عمر بن شبه نمیری بصری
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
آشنایی اجمالی
ابوزید عمر بن شبه بن عبیدة بن ریطه نمیری بصری، مشهور به ابن شبّه از موالی بنی نمیر و اهل بصره بود[۱] و به سال ۱۷۳ هـ زاده شد.[۲] «شبّه» لقب پدر او بود که گویند: از ترانه رجزگونه‌ای که مادرش در کودکی برای وی می‌‌خوانده، اخذ شده است.[۳] ابن شبّه مدتی از دوران کودکی خود را در آبادان گذارند و پس از آن برای استماع و جمع حدیث راهی بغداد شد و در آنجا اقامت گزید و در آنجا از کسانی چون ابوعاصم شیبانی، معاویة بن هشام، علی بن عاصم و یحیی بن سعید قطان نقل حدیث کرد.[۴] وی ادب و اخبار عرب را از استادان بزرگی چون ابوداوود طیالسی و اصمعی فرا گرفت.[۵] علم قرائت را نیز از جبلة بن مالک و ابوزید انصاری آموخت[۶] و به زودی یکی از بزرگ‌ترین محدثان و آگاهان به اخبار و ادب عرب گردید. وی فردی مورد اعتماد بود[۷] و علاوه بر مهارت در اخبار و ادب عرب، دستی در علم فقه نیز داشته[۸] و در سرودن شعر نیز زبردست بود[۹] و ابیاتی از اشعار وی به طور پراکنده در آثار مرزبانی، الندیم و یاقوت مضبوط است.[۱۰] کسانی چون ابوشعیب حرّانی و ابوالقاسم بغوی از وی حدیث نقل کرده اند[۱۱] و افرادی چون عبدالله بن سلیمان رقّی و احمد بن فرج علم قرائت را از او آموخته‌اند.[۱۲] ابن شبّه که گویا در باب خلق قرآن با عقیده معتزله مخالف بود، عاقبت در این کشمکش گرفتار آمد و یک بار در سامرا به علت آنکه قرآن را قدیم دانسته بود، به سختی مورد تهاجم قرار گرفت و به دنبال آن عده ای او را تفکیر کردند و بسیاری از مؤلفاتش را نابود ساختند و از این رو، مدتی منزوی و خانه نشین شد.[۱۳] او که در اواخر عمر در سامرا می‌‌زیست،[۱۴] بنا به روایت یاقوت و الندیم تقریباً نود ساله بود که در همان جا درگذشت.[۱۵]تاریخ وفات او در جمادی الآخر سال ۲۶۲[۱۶] یا ۲۶۳ بوده است.[۱۷]
آثار و تألیفات وی عبارت‌اند از: المدینه؛ مکه؛ الکوفه؛ البصره؛ امراء المدینه؛ امراء مکه؛ امراء الکوفه؛ امراء البصره؛ الکتّاب؛ الشعر و الشعراء؛ الاغانی؛ اخبار المنصور؛ اشعار الشرة؛ النسب؛ اخبار ابن نمیر؛ کتاب محمد و ابراهیم ابنی عبدالله بن حسن؛ کتاب ما استعجم الناس فیه من القرآن؛ التاریخ؛ السلطان؛ مقتل عثمان؛ الاستعانة بالشعر و ما جاء فی اللغات و الاستعظام للنحو و من کان یلحن من النحویین.[۱۸] از این میان تنها تألیف بر جای مانده از ابن شبّه، کتابی است که با نام تاریخ المدینة المنورة منتشر شده است، اما به درستی روشن نیست که آیا این کتاب همان است که الندیم با عنوان کتاب المدینه از آن یاد کرده یا نام دیگری داشته است، چون محقق کتاب موجود احتمال می‌‌دهد که این کتاب همان کتاب «امراء المدینه» باشد.[۱۹] تاریخ مدینه منوره با همین نام توسط آقای حسین صابری ترجمه و در ایران به چاپ رسیده است.[۲۰]
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ الفهرست (الندیم)، ص۱۲۵.
- ↑ المنتظم، ج۱۲، ص۱۸۴.
- ↑ نور القبس، ص۲۳۱.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۸ و ۲۰۹.
- ↑ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال، ج۷، ص۴۶۰.
- ↑ وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰.
- ↑ تهذیب اسماء اللغات، ج۲، ص۱۷.
- ↑ معجم الادباء، ج۱۶، ص۶۰.
- ↑ نور القبس، ص۲۳۱.
- ↑ معجم الادباء، ج۱۶، ص۶۰؛ الفهرست (الندیم)، ص۱۲۵.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۸ و ۲۰۹.
- ↑ وفیات الاعیان، ج۳ ص۴۴۰.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۸ و ۲۰۹.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۸ و ۲۰۹.
- ↑ الفهرست (الندیم)، ص۱۲۵؛ معجم الادباء، ج۱۶، ص۶۰.
- ↑ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۸.
- ↑ وفیات الاعیان، ج۳ ص۴۴۰.
- ↑ الفهرست (الندیم)، ص۱۲۵
- ↑ ر. ک: تاریخ المدینة المنوره، مقدمه، صفحه «ی».
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۵۷۳.