کرد و حضرت مطالب کتاب را تأیید کرد و فرمود: بدان عمل کنید^[۱۴]. از دیگر آثار او می‌توان به کتاب الزکات^[۱۵]، کتاب الحج^[۱۶] و کتاب الجوهر اشاره کرد^[۱۷]^[۱۸]^[۱۹]

منابع

امیری، زکیه سادات، مقاله «ابن‌خانبه»، دانشنامه امام رضا ج۱

پانویس

↑ خلاصة الأقوال، ص۱۵.
↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۷؛ التحریر الطاووسی، ص۶۸.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۵۰؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۳۲.
↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۷؛ رجال النجاشی، ص۹۱؛ الوجیزة فی الرجال، ص۲۱.
↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۷؛ خلاصة الأقوال، ص۱۵.
↑ اختبار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۷.
↑ رجال النجاشی، ص۹۱.
↑ رجال النجاشی، ص۳۴۹.
↑ نقد الرجال، ج۱، ص۱۳۲؛ إکلیل المنهج، ص۱۱۳؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۳۲.
↑ منتهی المقال، ج۱، ص۲۷۸.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۵۰؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۷۹.
↑ الکافی، ج۲، ص۵۱۰.
↑ فهرس التراث، ج۱، ص۲۶۶.
↑ فلاح السائل، ص۱۸۳؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۵۰؛ مستدرک الوسائل، ج۱۷، ص۲۹۴؛ موسوعة الإمام الهادی، ج۳، ص۳۹۴.
↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۳، ص۲۱۰.
↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۲۵۲.
↑ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۳، ص۴۵۹.
↑ منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۴۸ش؛ إکلیل المنهج فی تحقیق المطلب، محمد جعفر بن محمد طاهر خراسانی کرباسی (۱۱۷۵ق)، تحقیق: سید جعفر حسینی اشکوری، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۵ق؛ التحریر الطاووسی، حسن بن زین الدین معروف به صاحب معالم (۱۰۱۱ق)، تحقیق: فاضل جواهری، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۱ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال (رجال العلامة الحلی)، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، مکتبة الرضی، دوم، ۱۴۰۲ق، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محمد محسن بن علی منزوی معروف به آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، قم، مکتبة الداوری، ۱۳۹۸ قی؛ فلاح السائل، علی بن موسی معروف به سید بن طاووس (۶۶۴ق)، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، بی تا؛ فهرس التراث، سید محمدحسین حسینی جلالی (معاصر)، تحقیق: محمد جواد حسینی جلالی، قم، دلیل ما، اول، ۱۳۸۰ش؛ الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمدتقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، بیروت، دوم، ۱۴۰۸ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابو القاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۰ق، المفید من معجم رجال الحدیث، محمد جواهری (معاصر)، قم، نشر محلاتی، دوم، ۱۴۲۴ق؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن اسماعیل حائری مازندرانی (۱۲۱۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت ل لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ موسوعة الإمام الهادی، زیر نظر: ابوالقاسم بن غلامرضا خزعلی (معاصر)، قم، مؤسسه ولی عصر ته، اول، ۱۴۲۳ق؛ موسوعة طبقات الفقهاء، زیر نظر: جعفر بن محمد حسین سبحانی (معاصر)، تحقیق و نشر: مؤسسة الإمام الصادق علی، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت له لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ الوجیزة فی الرجال، محمدباقر بن محمدتقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: محمدکاظم رحمان ستایش، تهران، وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، اول، ۱۴۲۰ق.
↑ امیری، زکیه سادات، مقاله «ابن‌خانبه»، دانشنامه امام رضا ص ۴۲۲.

[1] خلاصة الأقوال، ص۱۵.

[2] اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۷؛ التحریر الطاووسی، ص۶۸.

[3] معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۵۰؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۳۲.

[4] اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۷؛ رجال النجاشی، ص۹۱؛ الوجیزة فی الرجال، ص۲۱.

[5] اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۷؛ خلاصة الأقوال، ص۱۵.

[6] اختبار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۷.

[7] رجال النجاشی، ص۹۱.

[8] رجال النجاشی، ص۳۴۹.

[9] نقد الرجال، ج۱، ص۱۳۲؛ إکلیل المنهج، ص۱۱۳؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۳۲.

[10] منتهی المقال، ج۱، ص۲۷۸.

[11] معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۵۰؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۷۹.

[12] الکافی، ج۲، ص۵۱۰.

[13] فهرس التراث، ج۱، ص۲۶۶.

[14] فلاح السائل، ص۱۸۳؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۵۰؛ مستدرک الوسائل، ج۱۷، ص۲۹۴؛ موسوعة الإمام الهادی، ج۳، ص۳۹۴.

[15] الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۳، ص۲۱۰.

[16] الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۲۵۲.

[17] موسوعة طبقات الفقهاء، ج۳، ص۴۵۹.

[18] منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۴۸ش؛ إکلیل المنهج فی تحقیق المطلب، محمد جعفر بن محمد طاهر خراسانی کرباسی (۱۱۷۵ق)، تحقیق: سید جعفر حسینی اشکوری، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۵ق؛ التحریر الطاووسی، حسن بن زین الدین معروف به صاحب معالم (۱۰۱۱ق)، تحقیق: فاضل جواهری، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۱ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال (رجال العلامة الحلی)، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، مکتبة الرضی، دوم، ۱۴۰۲ق، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محمد محسن بن علی منزوی معروف به آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، قم، مکتبة الداوری، ۱۳۹۸ قی؛ فلاح السائل، علی بن موسی معروف به سید بن طاووس (۶۶۴ق)، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، بی تا؛ فهرس التراث، سید محمدحسین حسینی جلالی (معاصر)، تحقیق: محمد جواد حسینی جلالی، قم، دلیل ما، اول، ۱۳۸۰ش؛ الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمدتقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، بیروت، دوم، ۱۴۰۸ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابو القاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۰ق، المفید من معجم رجال الحدیث، محمد جواهری (معاصر)، قم، نشر محلاتی، دوم، ۱۴۲۴ق؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن اسماعیل حائری مازندرانی (۱۲۱۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت ل لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ موسوعة الإمام الهادی، زیر نظر: ابوالقاسم بن غلامرضا خزعلی (معاصر)، قم، مؤسسه ولی عصر ته، اول، ۱۴۲۳ق؛ موسوعة طبقات الفقهاء، زیر نظر: جعفر بن محمد حسین سبحانی (معاصر)، تحقیق و نشر: مؤسسة الإمام الصادق علی، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت له لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ الوجیزة فی الرجال، محمدباقر بن محمدتقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: محمدکاظم رحمان ستایش، تهران، وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، اول، ۱۴۲۰ق.

[19] امیری، زکیه سادات، مقاله «ابن‌خانبه»، دانشنامه امام رضا ص ۴۲۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]