بنی‌زیدالله
نام و نسب
بنی زید الله از زیر شاخه‌های قبائل مذحج و در شمار قبایل قحطانی است[۱] که مردم آن نسب از زید الله بن سعد العشیرة بن مالک (مذحج) بن أُدد بن زید بن یشجب بن عریب بن زَید بن کهلان بن سبأ می‌برند.[۲]زید الله چهار پسر داشت به اسامی عامر، أشرس، الدیل و عوف[۳] که از میان آنان، تنها بنی عامر بر نسب خود باقی ماندند[۴] و اسباب انتشار نسل او را در زمین فراهم آوردند.[۵] اما دیگر فرزندان زید الله، یعنی اشرس، الدیل و عوف به قبیله بنی تغلب پیوستند[۶] و به بنی زید الله بن عمرو بن غنم بن تغلب شهرت یافتند.[۷] عامر بن زید اللّه، صاحب دو پسر به نام‌های سعد و عمرو گردید.[۸] از سعد بن عامر هم، پنج پسر به اسامی: معاویه، أقیس، شمّاخ، مالک و حارث بر جای ماند.[۹] از معروف‌ترین شاخه‌های خاندان سعد بن عامر می‌توان به بنی لهب بن وبرة بن شمّاخ بن عامر بن زید اللّه بن سعد العشیره اشاره کرد که با پیوستن به بنی اعمام خود بنی جعفی، نسب از این قبیله گرفتند.[۱۰] از عمرو بن عامر - دیگر پسر عامر بن زیدالله - هم، سلمه، طارق، حارث و سلام متولد شدند و از سلمة بن عمرو هم، جبیر و ناجیه و عتبه تولد یافتند.[۱۱].[۱۲]
منازل و مساکن
از خاستگاه این قبیله و منازل و مساکن جاهلی این طایفه، چیزی در اخبار گذشتگان ذکر نشده است اما به نظر میرسد سکونت‌گاه آنان نیز در بخشی از سرزمین بزرگ مذحج موسوم به "سرو مَذحج" که امروزه «بیضاء» نامیده می‌شود، و از تثلیث و نجران در شمال تا مأرب و فِدَثینه را در برمی‌گرفت،[۱۳] قرار داشته است.[۱۴]
تاریخ دوره اسلام
از تاریخ دقیق پذیرش اسلام بنی زید الله اطلاعی در دست نیست؛ وفد مستقلی هم از سوی آنها در منابع و کتب متقدمین به ثبت نرسیده است. با این حال، به نظر میرسد اسلام آنها نیز همچون دیگر مردمان قبایل سعد العشیره و مذحج بین سال‌های نهم تا دهم هجری و در پی ارسال سرایا از سوی نبی اکرم(ص) و وفود قبایل مذحجی به مدینه اتفاق افتاده باشد. پس از سرایای حضرت علی(ع) در یمن در سال‌های نهم[۱۵] و دهم هجری،[۱۶] هیئات متعددی از بنی سعد العشیره خود را به مدینه رساندند و به رسول خدا(ص) اظهار وفاداری کردند. این وفود که از سال نهم هجری آغاز و تا سال دهم هجری ادامه یافت، پس از وفد مردم صداء، نخستین وفود قبایل مذحجی دانسته شده‌اند که به مدینه انجام گرفته است.[۱۷] نقل است در وفدی که از سوی جعفی‌ها به ریاست دو نفر از بزرگان‌شان به نام‌های «قیس بن سلمة بن شراحیل» و «سلمة بن یزید بن مشجعه» به مدینه انجام گرفت، رسول خدا(ص) پس از فرا خواندن آنان به یکتاپرستی و ابلاغ تکالیف ایمانی، دستور دادند تا نوشته‌ای را برای قیس بن سلمة بن شراحیل مکتوب کردند که بر اساس آن قیس به عنوان نماینده ایشان بر قبایل «مُرّان» و «حَریم» و «کُلاب» و وابستگان آنان گماشته شده بود.[۱۸] ابن سعد در ادامه، کلاب را قبیله‌ای متشکل از خاندان‌های بزرگ اود، زبید، جزء بن سعد العشیره، زید الله بن سعد العشیره، عائذالله بن سعد العشیره و بنی صلاءه از بنی حارث بن کعب عنوان کرده است.[۱۹].[۲۰]
نقش‌آفرینی در رخدادهای تاریخی
از نقش‌آفرینی بنی زید الله در رخدادهای جاهلی خبری در دست نیست اما از نقش مردم این طایفه در وقایع و حوادث مهم تاریخی دوره اسلامی تنها یک خبر به دست آمده، و آن مشارکت برخی از رجال این قوم در فتوحات اسلامی است. چندان که برخی منابع، از شرکت کردن ناجیة بن سلمة بن عمرو بن عامر بن زیدالله در جنگ قادسیه (در سال ۱۴ هجری) و کشته شدن او در این جنگ خبر داده‌اند.[۲۱] از اعلام و رجال این قوم هم، تنها از یکی از راویان حدیث اهل سنت به نام عمار بن عمران زیدی نام برده شده است.[۲۲].[۲۳]
منابع
حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
پانویس
- ↑ قلقشندی، نهایة الارب فی معرفه انساب العرب، ج۱، ص۲۸۰؛ زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۸۶.
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۰۷.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۷؛ یاقوت حموی، المقتضب من کتاب جمهرة النسب، ص۲۸۵۴. ابن حزم از "الدیل" با نام "الدّئل" نام برده است. (ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۰۸.)
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۸؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۰۸.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۸.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۷-۳۱۸؛ یاقوت حموی، المقتضب من کتاب جمهرة النسب، ص۲۸۵.
- ↑ یاقوت حموی، المقتضب من کتاب جمهرة النسب، ص۲۸۵.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۸؛ یاقوت حموی، المقتضب من کتاب جمهرة النسب، ص۲۸۵.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۸.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۸.
- ↑ یاقوت حموی، المقتضب من کتاب جمهرة النسب، ص۲۸۵.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۸۵ و ۱۷۵ و ۲۳۷.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۵۸-۱۶۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۲، ص۱۰۷۹. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۲۸-۱۲۹.
- ↑ الموسوعة العربیه، مقاله مذحج.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۴۶؛ صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج۶، ص۳۱۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۴۶؛ صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج۶، ص۳۱۴.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ یاقوت حموی، المقتضب من کتاب جمهرة النسب، ص۲۸۵.
- ↑ ابن ابی‌حاتم، الجرح و التعدیل، ج۶، ص۳۹۲؛ سمعانی، الانساب، ج۶، ص۳۶۸؛ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۸۷.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.