بصره در تاریخ اسلامی

مقدمه

در منابع از دو موضع با نام بصره یاد شده یکی بصره عراق و دیگر بصره مغرب. بصره عراق - که حموی آن را شامل کوفه هم دانسته - در شمار اقلیم سوم قرار داشته است. لفظ «بصرهگ در کلام عرب به زمین خشن و سنگلاخی اطلاق می‌‌شود و چون این شهر دارای زمینی سنگلاخی و خشک و ستبر بود، بواسطه این غلظت و شدت، بدان »بصره" گفته‌اند.^[۱] بصره از بزرگترین شهرهای صدر اسلام بود که به هنگام فتح عراق، توسط مسلمانان تأسیس شد و گفته شده که قبیله ای از عرب نبود که قومی از آن در بصره ساکن نباشد. این شهر به مربدش^[۲] شهرت داشت که جایگاه عکاظ را در شعر و شاعری از آن خود کرده بود. گفته شده عرب، شهری را همتا و بهتر از بصره در نزدیکی همزمان به بادیه نشینی و شهرنشینی نمی‌شناختند. این شهر از غرب به صحرای خشک و لم یزرع عرب که متصل به بیابان بزرگ و وسیعی بود، منتهی می‌‌شد و از سمت شرق آن به شط العرب و باغات خرمایی که بر آن سایه افکنده بود، امتداد داشت. بنابراین عرب می‌‌توانست دام‌های خود را در غرب آن بگستراند و در شرق و شمال آن زراعت کند. و چون نهضت تدوین آغاز شد، بصره دارای مکتب نحوی بود که با مکتب کوفه قابل مقایسه بود. تا این که پایگاه علمی آن در طی اعصار و قرون سقوط کرد. بصره هم اکنون نیز شهری آباد و بر کرانه غربی شط العرب و در نزدیکی دهانه آن در خلیج فارس واقع است. این شهر در حال حاضر، بزرگترین بندر عراق محسوب می‌‌شود و مهمترین صادرات آن خرما و ساکنان آن از عرب اصیل هستند^[۳].

منابع

بلادی، عاتق بن غيث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة

پانویس

↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۴۳۰.
↑ از مشهورترین محلات بصره که ابتدا محلی برای نگهداری و فروش شتران بود و سپس از محله‌های بزرگ بصره شد و مردم در آن اقامت گزیدند و اندک بعد، به محفل و باشگاهی بدل گشت برای مفآخرت شعرا و مجالس خطباء. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۹۸.
↑ بلادی، عاتق بن غيث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص ۴۴.

[1] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۴۳۰.

[2] از مشهورترین محلات بصره که ابتدا محلی برای نگهداری و فروش شتران بود و سپس از محله‌های بزرگ بصره شد و مردم در آن اقامت گزیدند و اندک بعد، به محفل و باشگاهی بدل گشت برای مفآخرت شعرا و مجالس خطباء. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۹۸.

[3] بلادی، عاتق بن غيث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص ۴۴.

[۱]

[۲]

[۳]