ابوسعید بن زید
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوسعید بن زید از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوسعید بن زید در تراجم و رجال - ابوسعید بن زید در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| ابوسعید بن زید | |
|---|---|
 تصویر قدیمی مدینه | |
| نام کامل | ابوسعید بن زید |
| جنسیت | مرد |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
مقدمه
اطلاعات منابع در مورد نام و نسب، تبار و لقب وی همین مقدار است. او را به استناد گزارشی که در آن به دیدن و ادراک رسول خدا (ص) تصریح شده است، صحابی دانسته‌اند. ابن حجر و ابن اثیر این را نادرست می‌دانند که تفصیل آن خواهد آمد. گزارش یاد شده چنین است: ابوسعید می‌گوید: در تشییع جنازه‌ای همراه پیامبر بودیم. هنگامی که جنازه را بر زمین گذاشتند، حضرت فرمود: «آیا این شخص میت به کسی بدهی دارد؟» گفتند: آری، او دو درهم بدهکار است. حضرت فرمود: «خودتان بر او نماز بخوانید». امام علی (ع) عرض کرد: «ای رسول خدا (ص)! من آن دو درهم را به عهده می‌گیرم و آن را ضمانت می‌کنم». پیامبر (ص) بر وی نماز خواند و سپس رو به علی (ع) کرد و فرمود: «خداوند بدهی و دینت را ادا کند، چنانکه دین برادرت را ادا کردی»[۱]. ابوسعید در گزارش دیگری می‌گوید: هرگاه جنازه‌ای را از مقابل رسول خدا (ص) تشییع می‌کردند، حضرت می‌ایستاد[۲]. همچنین می‌گوید: هرگز ندیدیم رسول خدا تشییع جنازه‌ای را ببیند و تا آن را بر زمین نگذاشته‌اند، بنشیند [۳]. این گزارش‌ها را با اندکی اختلاف در تعابیر، افزون بر ابوسعید بن زید، از امام علی (ع)، عثمان، جابر، سهل بن حنیف، قیس بن سعد، انس و ابوسعید خدری روایت کرده‌اند [۴]. در برخی از این گزارش‌ها آمده است که به رسول خدا (ص) گفتند: این جنازه زنی یهودی است. از حضرت دو سه جواب نقل شده است، فرمودند: «ما برای ملانکه قیام می‌کنیم؛ مگر این انسان نیست؛ و مرگ، فزعی هولناک است، پس هرگاه جنازه‌ای دیدید بایستید»[۵]. نیز از او روایتی درباره نعمت‌هایی که خداوند به حضرت موسی (ع) عطا فرمود نقل شده است[۶].
روایت احترام به میت هنگام تشییع آن، در فقه مورد توجه فقها قرار گرفته است و بسیاری، به استحباب قیام هنگام تشییع جنازه قائل هستند و از نظر اجر و پاداش، ثواب ایستادن را، همچون ثواب حمل کردن جنازه دانسته‌اند. برخی نشستن را مکروه دانسته و عده‌ای ایستادن را واجب می‌دانند و می‌گویند: تا زمانی که میت را حمل می‌کنند و بر زمین نگذاشته‌اند، نباید نشست. آنها به روایتی از ابوسعید و ابوهریره استناد کرده‌اند که گذشت[۷].
ابن اثیر[۸] با استناد به گزارش عبدالله پسر احمد بن حنبل در مسند الشامیین و مسند الکوفیین می‌گوید: نام ابوسعید بن زید به عنوان راوی نخست آمده و روایت یاد شده را نقل کرده است و ابونعیم نیز این را تأیید می‌کند، اما طبرانی با همان سند، به نقل از عبدالله بن احمد بن حنبل می‌گوید: این روایت از ابوسعید خدری است و ابوموسی مدینی نیز مؤید آن است، و ابن اثیر این را صحیح می‌داند. ذهبی نیز همین گزارش را بدون اظهار نظر نقل می‌کند[۹]. ابن حجر[۱۰] نظر ابن اثیر که وی را ابوسعید خدری می‌داند، خطا دانسته، می‌گوید: بغوی، همان گزارش ابوسعید بن زید را نقل کرده است و من نیز همان روایت را در مسند از طریق سعید بن زید در مسند از طریق سعید بن زید در مسند بزار پیدا کردم. آنچه موجب توهم و خطا شده، افزودن کلمه ابی به نام سعید بن زید است و البته این اسم است نه کنیه. گفتنی است در معجم الصحابه بغوی[۱۱] از ابوسعید بن زید نشانی یافت نشد و در مسند سعید بن زید نیز این روایت نیامده است. در هر صورت، ابن حجر و ابن اثیر وجود ابوسعید بن زید را در میان صحابه نادرست می‌شمارند. این شخص مورد نظر ما، یا بنا بر قول ابن اثیر[۱۲]، ابوسعید خدری، و یا بر اساس نظر ابن حجر[۱۳]، سعید بن زید بن عمرو بن نفیل است. احتمالاً سخن ابن حجر صحیح‌تر است که همان سعید بن زید باشد.[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ علامه حلی، ج۲، ص۸۵.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۶۴ و ج۴، ص۳۴۶؛ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۱۱؛ نسائی، ج۴، ص۴۵؛ هیثمی، ج۳، ص۲۷؛ ابن حجر، فتح، ج۳، ص۱۴۳ و همو، تسجیل المنفعه، ص۴۸۹؛ دارقطنی، ج۴، ص۴۲.
- ↑ شامی، ۳۶۱ / ۸.
- ↑ شامی، ج۸، ص۳۶۰-۳۶۱.
- ↑ شامی، ج۸، ص۳۶۰ و ۳۶۱.
- ↑ شوکانی، ج۱، ص۸۷.
- ↑ ابن حجر، فتح، ج۳، ص۱۴۳.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۲۱۱.
- ↑ ذهبی، ج۲، ص۱۷۳.
- ↑ الاصابه، ج۷، ص۱۵۱.
- ↑ بغوی، ج۳، ص۶۵-۶۲.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۲۱۱.
- ↑ ج۷، ص۱۵۱.
- ↑ حیدری آقایی، محمود، مقاله «ابوسعید بن زید»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۳۳۷-۳۳۸.